02/03/2015 20:21
Վակուում ընդդիմության դաշտում՝ անորոշ ժամանակով
Գագիկ Ծառուկյանի կողմից քաղաքական ակտիվ գործողություններից հրաժարվելը հայաստանյան կյանքում նոր իրավիճակ ստեղծեց: Տեր-Պետրոսյանի քաղաքագիտական վերլուծությամբ սկսված՝ 2012 խորհրդանական ընտրություններով ամրապնդված ու արդեն մինչև վերջերս հանրահավաքային գործողությունների վերաճած քաղաքական գործընթացը բավական երկար ժամանակ երկրում զբաղեցնում էր ընդդիմադիր տրամադրությունների հարթակը: Ընդ որում, բավական ագրեսիվ էր զբաղեցնում, իրենց շուրջ չհամախմբված ընդդիմադիր այլ ուժերի՝ ընդհուպ քաղաքացիական հասարակության ակտիվ մասնակիցների ու խմբերի հանդեպ ինտենսիվ քննադատությամբ:
Բացառությամբ 2013 թ․ նախընտրական ու հետընրտական գործընթացների մի կարճ շրջան, երբ այս ուժերը պարզապես որևէ մասնակցություն չցուցաբերեցին ներքաղաքական գործընթացներին, մնացած ամբողջ ընթացքում «բուրժուադեմոկրտական» գործընթացը հայաստանյան ընդդիմադիր օրակարգում դոմինանտ տեղ ուներ:
Այսինքն՝ շուրջ 2 տարուց ավելի տևած քաղաքական գործընթացից, այսօր համարձակորեն կարող ենք արձանագրել, ոչ մի արդյունք չի մնացել:
Ինչո՞ւ այդպես ստացվեց: Առաջին հայացքից քաղաքական գործընթացում մասնակցում էին ուժեր, որոնք քիչ թե շատ վայելում են հանրության վստահությունը, այդ թվում քվեների տեսքով: Համագործակցության մեջ կողմերից յուրաքանչյուրն իր մասով ծածկում էր անհրաժեշտ ծանրակշիռ ռեսուրսների իր չափաբաժինը․ մեկը տնտեսական մասով, մյուսը քաղաքական: Ինչպես վերը ասվեց, նրանք բավական երկար ճանապարհն էին անցել: Հրապարակային մեսիջների փոխանակումից սկսված՝ գործընթացը հետո իրեն սկսեց դրսևորել նաև խորհրդանական գործունեության ընթացքում: Արդեն վերջերս այն թևակոխել էր ավելի բացահայտ մի իրավիճակ, երբ Ծառուկյանի մասնակցությամբ տեղի էին ունենում հանրահավաքներ (ինչ առնվազն մեկ երկու տարի առաջ դժվար էր պատկերացնել):
Այսինքն՝ ունեինք քաղաքական սուբյեկտների, գործառույթների, գործիքների բավական պատկառելի մի ցուցակ: Ինչո՞ւ եմ սա առանձնացնում: Որովհետև, օրինակ հետընրտական իրավիճակներում, ինչքան էլ ցավալի է, բայց օրինաչափ դարձած իրավիճակ կա, երբ ընդդիմադիր ուժերը՝ սկսված հետընրտական զարգացումներից պատասխանատվությունը վերցնելու ու հայտարարված նպատակները իրականացնելու ռեսուրսներ ու ժամանակ չեն ունենում:
Բայց կոնկրետ «Եռյակի» գործունեության դեպքում, չնայած արտահերթ հռետորաբանությանը, չնայած բավական ռադիկալ հայտարարություններին, կարծես արտահերթ գործողությունների հետ գործ չունեինք, այլ երկարատև մի գործընթացի, որ նախ և առաջ հենց այդ գործընթացի մսնակիցներին պետք է շանս ու ժամանակ տար՝ հաշվելու սեփական ռեսուրսները, նոր ռեսուրսներ ձևավորելու, քաղաքական կազմակերպվածության նոր համակարգեր մշակելու:
Իրավիճակը, սակայն, հակակառակն ապացուցեց: Չնայած սուր հռետորաբանությանը, ռեսուրսների առկայությանը, երկար ժամանակ ձգված համագործակցությանը՝ արդյունավետություն չունեցանք: Ավելին՝ ընդամենը գործընթացի մեկ դերակատարի էվակուացումը քաղաքական դաշտից միանգամից չեզոքացրեց այս երկար համագործակցությունը:
Հենց այստեղ երևաց, որ իրականում որևէ «Եռյակ» էլ չկար, կար Գագիկ Ծառուկյան քաղաքական ու տնտեսական գործոն: Այսինքն՝ չնայած արտաքուստ քաղաքական բավական պատշաճ ընթացակարգերին, չհաջողվեց ստեղծել համակարգ: Իսկ դա չհաջողեց, որովհետև միավորման հիմքում չկար գաղափարական հենք: Կային ամբիցիաներ, կային սեպարատ շահեր, ու կար այդ ամբիցիաների, շահերի համատեղման համար նպաստավոր մի իրավիճակ՝ իշխանափոխության մասին աղոտ ձևակերպումներով: Միամտություն կլինի ասել, որ ընդդիմությունը իշխանությունից նման կոշտ արձագանք չէր սպասում: Ով ով, թե՛ Լևոն Տեր-Պետրոսյանը, թե՛ Գագիկ Ծառուկյանը իշխանական համակարգը ներսից լավ գիտեն, ու չէին կարող նման արձագանք հաշվարկած չլինեին: Կա՛մ սխալ էին հաշվարկել, կա՛մ հաշվարկել էին, բայց այդ մասին իրենց կողմնակիցներին համապատասխան «ինստրուկտաժ» չէին արել, կա'մ անձամբ լուրջ հաշվի չէին նստել այդ հաշվարկների հետ:
«Բուրժուադեմոկրատական» կոչվող գործընթացի, այսպես ասած, տեխնիկական կողմը կաղեց, երբ փաստացի որևէ սոցիալական լայնածավալ ազդեցություն հանրության կողմից չտեսանք: Ծառուկյանի մասնակցությամբ հանրահավաքների մարդաշատությունը ապահովվում էր Ծառուկյանի ու նրա կողմնակիցների բիեզներում ներգրավված մարդկանց ներկայությամբ ու երբ Ծառուկյանը հայտնվել էր փակուղու առաջ, նախ և առաջ տնտեսական իր ռեսուրսները կորցնելու վտանգի տակ, այս մարդիկ դժվար ինքնակամ դուրս գային փողոց ու ապահովեին սոցիալակկան սպասվելիք ազդեցությունը: Բացի այդ, ամոբղջ գործընթացը ու դրանցում հանրության մասնակցությունը թափանցիկ չէր: Առաջին հայացքից ռադիկալ հռետորաբանության հանրային պահանջարկը բավարարող վերնախավը այդպես էլ թափանցիկ չդարձրեց գործընթացը հանրության համար: Ինչին հանրությունը պատասխանեց փակուղային իրավիճակում իր անգործությամբ:
Նախորդ շաբաթ ԱԺ-ում կառավարման ճգնաժամի մասին քննարկումներ տեղի ունեցան: Այս քննարկումների առաջարկությունն ընդդիմությունը առաջ էր բերել դեռևս աշնանը, բայց իշխանության կողմից դրա քննարկումը խոչընդոտվել էր: Այս անգամ, երբ իշխանության ներկայացուցիչները վախենալու ոչինչ չունեին, քննարկմանը ոչ միայն չխոչընդոտեցին, այլև մասնակցեցին դրան ակտիվորեն: Բայց բացի ընդդիմության պարտությունը տոնելու՝ իշխանական պատգամավորների միտումներից, առկա էր ևս մեկ ակնառու հանգամանք ՝ իշխանության համար ևս ընդդիմության բացակայությունը խնդիր է: Ու եթե առաջին հայացքից այդ բացակայությունը իշխանությանն ավելի ազատ գործելու շանսեր է տալիս, համակարգային իմաստով բոլորն էլ հասկանում են, որ Հայաստանի պես բազմաթիվ քաղաքական ու սոցիալական խնդիրներ ունեցող երկրում ընդդիմության վակուումի երկարաձգումը հղի է ապակայունացման լուրջ վտանգներով:
Առաջիկա քաղաքական խմորումները Հայաստանում զարգանալու են հենց ընդդիմադիր տրամադրությունների դաշտում: Ծառուկյանի էվակուացիան քաղաքական դաշտից, Լևոն Տեր-Պետրոսյանի՝ Մարտի 1-ի հանարահավաքում հնչեցրած հայտարարությունը՝ ՀԱԿ-ի՝ միակ ընդդիմություն լինելու մասին, ծաղրը մարգինալ քաղաքական ուժերի հանդեպ, նախորդ շաբաթվա սկզբին խորհրդարանում «կառավարման ճգնաժամի մասին» քննարկումներում՝ իշխանության ու ընդդիմության տարբեր ներկայացուցիչների ելույթներում ու քննարկումներում հնչող մտահոգությունները ու փոխադարձ մեղադրանքները, փաստում են մեկ բան՝ Հայաստանում կրկին ընդդիմության վակուում կա, բավական անորոշ ժամանակով:
