Արևմուտքի համար Հվ. Կովկասում էներգետիկ միջանցքի ձևավորումը գերխնդիր է

Սեպտեմբերի 20-ին Բաքվում տեղի կունենա «Հարավային գազային միջանցքի» հիմնարկեքի արարողությունը, որին մասնակցելու համար Ադրբեջան են ժամանելու մի շարք երկրների ղեկավարներ, այդ թվում Թուրքիայի վարչապետ Ահմեդ Դավութօղլուն և Վրաստանի վարչապետ Իրակլի Գարիբաշվիլին:

«Հարավային գազային միջանցքը» անցնելու է այդ երկրների տարածով: 2013թ.-ի դեկտեմբերի 17-ին որոշում է կայացվել շահագործման հանձնել ադրբեջանական «Շահ Դենիզ» գազային հանքավայրը, որտեղից գազը Վրաստանի և Թուրքիայի տարածքներով պետք է արտահանվի եվրոպական շուկաներ:

Ադրբեջանական այդ հանքավայրից գազը Հարավկովկասյան գազամուղի ընդլայնման և TANAP ու TAP նոր գազամուղերի կառուցման շնորհիվ պետք է դիվերսիֆիկացնի ԵՄ-ի էներգետիկ հոսքերը և նվազեցնի ռուսական գազից Բրյուսելի կախվածությունը:

TAP-ի միջոցով հնարավոր կլինի արտահանել 10-20 միլիարդ խմ գազ, իսկ մինչև այդ գազամուղը, որը գտնվելու է թուրք-հունական սահմանին, կառուցվելու է TANAP գազամուղը:

Արևմուտք-Ռուսաստան «սառը պատերազմի» պայմաններում, եվրոպական երկրները ամեն կերպ ցանկանում են նվազեցնել իրենց էներգետիկ կախվածությունը Մոսկվայից, դրանով ցանկանալով նվազեցնել նաև ռուսական բյուջեի մուտքերը՝ էներգետիկ ռեսուրսների վաճառքից ստացված եկամուտների կրճատման տեսքով:

Եվրոպական խորհրդարանում քննարկվում է ԵՄ-ի անդամ-երկրների և Ռուսաստանի միջև էներգետիկ ոլորտում համագործակցությունը դադարեցնելու հարցը և Բրյուսելը կոչ է անելու եվրոպացիներին չեղյալ համարել «Հարավային հոսք» գազամուղի կառուցումը:

«Հարավային հոսքը» «Գազպրոմի» նախագիծն է, որ ենթադրում է Սև ծովի հատակով անցնող գազամուղի կառուցում մինչև Հարավային և Կենտրոնական Եվրոպա: Հարավային հոսքը պետք է տարեկան 63 միլիարդ խմ գազ մատակարարի ԵՄ-ին: Պետք է նշել, որ Մոսկվան ձեռնարկել է այս նախագիծը տարանցման հետ կապված խնդիրներ չունենալու համար:

Արևմուտքի համար Ադրբեջանի դերը, որպես սեփական էներգակիրները արտահանող և հետագայում կասպյան ավազանի այլ երկրների՝ Ղազախստանի և Թուրքմենստանի համար տարանցման հնարավորություններ ստեղծող երկրի, գնալով ավելի է մեծանալու:

Դրա շնորհիվ Ադրբեջանում մարդու իրավունքների խախտումների՝ լրագրողների, իրավապաշտպանների հետապնդումների և բռնապետական կառավարման մեթոդների վրա ժողովրդավարության եվրոպական և ամերիկյան ջատագովները աչք են փակելու՝ միայն թե կարողանան Ռուսաստանի սահմանների երկայնքով ձևավորել Մոսկվայի վերահսկողությունից դուրս գտնվող էներգետիկ-կոմունիկացիոն միջանցք:

Միջանցքի դեր ստանձնած Ադրբեջանը արդեն իսկ կոնկրետ ռազմավարություն է մշակում այդ ուղղությամբ: Այդ երկրի նախագահ Իլհամ Ալիևը ստորագրել է Ադրբեջան-2020 ռազմավարությունը, որն իր մեջ ներառում է Ադրբեջանի հասարակական, տնտեսական զարգացման տեսլականը մոտակա 20 տարիների համար:

Փաստաթղթում նշվում է, որ Ադրբեջանը պետք է դառնա Արևմուտք-Արևելք, Հյուսիս-Հարավ էներգետիկ-տրանսպորտային միջանցքների խաչմերուկ և տարածաշրջանում տարանցիկ կարևորագույն օղակ:

Տարանցիկ և էներգետիկ-տրանսպորտային միջանցք դառնալու համար Ադրբեջանը նախատեսում է մոտակա տարիների ընթացքում արդիականացնել երկաթգիծը, ավտոճանապարհները բերել միջազգային չափորոշիչներին, Կասպից ծովի ափին կառուցել նոր միջազգային առևտրային Ալյաթ նավահանգիստը, ինչպես նաև Բաքվի Հեյդար Ալիևի անվան միջազգային օդանավակայանում կառուցել նոր համալիր և օդանավակայանի տարածքում ստեղծել ազատ տնտեսական գոտի:

Նշենք, որ Ալյաթ նավահանգիստը կառուցվում է Բաքվից 65 կմ հեռավորության վրա գտնվող Ալյաթ ավանում:
Էներգետիկ-կոմունիկացիոն միջանցք կառուցելու համար Արևմուտքին պետք է ներքաշել Վրաստանին և Ադրբեջանին արևմտյան աշխարհաքաղաքական ազդեցության գոտի, ինչը կարծես թե ստացվել է: Վրաստանը ընտրել է եվրաատլանտյան արտաքին քաղաքական ուղենիշը, իսկ Ադրբեջանը շարժվում է Թուրքիայի արտաքին քաղաքական ուղենիշներին համապատասխան:

Երկկողմ՝ Վրաստան-Թուրքիա և եռակողմ՝ Թուրքիա-Վրաստան-Ադրբեջան համագործակցության հիմնասյունը էներգետիկ-կոմունիկացիոն համագործակցությունն է:

Էներգետիկ համագործակցության առումով, այս պահին գործում են Բաքու-Թբիլիսի-Ջեյհան նավթամուղը,Բաքու-Թբիլիսի-Էրզրում գազամուղը, ինչպես նաև` 3 երկրների էներգետիկ համակարգերը միավորող՝ Ադրբեջան-Վրաստան-Թուրքիա էներգետիկ կամուրջ կոչվող նոր ծրագիրը:

Թուրքիայի և Վրաստանի ապրանքաշրջանառությունը 2013 թ.-ի արդյունքներով հասել է 1.37 միլիարդ դոլարի, իսկ Ադրբեջանի և Վրաստանի՝ 1.19 միլիարդ դոլարի: Այսինքն՝ Թուրքիան և Ադրբեջանը Վրաստանի առաջին և երկրորդ առևտրային գործընկերներ են: