25/10/2014 16:45
Հայ-հունական համագործակցություն՝ Կիպրոսի թուրքական օկուպացիայի դեմ
Հունաստանի արտգործնախարար Էվանգելոս Վենիզելոսը հայտարարել է, որ Թուրքիան պարտավոր է ճանաչել ԵՄ-ի անդամ բոլոր երկրներին, եթե նա ցանկանում է անդամակցել ԵՄ-ին: Հունաստանի ԱԳ նախարարը նշել է, որ Թուրքիան պետք է ճանաչի ԵՄ-ի 28 անդամ-երկրներին, այդ թվում Կիպրոսը:
Անկարան չի ճանաչում Կիպրոսը, որպես պետություն, ինչին ի պատասխան Կիպրոսը ցանկանում է դադարեցնել Թուրքիայի ԵՄ-ին անդամակցելու գործընթացը:
Թուրք-հունական հարաբերությունները պատմականորեն կրում են լարված բնույթ, այդ թվում կիպրական հիմնախնդրի պատճառով: Այդ հարաբերությունները վերջերս ավելի լարվեցին՝Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի Հյուսիսային Կիպրոս այցի հետ կապված:
Թուրքիան 1974 թ.-ին «Атилла» գործողության ընթացքում օկուպացրել է Կիպրոսի Հանրապետության հյուսիսային հատվածը, Կիպրոսի հյուսիսում իրականացրել հույների էթնիկ զտումներ և այդ շրջանում տեղակայել է իր ռազմաբազաները:
Թուրքիայի կողմից Հյուսիսային Կիպրոսի օկուպացիան դատապարտվել է միջազգային տարբեր կառույցների՝ ՄԱԿ-ի, ԵՄ-ի կողմից, սակայն չնայած միջազգային բացասական վերաբերմունքին Անկարան Հյուսիսային Կիպրոսում ստեղծեց երկրորդ թուրքական պետությունը՝ 1983թ.-ին ճանաչելով Հյուսիսային Կիպրոսի Թուրքական Հանրապետության անկախությունը:
Այս պահի դրությամբ Հյուսիսային Կիպրոսում է գտվում Թուրքիայի ԶՈւ-րի 11-րդ բանակային կորպուսը, որի ընդհանուր թիվը հասնում է գրեթե 40.000-ի:
Քանի որ Հյուսիսային Կիպրոսը միջազգայնորեն ճանաչված չէ, բոլոր տնտեսական գործողությունները իրականացվում են Թուրքիայի միջոցով, որտեղ տեղակայված են Հյուսիսային Կիպրոսի Թուրքական Հանրապետության դեսպանատունը և հյուպատոսարանները: Թուրքիայի բյուջեից յուրաքանչյուր տարի 400 միլիոն դոլար է տրամադրվում տեղի թուրքերին աջակցելու համար:
Թուրքիան Հյուսիսային Կիպրոսը օկուպացնելուց հետո այնտեղ էթնիկ զտումներ է իրականացրել: Թուրքական ներխուժման հետևանքով Հյուսիսային Կիպրոսը լքել է 200.000 հույն՝ թողնելով իրենց բնակավայրերը և գույքը: Կղզու հյուսիսային հատվածի ժողովրդագրական դեմքը փոխելու համար Անկարան սկսած 1974թ.-ից կղզում վերաբնակեցրել է 80.000-100.000 թուրք՝Անատոլիայից և այլ շրջաններից: Այդ նույն ժամանակահատվածում Հյուսիսային Կիպրոսը լքել է 55.000 կիպրոսցի թուրք, որոնք տեղափոխվել են Թուրքիա և ԵՄ-ի տարբեր երկրներ: Տարբեր գնահատականներով, Հյուսիսային Կիպրոսում 55 եկեղեցի վերածվել է մզկիթի, 50 տաճար և վանք պղծվել է՝վերածվելով պահեստների, կինոթատրոնների և հասարակական զուգարանների:
Հունաստանը և Կիպրոսը բավականին լարված հարաբերություններ ունեն Թուրքիայի հետ, ինչը կարող է նպաստել Հայաստանի և այդ 2 պետությունների կողմից Թուրքիայի դեմ միասնական ճակատի, կոալիցիայի կազմելուն: Թուրքիան հայերի ցեղասպանությունից բացի ցեղասպանության է ենթարկել նաև Պոնտոսի հույներին: Այն իրականացվել է երիտթուրքերի և հետագայում նրանց քաղաքական դաշտում փոխարինած քեմալականների կողմից 1915-1923 թթ.-ին՝ Օսմանյան կայսրության տարածքում՝ մերձսևծովյան շրջանում՝ պատմական Պոնտոսում, ինչպես նաև կայսրության այն քաղաքներում, որտեղ առկա էր հունական ներկայությունը:
Հիշեցնենք, որ 1996 թ.-ի ապրիլի 25-ին Հունաստանի խորհրդարանը ճանաչել է Հայոց ցեղասպանության պատմական փաստը: Բացի այդ, Աթենքը վերջերս յուրահատուկ «մեսիջ» ուղարկեց Հյուսիսային Կիպրոս այցելած Էրդողանին: Սեպտեմբերի 9-ին Հունաստանի խորհրդարանը ընդունել է Ցեղասպանության ժխտումը քրեականացնող՝ «Այլատյացության դեմ պայքար» անվամբ օրինագիծը: Այսուհետ Հունաստանի տարածքում քրեական պատասխանատվության կենթարկվեն ոչ միայն հրեաների, այլև հայերի և Պոնտոսի հույների ցեղասպանության ժխտման համար:
Հայ-հունական հարաբերությունների կարևորությունը ևս մեկ անգամ շեշտվել է վերջերս պետական այցով Հայաստանում գտնվող Հունաստանի նախագահ Կարոլոս Պապուլիասի այցի ընթացքում: Հայաստանը համագործակցելով Հունաստանի և Կիպրոսի հետ միջազգային ատյաններում կարող է միասնական պայքար մղել թուրքական ժխտողականության դեմ՝հայերի և հույների ցեղասպանությունները չճանաչելու հետ կապված:
Բացի այդ, Աթենքը և Երևանը ԵՄ-ում կարող են միասնական աշխատանք տանել Եվրոպայի վերջին փակ սահմանը բացելու պահանջը առաջ տանելով: Չմոռանանք, որ Թուրքիան անընդհատ անհիմն մեղադրում է Հայաստանին հարևան երկրի տարածքային ամբողջականությունը խախտելու մեջ, մոռանալով այն հանգամանքը, որը ինքը օկուպացրել է ինքնիշխան Կիպրոսի հյուսիսային հատվածը և այդ գործողությունները դատապարտվել են ՄԱԿ-ի բազմաթիվ բանաձևերով:
Աթենքը, Նիկոսիան և Երևանը կարող են միջազգային հարթակներում միասնական դիրքորոշում որդեգրեն Կիպրոսը թուրքական օկուպացիայից ազատելու հարցում, իսկ Հունաստանը և Կիպրոսը կարող են աջակցել Հայաստանի դիրքորոշմաը՝ հայ-թուրքական սահմանը առանց նախապայմանների բացելու հարցում: Եվրոպայի վերջին փակ սահմանը բացելու ուղղությամբ հունա-կիպրա-հայկական համագործակցությունը կարող է դրական արձագանքներ ունենալ: