«Ես միայն տղայիս չեմ կորցրել… իմ երջանկությունը, իմ կյանքն եմ կորցրել»

Ուղիղ մեկ տարի առաջ՝ հոկտեմբերի 22-ին, իր 30-րդ աշունը նոր բոլորած՝ կյանքից հեռացավ երիտասարդ, տաղանդավոր դերասան Երվանդ Ենգիբարյանը: Հեշտ չէ նրա մասին խոսել առանց զգացմունքայնության, քանզի նա մարդկանց հիացնում ու գրավում էր թե՛ էկրանից, թե՛ բեմից, թե՛ կյանքում. արևի պես լուսավոր, միշտ ժպտերես «ՈՍԿԵ ՏՂԱՆ» երեկ կդառնար ընդամենը 31 տարեկան: Life.panorama.am-ը այսօր հյուրընկալել է Երվանդ Ենգիբարյանի մայրիկին՝ Երևանի Կ. Ստանիսլավսկու անվան ռուսական դրամատիկական թատրոնի ռեժիսորի օգնական Լիաննա Պողոսյանին: Հանդիպեցինք Երվանդի «մոտ», մայրն այնտեղ իրեն զգում էր ավելի խաղաղ, զավակին մոտ:

-Տիկին Լիաննա, ի՞նչ տեսակի զավակ էր Երվանդը:

-Նախ, այնպիսի զավակ էր, ինչպիսին իրեն սպասում էի. առաջին իսկ օրը, երբ զգացել եմ, որ իմ մեջ կա շնչող ինչ-որ արարած, զգացել եմ նաև, որ տղա է: Այդ պահին հասկացա, որ նա լինելու է իմ կիսատ թողած նպատակներն իրականացնողը: 9 ամիս հետո՝ այն վայրկյանից, երբ ծնվեց, լսեցի նրա ճիչը և տեսա նրան՝ զգացի, որ նա լինելու է իմ կյանքը, իմ շունչը, իմաստն իմ կյանքի: 30 տարի ամեն օր ես արթնանում էի երջանիկ, զգում էի այդ երջանկությունը բառիս բուն իմաստով. առավոտ է, արև է, և ես լավ եմ զգում: Ինչո՞ւ: Որովհետև Երվանդ կա: Դեռ փոքրուց, երբ արթնանում ու նրան կողքիս տեսնում էի, ամբողջ հոգով երջանկանում էի, ցնծում: Այդպիսի տղա է եղել. ինձ նվիրել է երջանկություն զգալու իմաստը:

-Մանկության տարիներին ինչպիսի՞նն էր՝ հանդարտ, խելոք, թե՞ ավելի ակտիվ էր:

-(Ժպտալով) շատ չարաճճի, ինչքան կարողացել է, ինձ «չարչարել» է… Հետաքրքրասեր երեխա է եղել. դպրոցից փախչում էր՝ երկրորդ հարկից թռչելով: Իր կողքով ոչ-ոք անտարբեր չէր անցնում: Ինքն իրեն մատուցում էր: Դեռ փոքրուց արտիստ էր մինչև ոսկորները: Չէր ցանկանում սովորել, իրեն միայն թատրոնն էր հետաքրքրում: Միշտ ասում էի՝ լավ սովորի, կարդա, այլ թեմաներով հետաքրքրվի: Ասում էր. «Ո՛չ, ինձ դա պետք չէ: Ես բեմն եմ սիրում ու բացի բեմից ուրիշ ոչինչ չեմ պատկերացնում իմ կյանքում: Այն, ինչը ինձ կարող է բեմում պետք գալ, կսովորեմ, իսկ մնացած բաներն ինձ չի հետաքրքրում»: Տան հետ կապված գործերը բոլորովին չէր սիրում, ոչինչ չէր անում տանը: Երբ քայլում էր, լվացվում կամ հաց ուտում, միևնույն է, նրա մտքերը միշտ ուրիշ տեղ էին. զգում էի, որ իր դերն է կրկնում:

-Երևի, բացի հմայքից ու տաղանդից, հենց այդ աշխատասիրության արդյունքն է, որ մարդիկ նրան շատ են սիրում, հանդիսատեսի համար անփոխարինելի է:

-Այո, շատ աշխատասեր էր: Երբ մասնակցում էր «Երկու աստղ» նախագծին, յուրաքանչյուր օր՝ առավոտյան, թե ուշ գիշերին, տանը երգում էր, փորձում: Այնպես որ, նա միշտ զբաղված էր, տանը լինելով՝ միշտ «բացակայում» էր: Հիմա ինձ հաճախ են ասում՝ շատերն են կորցնում երեխա, շատերն են կորցնում երիտասարդ… Ես միայն տղայիս չեմ կորցրել, այլ իմ միտքը, իմ երջանկությունը, իմ կյանքը, իմ շունչը… Իմ ամեն ինչը ինքն էր, կարծես իմ մեջ ձուլված լիներ ու ցավեցնելով այդ ձուլումը դուրս հանեն…Երեկ իր ծնունդն էր, այսօր՝ մահվան 1 տարին: Ես չկամ, գոյություն ունեմ միայն ֆիզիկապես: Հանուն իրեն՝ ինձ այս մեկ տարին պահել եմ… Ի՞նչ է լինելու հետագայում, նույնիսկ չեմ էլ պատկերացնում:

-Սիրո՞ւմ էր Ձեզ հետ կիսվել:

-Այո, իր գործնական հարցերը միշտ միասին քննարկում էինք, հաճախ ամբողջ գիշերներ էինք լուսացնում՝ զրուցելով: Կիսվում էր իր դերերի մասին: Տղաս նույնիսկ միշտ նշել է, որ ամենախիստ, «ամենադաժան» և «նյարդայնացնող» քննադատը մայրն է:

-Փաստորեն, այնքան էլ հեշտ չէ, երբ մայր ու զավակ միասին են աշխատում:

-Երբ նոր էր սկսել ներկայացումներ բեմադրել, նույնիսկ ինձ հետ չէր ցանկանում աշխատել, քանի որ շատ խիստ էի ռեժիսուրայի հարցում: Ինքը դեռ նորավարտ երիտասարդ էր, մարդկանց, դերասանների հոգեկան ապրումները բեմի վրա խորությամբ չէր զգում…բայց հետո ասածս ընկալում էր:

-Դուք ռուսերեն լեզվո՞վ էիք տանը շփվում:

-Այո, կարելի է ասել՝ միշտ: Այդ պատճառով էլ Երվանդը շատ լավ ռուսերեն գիտեր: Իրեն հաճախ էին հարցնում, թե արդյոք ռուս էր: Բայց, բնականաբար, հայ է: Պարզապես ես Ռուսաստանում եմ ապրել և հայերենին շատ վատ էի տիրապետում:Երևի այն ժամանակ Աստված կամեցավ ինձ երջանկացնել որպես կին, որպես հայուհի, և Երվանդիս նման կապուտաչյա, գեղեցիկ տղա նվիրել:

-Տիկին Լիաննա, Երվանդի հետ աշխատել եք միևնույն՝ Ստանիսլավսկու անվան ռուսական դրամատիկական թատրոնում: Հիմա Ձեզ համար այնտեղ դժվար չէ՞:

-Գիտեք, ամեն անգամ երբ իր խաղացած ներկայացումներն են բեմադրվում՝ մեկ ուրիշ դերասանով, ես կարծես նորից կորցնում եմ իրեն: Այդ ցավը մի սարսափելի բան է, ոչ-ոք ինձ չի հասկանա: Ամեն անգամ, երբ «Абонамат» ներկայացումն ավարտվում է, ինձ համար ուզում են շտապօգնություն կանչել: Ես բեմի վրա նրան եմ տեսնում, վերջաբանում գիտեմ, թե ինքն ինչ էր անում… Իմ աչքի առջև անընդհատ նա է՝ իր շորերը, իր գրիմը, իր դերը… Ծանր է շատ, նման բան ոչ-ոք չի պատկերացնի…Տան մասին էլ չխոսեմ, ես օջախ չունեմ: Այն, ինչ ինքը սիրել է, ես չեմ ուտում, չեմ պատրաստում: Շատ էր սիրում խորոված և ես, երբ հիմա խորովածի հոտը զգում եմ, ինձ շատ վատ եմ զգում: Երվանդն իմ աշխարհն էր, իսկ հիմա ես աշխարհ չունեմ: Ամեն օր սպասում եմ լույսը բացվի, որ գամ իր մոտ, իրեն տեսնեմ, իր կողքին լինեմ: Բեմում ինչքան ծաղիկներ էր ստանում, բոլորն ինձ էր նվիրում: Ներկայացումների պրեմիերաների ժամանակ չէի կարողանում իրեն գրկել, քանի որ գրկումս ամբողջովին ծաղիկներ էին, բեմից գրեթե երբեք առանց ծաղիկի չէր իջնում: Թատրոնում աշխատում եմ 37 տարի, տեսել եմ իր բոլոր ներկայացումները, հանդիսատեսի արձագանքը: Մարդիկ այնպես էին ծափահարում, երբ նրան բեմում տեսնում էին, որ ստիպված էր լինում սպասել ու դահլիճի հանդարտվելուց հետո նոր ներկայացումը սկսել: Երբեք «կիսաքայլ» չի խաղացել, չի խաղացել կերպարներ, որոնք լիաթոք չի զգացել: Երբ Եսենինի կերպարն էր ներկայացնում, բոլորին թվում էր՝ իրական Եսենինին են տեսնում: Եթե ասեմ՝ Երվանդն ինձ համար արև էր, հաց, շունչ, ջուր, դա քիչ է: Ես լիովին դատարկություն եմ զգում՝ լինի դա տանը, դրսում, աշխատավայրում:

-Արտաքինից թվում էր, որ հանդարտ բնավորություն ունի:

-Ո՛չ, շատ բուռն էր…Դպրոցում միշտ ուսուցիչներին ասում էի.«Ներեցեք, նա «բնական աղետ» է՝ ցունամի, երկրաշարժ, փոթորիկ… Ես տանը համբերում եմ չէ՞, դուք էլ համբերեք: Նա այդպիսինն է, ի՞նչ կարող եմ անել»: Իսկական հոլ էր փոքր ժամանակ, հանգիստ չուներ:

-Հետագայում բնավորությունը փոխվե՞ց:

-Ինքն իր վրա շատ աշխատեց: Նամանավանդ, երբ ինստիտուտն ավարտեց և նաև որպես ռեժիսոր էր ներկայանում՝ 5-6 տարի առաջ, զգաց, որ դերասաններն իր նկատմամբ հավատով են լցված, յուրահատուկ վերաբերմունք ունեն, հետևում են իրեն՝ փոխվեց, ավելի հավասարակշռված դարձավ: Շատ էր աշխատում՝ գիշեր ու ցերեկ: Հետաքրքիր ընկեր, զրուցընկեր էր: Ճիշտ է, իր մեջ այդ փոթորկոտ էությունը կար, տանը կարող էր հանկարծակի ժայթքել, բայց շուտ էլ հանդարտվում էր և ուտելու համեղ մի բան ուզում… տատանվող տրամադրություն ուներ: Նրա հետ միևնույն ժամանակ և հետաքրքիր էր, և հաճելի էր, և դժվար էր:

-Գեղեցիկ երիտասարդ էր, աչքի ընկնող, միշտ կանանց ու աղջիկների ուշադրության կենտրոնում: Անձնական, սրտային հարցերով ձեզ հետ կիսվո՞ւմ էր:

-Ինձ թվում է, նրա սրտում ոչ-ոք չկար, չէր սիրում…Իմ զգալով՝ ծանր հոգեվիճակներ շատ է ունեցել: Նա չէր սիրում բարձրաձայնել ինձ մոտ, բայց, քանի որ իր հետ նույն շրջապատում էի աշխատում, գլխի էի ընկնում նրա զգացմունքների մասին: Երբ ասում էի, զարմանում էր, հարցնում, թե որտեղից գիտեմ: Չէր սիրում ամեն ինչ «գալ և մայրիկին պատմել», նա բառիս բուն իմաստով, իրեն փոքրուց տղամարդ էր մեծացնում:

-Տիկին Լիաննա, իսկ երբեք չի՞ ակնարկել, որ ցանկանում է ընտանիք կազմել, ամուսնանալ:

-Իր կյանքի վերջին շաբաթների ընթացքում՝ հավանաբար նախորդ տարվա սեպտեմբերի սկզբներին էր, նկատում էի, որ իրեն հարմարավետ չի զգում: Չէ՞ որ արդեն փոքր չէր, իր ընտանիքը պետք է կազմեր: Իրեն ասացի. «Երվանդ, գուցե բավական է տանջվես: Հիմա քո հոգում փոթորիկ է, գտիր խաղաղ ծովախորշ ու հանգստացիր: Չէ՞ որ բոլոր նավերը ծովախորշ են փնտրում փոթորկի ժամանակ: Ամուսնացիր, զգաստացիր, որպեսզի մի քիչ հանգստ ապրես: Այլապես միշտ առավելագույնով ես ապրում, դա ինքնակերություն է, ինքդ քեզ ուտում ես»… Ծիծաղեց ու ասաց. «Ոչ մայր, դա ինձ համար չէ, ես դեռևս չեմ պատրաստվում հանգստանալ»: Շատ էի սպասում, որ 30-ամյակն իր համար այն շեմն է լինելու, որն անցնելով՝ պետք է իր կյանքը փոխի, ավելի երջանիկ լինենք: Ինքն էլ ասում էր, որ չմտածեմ, ամեն ինչ լավ է լինելու, բայց… եղավ այն, ինչ եղավ:

-Բայց ասում են, որ հաճախ էր սիրահարվում…

-(Ժպտում է) Գաղտնիք չէ, որ Երվանդը սրտակեր էր… Երբ նոր էր անձնագիր ստացել՝ 17 տարեկան էլ չկար, սիրահարվեց ու սիրած կնոջ հետ Հայաստանից հեռացավ: Բավական երկար ժամանակ Ռուսաստանի տարբեր թատրոններում էր հանդես գալիս: Նման հարաբերություններ շատ է ունեցել, բայց պաշտոնական ամուսնություն երբեք չի ունեցել:

-Ճի՞շտ էին խոսակցությունները, որ իր հետ վթարի ենթարկված աղջկա հետ նույնպես մատանիներ էին փոխանակել: Ի դեպ, տեղեկություններ ունե՞ք նրանից, ինչպե՞ս է, ասում էին՝ չի քայլում:

-Ես նման բան չգիտեմ, գուցե նման բան մտածել են, բայց չի հասցրել: Եղել է խոսակցություն, որ այդ աղջիկն իրեն դուր է գալիս, բայց մատանիների մասին խոսք չի եղել: Այդ աղջիկն էլ, երբ ուշքի եկավ, ասաց, որ մատանիներ չեն փոխանակել: Երվանդը եթե չգտներ իրեն ընկալող կին, միասին չէին կարող ապրել… սակայն նա միշտ սիրահարվում էր դերասանուհինների, ինչը ընտանիք կազմելու համար շատ դժվար է: Խնդիրների դեպքում ոչ-ոք ներող չի լինում: Միայն մեկ անգամ է եղել, որ դերասանուհու չի սիրահարվել…Ինչ վերաբերում է վթարի օրը իր հետ եղած աղջկան, գիտեմ, որ շատ լավ է, քայլում է, նույնիսկ հաճախ Հայաստանում է լինում, բայց մենք երբեք չենք հանդիպում: Դա կողքից եմ լսել: Թեև կարճ, բայց շատ հետաքրքիր կյանք է ապրել Երվանդը: Կյանքն ամբողջ ուժով «շնչել», կլանել է՝ շրջագայելով տարբեր քաղաքներում, հանգստավայրերում: Ամեն ինչում մաքսիմալիստ էր, սիրում էր, երբ ամեն ինչը լավն է լինում:

Նյութն ամբողջությամբ՝ սկզբնաղբյուր կայքում: