Որքանո՞վ են հասանելի բուհերը հաշմանդամություն ունեցող անձանց. Հետազոտություն

«Ունիսոն» հասարակական կազմակերպությունը «Հաշմանդամություն ունեցող անձանց համար բարձրագույն կրթության ֆիզիկական և ծրագրային մատչելիության, ինչպես նաև ակադեﬕական ներառականության ուսումնասիրության» Հաշվետվություն է ներկայացրել, որում անդրադառնում է հաշմանդամություն ունեցող անձանց կրթության իրավունքի իրացման խնդիրներին: Ըստ հեղինակների` ՀՀ-ում ապրող ավելի քան 197.000 հաշմանդամություն ունեցող անձանց համար հասարակական կյանքում ինտեգրման նշակալի արգելք է ներառական կրթության գործուն համակարգի բացակայությունը, որը ոչ ﬕայն անհնար է դարձնում կամ սահմանափակում է հաշմանդամություն ունեցող անձանց մասնակցությունը ուսումնական գործընթացներում, այլև բացասականորեն է ազդում կյանքի ընդհանուր որակի վրա:

Հայաստանյան 29 բուհերում, որտեղ անցկացվել է հետազոտությունը, դասավանդող 7877 դասախոսներից 56-ը` 0.7%-ը  որևէ հաշմանդամություն ունեն: Առաջին խմբի հաշմանդամություն ունեցող դասախոսներ չկան, երկրորդ խմբի հաշմանդամություն ունեն 12-ը` 21.4%, երրորդ խմբի` 31-ը` 55.4%: Ընդհանուր առմամբ, հաշմանդամություն ունեցող դասախոսների վերաբերյալ վիճակագրական տվյալները թերի են և ոչ համակարգված, քանի որ հետազոտության ﬔջ ընդգրկված 29 բուհերից ﬕայն 13  է տրամադրել տեղեկատվություն հաշմանդամություն ունեցող դասախոսների թվի վերաբերյալ: Իսկ դասախոսների հաշմանդամության խմբի վերաբերյալ տվյալներ են տրամադրել ﬕայն 7 բուհեր:

Ուսումնասիրված 29 բուհերում սովորում է 73581 ուսանող, որոնցից միայն 339-ը ունեն հաշմանդամություն: Այսպիսով, ըստ բուհերի տրամադրած պաշտոնական տվյալների, հաշմանդամություն ունեցող ուսանողները կազմում են հետազոտված բուհերի ուսանողների ընդաﬔնը 0.5%-ը: Ըստ Առողջապահության ﬕջազգային կազմակերպության վերջին տվյալների, աշխարհի բնակչության 15 տոկոսն ունի այս կամ այն տեսակի հաշմանդամություն: Հետազոտության հեղինակները եզրակացնում են, որ կամ հաշմանդամություն ունեցող ուսանողների վերաբերյալ տեղեկատվությունը խիստ թերի է, կամ հաշմանդամություն ունեցող անձանց ﬕայն աննշան մասն է փաստացի ներգրավված բարձրագույն կրթական համակարգում: Վիճակագրության համաձայն, հաշմանդամություն ունեցող ուսանողների ﬔծամասնությունը` 58.7%-ը, ունեն երրորդ խմբի հաշմանդամություն, 19.5%-ը` երկրորդ խմբի հաշմանդամություն, 5.3%-ը` առաջին:

Միևնույն ժամանակ, վիճակագրությունը դարձյալ լիարժեք չէ. հաշմանդամություն ունեցող ուսանողների 16.5 տոկոսի վերաբերյալ բուհերը տեղեկություններ չունեն: Թերի է նաև հաշմանդամության տեսակի վերաբերյալ վիճակագրությունը: Հաշմանդամություն ունեցող ուսանողների 48.4 տոկոսի հաշմանդամության տեսակի վերաբերյալ բուհերը տեղեկություններ չունեն: Սա հատկապես անհանգստացնող է, քանի որ հենց հաշմանդամության տեսակի վերաբերյալ իրազեկվածությունն է հնարավորություն տալիս բուհի ղեկավարությանը և դասախոսներին ապահովել անձի անհատական կրթական և այլ կարիքներին համապատասխան պայմաններ:

Ըստ ստացված տվյալների` հենաշարժողական խնդիրներ ունեցող ուսանողները կազմում են 9.7%, տեսողական խնդիրներ` 7.4%, լսողական խնդիրներ` 1.2%, խոսքային խնդիրներ` 1.2%, և 32.1%  այլ հաշմանդամություն ունեն: Հարկ է նշել նաև, որ վիճակագրական տվյալների համաձայն, մտավոր խնդիրներ ունեցող ոչ ﬕ ուսա նող ուսումնասիրված բուհերում չկա:

Հաշմանդամություն ունեցող ուսանողների բաշխումն ըստ հաշմանդամության խմբի հետևյալ պատկերն ունի`

Առաջին խմբի հաշմանդամություն` 5.3%;
Երկրորդ խմբի հաշմանդամություն` 19.5% ;
Երրորդ խմբի հաշմանդամություն` 58.7% ;
Եվս 16.5%-ի դեպքում հաշմանդամության խումբը հայտնի չէ:

Հաշմանդամություն ունեցող ուսանողների 62.3%-ն արական սեռի ներկայացուցիչներ են, 37.7%-ն` իգական: Առկա ուսուցման համակարգում սովորում են հաշմանդամություն ունեցող ուսանողների 68.1%-ը, իսկ 31.9%-ը` հեռակա: Բակալավրիատում սովորում են նրանց 78%-ը, իսկ 22%-ը` մագիստրատուրայում:

Ամփոփելով ստացված վիճակագրական տեղեկատվությունը հեղինակները եզրակացնում են, որ բուհերում հաշմանդամություն ունեցող ուսանողների վերաբերյալ տեղեկատվությունը թերի է: Ավելին. առկա տվյալները բուհերի կողﬕց հիմնականում կիրառվում են ֆինանսական հարցերի կարգավորման նպատակով, քանզի ՀՀ օրենսդրությունը 1-ին և 2-րդ խմբերի հաշմանդամություն ունեցող անձանց իրավունք է շնորհում դիﬔլ պետական բուհերի մրցույթից դուրս տեղերի համար (պետպատվերի շրջանակներում), որն էլ պարտավորեցնում է բուհերին տեղեկատվություն հավաքագրել ուսանողների հաշմանդամության խմբի վերաբերյալ:

Նշենք, որ ուսումնասիրությունն իրականացվել է 2014 թվականի սեպտեմբեր-նոյեմբեր աﬕսներին «Ունիսոն» հասարակական կազմակերպության կողմից`  ԵԱՀԿ երևանյան գրասենյակի աջակցությամբ: