Եթե ՀԷՑ-ՓՄՁ միջև նոր սակագներով կնքված պայամանագիր չկա՝ ՀԷՑ-ը չի կարող հոսանքազրկել դրանք

Վերջին օրերին բազմաթիվ ահազանգեր են ստացվում, թե փոքր ու միջին բիզնեսի ներկայացուցիչներին ՀԷՑ-ից պարտադրում են նոր պայմանագրեր կնքել ու ըստ այդմ՝ վճարել էլեկտրաէներգիայի թանկացած սակագնով: Ըստ այդմ, հնչում է մտավախություն, որ փոքր ու միջին բիզնեսը այս ամենի արդյունքում դժվարին կացության մեջ է հայտնվել ու նույնիսկ կանգնած է փակման եզրին: Այս ամենի մասին զրուցեցինք «Փոքր և միջին ձեռնարկատիրության համագործակցության ասոցիացիա» հասարակական կազմակերպության ղեկավար Հակոբ Ավագյանի հետ:

-Էլեկտրաէներգիայի սակագնի բարձրացումը կարո՞ղ է պատճառ հանդիսանալ փոքր բիզնեսների փակման, հիմքեր կա՞ն այս անհանգստության համար:

-Սակագնի բարձրացումը միանշանակ պատճառ չի կարող հանդիսանալ փոքր բիզնեսի փակման համար: Որպես կանոն ՝ էլեկտրաէներգիայի  արժեքը մեծ ազդեցություն ունի արտադրության ոլորտի ՓՄՁ-ների մոտ, քանի որ այն կազմում է արտադրանքի ինքնարժեքի մեծ բաղադրիչ: Նույնը չենք կարող ասել ծառայության ոլորտի բիզնեսների մասին, որոնց մոտ ինքնարժեքի մեջ մեծ ծախսը կազմում է աշխատավարձը: Խնդիրներ կարող են ունենալ նաև առևտով զբաղվող այն սուբյեկտները, որոնք իրենց առևտրի իրականացման վայրում ապրանքի պահպանման համար օգտագործում են մեծ թվով սառնարաններ, օդորակիչներ և այլն:

-Այսինքն կարելի՞ է ենթադրել, որ եթե նույնիսկ արտադրությամբ զբաղվողները չփակվեն էլ, ապա գների բարձրացման կգնան անխուսափելիորեն:

-Ընդհանրապես բիզնեսի փակման պատճառը չի կարող կախված լինել, ասենք, մի կոմպոնենտից, այս դեպքում էլեկտրաէներգիայի սակագնի թանկացումից: Բայց եթե հաշվի առնենք մեր երկրի սահմանափակ հնարավորություններով շուկան, ապա միանշանակ էլ չի կարելի ասել, որ բիզնեսը կարող է իր արտադրանքի գները բարձրացնել ու շարունակել գոյատևել: Եթե դիտարկենք փոքր հացաբուլկեղենի արտադրությամբ զբաղվող բիզնեսը, ապա վերջինիս շատ սահմանափակ հնարավորություններ ունի քայլեր անելու և դիմակայելու սակագնի բարձրացմանը, կամ այլ իր վրա դրված բեռի դիմակայելուն: Իսկ եթե առանձին նայենք՝ այդ փոքր բիզնեսի ներկայացուցիչը առաջին հերթին ՀՀ քաղաքացի է, որն արդեն բարձրաձայնել է իր բողոքը էլէներգիայի սակագնի թանկացման դեմ՝ տեսնելով դրա ոչ հիմնավոր պատճառաբանված լինելը:

- Այս օրերին ՓՄՁ-ներին ՀԷՑ-ից ստիպում են նոր պայմանագրեր կնքել, դրան զուգահեռ քաղաքացիական հասարակությունից հնչում են հորդորներ  դրանք այդուհանդերձ չստորագրել: Եթե վերջիններս չկնքեն, ի՞նչ կլինի նրանց հետ, կհոսանքզրկվե՞ն:

- Ըստ «Էներգիայի մատակարարման և օգտագործման կանոնները հաստատելու մասին» (ԷՄՕԿ) ՀԾԿՀ որոշման 33- րդ կետի՝ մատակարարն իրավունք ունի դադարեցնել սպառողի էլեկտրամատակարարումը երեք դեպքերում, որոնցից առաջինում ասվում է՝ սպառված էլեկտրաէներգիայի դիմաց սույն կանոններով և Պայմանագրով սահմանված ժամկետներում և կարգով վճարումներ չկատարելու դեպքում: Այսինքն, եթե ՀԷՑ-ի և ՓՄՁ սուբյեկտի միջև չկա նոր սակագներով կնքված պայամանագիրը, ապա ՀԷՑ-ը չի կարող հոսանքազրկել մեր ՓՄՁ-ներին: Իսկ ՀԷՑ-ն ի՞նչ իրավական լծակներով կկարողանա ստիպել ՓՄՁ- ներին նոր պայմանագրեր կնքել՝  դա արդեն ուրիշ հարց է:

Ամեն դեպքում, եթե այս պատճառով ՀԷՑ-ը փորձի գնալ հոսանքազրկման ճանապարհով, մենք կանգնելու ենք ՓՄՁ-ների կողքին և պաշտպանելու ենք նրանց շահերը: Բայց դեռևս սպասում ենք Կառավարության արձագանքին: 

-Դուք ինքներդ, սակագնի բարձրացումը ոչ հիմնավոր եք համարո՞ւմ:

-Ես նախընտրում եմ հստակ օրինակներով խոսել: Տեսեք. այս օրերին մեր ասոցիացիան, որպես բիզնես շահերի պաշտպանությամբ զբաղվող կառույց, ստանձնել էր ասոցիացիայի անդամ հանդիսացող սկսնակ փոքր բիզնեսի շահերի պաշտպանությունը: Այն հիմնել է պահածոյի արտադրամաս և դիմել ՀԷՑ-ին ՝ էլցանցին միանալու համար: Եթե ամեն ինչ դնենք մի կողմ ու դիտարկենք երկու տնտեսվարողի պայմանագրային հարաբերություններ, ապա ՀԷՑ-ը, որպես ՓԲԸ, ծառայություն է վաճառում, իսկ փոքր բիզնեսը գնորդն է: Գնորդը իր կամոք գալիս է ՀԷՑ, գնում է ծառայություն՝ էլէներգիայի մատակարարման միացման ՄԻԱՆՎԱԳ ծառայություն, որը էժան չի՝ այս դեպքում մոտ 800 հազար դրամ: Այդ գումարի 50 տոկոսը վճարում է կանխավճար և պայմանագրով սահմանվում է, որ մյուս կեսը՝ մոտ 400 հազար, կվճարվի միացումից հետո: Եվ ինչ է ստացվում: Նախ, ՀԷՑ ՓԲԸ-ն պայմանագրով սահմանված ժամկետում չի մատուցում իր կողմից ստանձնած ծառայությունները: Հիմա մենք էլ ստիպված դիմում ենք Հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողով վերջինիս պարտավորեցնելու դիմումով, հետո դիմելու ենք դատարան՝ մեր սկսկնակ բիզնեսին պատճառված վնասները փոխհատուցելու հայցով:

Այսինքն, որպես առանձին տնտեսվարող, ՀԷՑ ՓԲԸ-ն այնքան անարդյունավետ է կառավարվում, որ զլանում է իր պատվիրատուին արագ և որոկով ծառայություններ մատուցել և արագ գումար վաստակել: Սա այն դեպքում, երբ այս կառույցը մոնոպոլ է և պատավիրատու հայթայթեու խնդիր չկա, պատվիրատուներն իրենց ոտքով գալիս են նրա դուռը, իսկ ՀԷՑ-ն, այսպես ասած, ալարում է ծառայություն մատուցել ու փող աշխատել: Սա շատ պարզ ու ընդամենը մեկ օրինակ է, որն ի ցույց է դնում կառավարման անարդյունավետությունը:

-Ի՞նչ լուծում եք տեսնում Դուք:

- Ընդհանրապես, ես կառաջարկեի, որ մեր երկրում էլ լինեին հոսանքի տարբերակված սակագներ: Օրինակ հարևան երկրում, ծովափնյա փոքր բիզնեսը ավելի ցածր սակագնով է էլեկտրաէներգիայի դիմաց վճարում, քան ավելի մեծ հյուրանոցը, կամ մայրաքաղաքում գործունեություն ծավալողը:

Բացի հզորությունից, սահմանված են սակագներ ըստ սպառման չափի ՝ մինչև 100Կվտ, հետո 101-ից ավելի և այլն: Այս կերպ փորձել են տարանջատել նաև փոքր ու մեծ բիզնեսները, փոքր ու մեծ սպառողներին:  Մենք նույնպես պետք է գույքագրենք մեր թիրախային խմբերը, գոտիավորենք այն համայնքները, որոնց մենք ցանկանում ենք խրախուսել և հոսանքի գնի տարբերակված մոտեցումներով նույնպես: Արտադրության ոլորտների և պասիվ բիզնես ակտիվություն ունեցող համայնքների համար ավելի ցածր սակագին քան մյուսներին, քիչ էլեկտրաէներգիա սպառող բիզնեսի համար ավելի ցածր սակագին, որը բնական է ավելի քիչ արտադրական ծավալներ ունի քան խոշորը, որն ավելի շատ է էլէներգիա սպառում:

Հաշվել է պետք, բայց մի բան պարզ է՝ շատ հնարավորություններ ունեցողը կարող է ավելի թանկ վճարել քան սահմանափակ կարողությունների տերը: Դրանով իսկ կկոմպենսացվի որոշակի թանկացման խնդիրներ: