30/07/2015 16:45
ԼՂՀ հակամարտության շուրջ լուրջ և բարդ գործընթացներ են ծավալվում. Դ. Շահնազարյան
«Ապասառեցո՞ւմ, թե՞ բանակցությունների վերսկսում» խորագրով քննարկման ընթացքում բավականին լուրջ ու ծավալուն զեկույցով հանդես եկավ «Համաձայնություն» հետազոտական կենտրոնի ղեկավար Դավիթ Շահնազարյանը, ով իր խոսքում մանրամասն ներկայացրեց տարածաշրջանային զարգացումների ողջ համայնապատկերը:
Դ. Շահնազրյանն ասաց, որ ԼՂՀ հակամարտության շուրջ այսօր բավականին լուրջ ու բարդ գործընթացներ են ծավալվում, ինչը լուրջ մտահոգությունների տեղիք է տալիս: Վերջինիս խոսքով՝ այդ զարգացումների սկիզբը դրվեց հուլիսի 7-ին՝ Վաշինգտոնում՝ եռանախագահների հանդիպման ժամանակ, որի ընթացքում բավականին լուրջ հարցեր շոշոփվեցին, մասնավորապես, ԼՂՀ հարցի հետ կապված: Դ. Շահնազարյանի համոզմամբ՝ տարածաշրջանում զարգացող իրադարձություններն ուղղակի փաստում են, որ Հայաստանն ուզում են ապաշրջափակել, ինչը վտանգավոր է ոչ միայն ԼՂՀ հարցի խաղաղ կարգավորման ու անվտանգության, այլև՝ Հայաստանի անվտանգության ու տնտեսական զարգացման համար: Նրա խոսքով՝ նախքան եռանախագահողների՝ տարածաշրջան կատարած այցը մի քանի իրադարձություններ տեղի ունեցան, որոնք ուղղակի ապացուցում են դա և փաստում, որ Հարավայի Կովկասում տերն ու տիրակալը միայն ու միայն Ռուսաստանն է, որը փորձում է սահմանում լարվածությունը պահել:
Նա նշեց, որ եռանախագահների հանդիպման ժամանակ հնչեցին հայտարարություններ, որոնցից հասկանում ենք, որ 2008 թվականին կնքված զինադադարի վերահսկողությունն ամբողջությամբ իրականացնում է պաշտոնական Մոսկվան: «Հնչեցին հայտարարություններ, թե Վաշինգտոնը պատրաստ է համագործակցել Ֆրանսիայի և Ռուսաստանի հետ՝ ԼՂՀ խաղաղ կարգավորման հարցի շուրջ, սակայն մինչ այդ տեղի ունեցող իրադարձությունները ցույց էին տալիս, որ այս ամառ շփման գծում սպասվում են նոր բախումներ և լարվածության աճ: Այդ ամենից ելնելով՝ կարելի է փաստել, որ Ռուսաստանը տիրապետում է իրավիճակին ու կառավարման բոլոր լծակներին: Դեռ նախորդ տարի Սոչիում կայացած հանդիպման ժամանակ, որը հաջորդեց օգոստոսյան դեպքերին, Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևն ու ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինը խոսում էին միայն ՌԴ բացառիկ դերի մասին: Միայն ՀՀ Նախագահ Սերժ Սարգսյանը պնդեց ԵԱՀԿ ՄԽ դերը: Վերջին ամիսներին, քանի որ Ռուսաստանի նկատմամբ միջազգային հանրության կողմից անընդհատ սեղմվում են բոլոր օղակները, ընդ որում տարբեր ուղղություններով՝ տնտեսական, ֆինանասական, քաղաքական ու նաև իրավական, մտավախությունը շատ մեծ էր, որ Ռուսաստանը կփորձի Բաքվի Օլիմպիական խաղերից հետո հերթական անգամ ապակայունացնել իրավիճակը շփման գծում՝ կարևորելով հատկապես իր դերը: Գաղտնիք չէ որ ՌԴ Նախագահի նպատակը հակամարտության կարգավորման ուղղությամբ ռուս խաղաղապահներ տեղակայելն է: Սա չէր կարող չանհանգստացնել թե՛ միաջզգային հանրությանը, թե՛ Հայաստանի իշանություններին: Եվ, որպեսզի ընդհարումներ տեղի չունեն, նախաձեռնվեց Վաշինգտոնում եռանախագահների հանդիպումը, որի ժամանակ համագործակցության առաջարկ հնչեց»,- նկատեց Դ. Շահնազարյանը:
Նա ընդգծեց, որ այդ հայտարարության պատասխանը ևս շատ չուշացվեց. «Ուղիղ 3 օր հետո ՌԴ նախաձեռնեց հերթական սողացող ագրեսիան Վրաստանի նկատմամբ, և փաստացի Վրաստանի սահման հանդիսացող Ցխենվալիի սահմանն առաջ տալով, հասավ Բաքու նավթամուղին՝ իր վերահսկողության տակ առնելով դրա 1.5 կմ-ից ավելի հատվածը»:
Սա շատ մտահոգիչ և միևնույն ժամանակ լուրջ քայլ էր, որով, ըստ Շահնազարյանի, Ռուսաստանը փորձեց վերահաստատել, որ Հարավային Կովկասը ապակայունացված է իր իսկ ձեռքով: Նա համոզված է նաև, որ հուլիսի 12-ին ԵԱՀԿ ՄԽ համանախագ Ջեյմս Ուորլիքի՝ Մոսկվա կատարած այցը, որը հաջորդեց հենց այդ գործընթացին, կապված է հենց այդ հանգամանքով: «Միացյալ Նահանգները որոշեց ավելի ակտիվացնել իր քաղաքականությունը, որպեսզի թույլ չտա Հարավային Կովկասում և մասնավորապես ԼՂՀ հակամարտության շփման գոտում լարվածություն: Իրականում դա կնվազեցներ ԵԱՀԿ ՄԽ առանց այդ էլ թուլացած դերը: Իրականում, այդ հանդիպման նպատակներից մեկն էլ ԵԱՀԿ ՄԽ դերի բարձրացումներ էր»,- հավելեց նա:
Դ. Շահնազարյանի խոսքով՝ «Վեդոմոստիին» տված հարցազրույցը ծրագրային հարցազրույց էր, որի նպատակն էր Ռուսաստանին հասկացնել, որ ԱՄՆ-ը խիստ մտահոգված ու նեղված է:
«Իրականում այդ հարցազրույցի մեջ ոչ մի նոր բան չկա, բացի նրանից, որ դա տեղի ունեցավ Մոսկվայում: Իմ համոզմամբ՝ այդ հարցազրույցով ԱՄՆ-ը շատ ուղղակի և շատ խիստ ուղերձ հղեց Կրեմլին, որտեղ հնչեցրեց նաև համագործակցության առաջարկ: Ռուսաստանի հետ Արևմուտքը և ԱՄՆ-ը հակադրությունների մեջ են՝ գրեթե բոլոր կետերի հետ կապված: Եվ քանի որ սահմանում սառը պատերազմական իրավիճակի է, իսկ ճնշումները ՌԴ նկատամամբ շարունակվելու են, պետք է այնուամենայնիվ շարունակել համագործակցել, որի առաջին ու միակ նպատակը պետք է լինի լարվածության թուլացումը: Հարցազրույցի մեջ, սակայն, կա ուշագրավ մի բան, որտեղ Ուորլիքը բավականին դիվանագիտորեն ու նրբորեն ասում է, որ ՌԴ-ն է ռազմականացրել հակամարտության կողմերին, որով խախտել է ռազմական հավասարակշռությունը՝ հօգուտ Ադրբեջանի»,-շարունակեց նա՝ հստակեցնլով, որ այդ ընթացքում նաև նախատեսված էր ՌԴ արտգործնախարար Սերգեյ Լավորվի հետ Ուորլիքի հանդիպումը, որն այդպես էլ չկայացավ:
«Դրան հաջորդեց Վիեննայում ստորագրված հայտնի պատմական փաստաթուղթը, այնուհետև Օբամա-Պուտին հեռախոսազրույցը: Այդ նախաձեռնությունը նույնպես կատարվել էր Ուորլիքի միջոցով, սակայն ուշագրավն այն է, որ ՌԴ կողմից որևէ արձագանք չեղավ և այդպես էլ պարզ չդարձավ, թե ինչի մասին խոսեցին գերտերությունների նախագահները: Սակայն հուլիսի 16-ին Վաշիգտոնում տեղի ունեցավ շատ կարևոր մի իրադարձություն, որի ժամանակ ներկայացվեց Հարավային Կովկասի վերաբերյալ հետազոտություն, որտեղ ԱՄՆ-ն ՌԴ-ին ևս մեկ մեսիջ ուղարկեց: Հանդես եկավ ԱՄՆ պետքարտուղարի տեղակալ Էրիկ Ռուբինը, որտեղ վերջինս մի քանի ուշագրավ հայտարարություններ արեց: Նա շեշտեց, որ ԱՄՆ-ը պատրաստ է աջակցել տարածաշրջանում հաղորդակցությունների զարգացմանն ու տնտեսական կապերի վերականգնմանը՝ բոլոր երկրների ներգրավվման պայմանով: Նա խոսեց նաև, որ Հարավային Կովկասում այդ տեսլականի համար անհրաժեշտ է, որպեսզի դրան մասնակցեն տարածաշրջանի բոլոր 3 երկրները: Այսինքն՝ ԱՄՆ-ի պաշտոնական դիրքորոշումն այն է, որ հաղորդակցության հետ կապված որևէ ծրագրի՝ առանց Հայաստանի, Ռուսաստանին չեն սատարելու: Իսկ սա ուղղակի լրացնում է Ուորլիքի ասածներն այն մասին, որով դրվում է Հայաստանի ապաշրջափակման հարցը»,- նկատց բանախոսը:
Մինևնույն ժամանակ Դ. Շահնազրայանն ընդգծեց, որ սա թույլ է տալիս ենթադրելու, որ ԱՄՆ-ը և ԵՄ որդեգրել են արդեն լրիվ համաձայնեցված քաղաքականություն, որը Հայաստանի համար համարվում է բավականին լուրջ և մեծ ձեռքբերում:
«Այստեղից էլ կարող ենք հետևություններ անել, որ Հարավայի Կովկասում տարվող քաղաքականությունը մինչ այս պահը համաձայնեցված չէր, ինչը ոչ մի կերպ չէր նպաստում բանակացային գործընթացին: Ու թեև ձեռք բերվեց որոշակի համաձայնություններ, այնուամենայնիվ Ռուսաստանը խիստ արձագանքեց այդ ամենին և հուլիսի 17-ին, երբ Պուտինը հրավիրեց Անվտանգության խորհուրդ, ռուսական քաղաքական էլիտան ու քարոզչամեքենան խիստ բացասական արձագանք հնչեցրեց միջազգային հանրության այդ հայտարարությանը: Դրան հաջորդեց Ադրբեջանի արտգործնախարար Մամեդյարովի այցը Ռուսաստան, որի հետ հանդիպմանը մասնակցում էր նաև ՌԴ արտգործնախարար Լավրովը: Հանդիպմանն էլ հաջորդեց ՀՀ արտգործնախարար Նալբանդյանի հետ հեռախոսազրույցը, որի հետ քննարկվեցին այցի արդյունքները, այսինքն՝ այն ինչ, արդեն ասվել էր Ուորլիքի հարցազրույցում. զինադադարի պահպանումն ու նոր բռնկումների թույ չտալը: Սա խոսում է այն մասին, որ տարածաշրջանի զարգացումները ծրագրված քաղաքականության մենյուն էր, որով համանախագահող երկրները ընթանում են, իսկ Ռուսաստանը հրաժարվելու կամ չհամաձայնելու տեղ չունի, քանի որ Ռուսաստանում իրավիճակին օրեցօր վատանում է, սակայն, Ռուսաստանն իրականացնում է քայլեր, որոնք կարող են խոչընդոտել այդ ամենին: Եթե ամփոփենք, թե ինչ տեղի ունեցավ վերջին օրերին, ապա կտեսնենք, որ որոշ ուժեր ու քաղաքական գործիչներ սկսել են Ուորլիքի հասցեին անտրամաբանական քննադատություններ հնչեցնել: Նույնը տեղի է ունենում նաև Ադրբեջանբում: Այսինքն՝ Ռուսաստանն ամեն կերպ փորձելու է ցույց տալ, որ հասարակություններում կա լուրջ դիմադրություն բանացկությունները շարունակելու ուղղությամբ: Ու թեև այս ուղղությամբ մեկ անգամ արդեն փորձեր արվել են, սակայն գտնում եմ, որ չի ստացվի, քանի որ հիմա իրավիճակը բոլորովին փոխվել է: Փոխվել է նաև Ռուսաստանի դերն ու կարգավիճակը: Հետևաբար ամեն ինչ կարվի, որպեսզի Արցախի սահմանում նոր բախումներ թույլ չտան: Դրանով նաև կամրապնդեն ԵԱՀԿ ՄԽ դերը, որը ԼՂՀ հակամարտության լուծման միակ ճանապարհն է, որը տարիներ շարունակ փորձել են տապալել Արդբեջանը, Ռուսաստանն ու Թուրքիան: Կարծում եմ՝ մյուս գործողությունները կապված են լինելու հետագա քայլերից ու ճնշումներից, որոնք այսօր կիրառվում են Ռուսաստանի նկատմամբ»,- մանրամասնեց նա:
