Էրդողանի այցը Հյուսիսային Կիպրոս՝ հստակ մեսիջ միջազգային հանրությանը

Թուրքիայի նորընտիր նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը այսօր նախագահի պաշտոնում իր առաջին այցն է կատարելու Հյուսիսային Կիպրոսի Թուրքական Հանրապետություն:

Էրդողանը Հյուսիսային Կիպրոսում հանդիպելու է այդ երկրի նախագահ Դերվիշ Էրօղլուի, պաշտոնական այլ անձանց հետ ու քննարկելու է Թուրքիայի և Հյուսիսային Կիպրոսի միջև համագործակցության հարցերի լայն շրջանակ: Հյուսիսային Կիպրոսից հետո Թուրքիայի նախագահը այցելելու է Ադրբեջան:

Էրօղլուն Հյուսիսային Կիպրոսի նախագահ է դարձել 2010թ.-ին: Նա համարվում է Կիպրոսի հունական հատվածի նկատմամբ կոշտ դիրքորոշում ունեցող քաղաքական գործիչ և դեմ է Կիպրոսի վերամիավորմանը:

Հատկանշական է, որ Թուրքիայի նախկին նախագահ Աբդուլահ Գյուլը երկրի ղեկավարի պաշտոնում իր վերջին այցը կատարել է հենց Հյուսիսային Կիպրոսի Թուրքական Հանրապետություն և հանդիպել նախագահ Դերվիշ Էրօղլուի հետ:

Գյուլը Էրօղլուի հետ հանդիպմանը հայտարարել է, որ Կիպրոսի խնդիրը՝ իրենց ընդհանուր խնդիրն է և Թուրքիան այդ հարցում շարունակելու է աջակցել Հյուսիսային Կիպրոսի Թուրքական Հանրապետությանը:

Անկարան փաստորեն շարունակում է աջակցել իր իսկ կողմից արհեստականորեն ստեղծված հանրապետությանը, որն ամբողջովին կախված է Թուրքիայի ֆինանսական, դիվանագիտական և ռազմա-քաղաքական աջակցությունից:

Թուրքիան 1974 թ.-ին «Атилла» գործողության ընթացքում օկուպացրել է Կիպրոսի Հանրապետության հյուսիսային հատվածը, Կիպրոսի հյուսիսում իրականացրել հույների էթնիկ զտումներ և այդ շրջանում տեղակայել է իր ռազմաբազաները:

Թուրքիայի կողմից Հյուսիսային Կիպրոսի օկուպացիան դատապարտվել է միջազգային տարբեր կառույցների՝ ՄԱԿ-ի, ԵՄ-ի կողմից, սակայն չնայած միջազգային բացասական վերաբերմունքին Անկարան Հյուսիսային Կիպրոսում ստեղծեց երկրորդ թուրքական պետությունը՝ 1983թ.-ին ճանաչելով Հյուսիսային Կիպրոսի Թուրքական Հանրապետության անկախությունը:

Այս պահի դրությամբ Հյուսիսային Կիպրոսում է գտվում Թուրքիայի ԶՈւ-րի 11-րդ բանակային կորպուսը, որի ընդհանուր թիվը հասնում է գրեթե 40.000-ի:

Թուրքիան Հյուսիսային Կիպրոսը օկուպացնելուց հետո այնտեղ էթնիկ զտումներ է իրականացրել: Թուրքական ներխուժման հետևանքով Հյուսիսային Կիպրոսը լքել է 200.000 հույն՝ թողնելով իրենց բնակավայրերը և գույքը: Կղզու հյուսիսային հատվածի ժողովրդագրական դեմքը փոխելու համար Անկարան սկսած 1974թ.-ից կղզում վերաբնակեցրել է 80.000-100.000 թուրք՝Անատոլիայից և այլ շրջաններից: Այդ նույն ժամանակահատվածում Հյուսիսային Կիպրոսը լքել է 55.000 կիպրոսցի թուրք, որոնք տեղափոխվել են Թուրքիա և ԵՄ-ի տարբեր երկրներ: Տարբեր գնահատականներով, Հյուսիսային Կիպրոսում 55 եկեղեցի վերածվել է մզկիթի, 50 տաճար և վանք պղծվել է՝վերածվելով պահեստների, կինոթատրոնների և հասարակական զուգարանների:

Քանի որ Հյուսիսային Կիպրոսը միջազգայնորեն ճանաչված չէ, բոլոր տնտեսական գործողությունները իրականացվում են Թուրքիայի միջոցով, որտեղ տեղակայված են Հյուսիսային Կիպրոսի Թուրքական Հանրապետության դեսպանատունը և հյուպատոսարանները: Թուրքիայի բյուջեից յուրաքանչյուր տարի 400 միլիոն դոլար է տրամադրվում տեղի թուրքերին աջակցելու համար:

Փաստորեն, Թուրքիան անտեսելով միջազգային հանրության, ԵՄ-ի պահանջները, որտեղ Անկարան անընդհատ շտապում է, առաջնային է համարել իր ազգային-պետական շահերը և ստեղծել թուրքական երկրորդ պետությունը:

Թուրքիան իր զինված ուժերի օգնությամբ իրականացնում է Հյուսիսային Կիպրոսի վերահսկողությունը: Անկարան իր պանթուրքիստական արտաքին քաղաքականության առաջնահերթություններից ելնելով Հյուսիսային Կիպրոսի պարագայում առաջնորդվել է «Մեկ ազգ, երկու պետություն» բանաձևով, որն այժմ այդքան հաճախ գործածվում է Թուրքիայի և Ադրբեջանի հարաբերությունները նկարագրելու համար:

Էրդողանը նախագահի պաշտոնում ավելի կոշտ դիրքորոշումներ է որդեգրելու կիպրական հարցի նկատմամբ, քանի որ արտաքին քաղաքականության մեջ նա իր շուրջ ձևավորելու է պանթուրքիստի և մահմեդական շահերի պաշտպանի իմիջ:
2013թ.-ին դեռևս վարչապետ Էրդողանը Լեհաստանում կայացած մամուլի ասուլիսի ընթացքում հայտարարել էր, որ չկա այդպիսի պետություն, ինչպիսին Կիպրոսն է, այլ գոյություն ունի Հարավային Կիպրոսի վարչակազմ և Հյուսիսային Կիպրոս:

Այդ հայտարարությանը բավականին կոշտ էր արձագանքել Հունաստանի ԱԳՆ-ը, որը կոչ էր արել միջազգային հանրությանը ուշադրություն դարձնել Էրդողանի՝ Կիպրոսի պետականության գոյությունը կասկածի տակ դնող հայտարարություններին:

Բացի այդ, նոր վարչապետ Ահմեդ Դավութօղլուն, ով նախկինում զբաղեցնում էր արտգործնախարարի պաշտոնը, օրերս հայտարարել էր, որ Թուրքիայի արտաքին քաղաքականության օրակարգի կարևոր կետերն են Կիպրոսի խնդիրը և Հայկական հարցը:

Այսպիսով, Թուրքիան փորձելու է Կիպրոսի հարցում կիրառել «Մեկ ազգ, երկու պետություն» բանաձևը, այսինքն, ֆորմալ առումով ճանաչել Հյուսիսային Կիպրոսը որպես անկախ պետություն, ինչը Անկարան արել է դեռևս 1983թ.-ին, իսկ իրականում Հյուսիսային Կիպրոսը դարձնել Թուրքիայի 82-րդ նահանգը՝վերահսկողություն հաստատելով քաղաքական, տնտեսական, ռազմական ոլորտների նկատմամբ: