Նորաստեղծ և փոքր բիզնեսը կարիք ունի առարկայական աջակցության

Կառավարությունը վերջին նիստին հավանություն տվեց փոքր և միջին ձեռնարկատիրության զարգացման 2016-2018թթ. ռազմավարությանը:

Փաստ է, որ երկրում սոցիալական համերաշխության և տնտեսական աճի ապահովման երաշխավորված միջոցը զարգացած փոքր և միջին ձեռնարկատիրության առկայությունն է: Զբաղվածության ապահովման և, դրանով իսկ, աղքատության հաղթահարման խնդիրներն արմատական լուծումներ են ստանում միայն հասարակության միջին խավը ձևավորող փոքր և միջին կազմակերպությունների զարգացման միջոցով:

ՀՀ ֆինանսների նախարարության տեղեկատվական բազայի տվյալների համաձայն Հայաստանի Հանրապետության ամբողջ տարածքում 2014 թվականի ընթացքում գործունեություն են ծավալել 74365 ՓՄՁ սուբյեկտներ, որոնցից 68117-ը` գերփոքր, փոքր` 5109-ը և միջին` 1139-ը: Վերոնշյալ տնտեսվարող սուբյեկտների շրջանառության ընդհանուր ծավալը կազմել է 1565934 մլն. դրամ, իսկ վերջիններիս կողմից մուծված հարկերը` 237710 մլն. դրամ:

2011թ. Հայաստանի ՓՄՁ սահմանումը համապատասխանեցվեց Եվրամիության անդամ երկրներում գործող ՓՄՁ սահմանման հետ, համաձայն որի գերփոքր են համարվում այն  առևտրային կազմակերպությունները և անհատ ձեռնարկատերերը, որոնց աշխատողների միջին ցուցակային թվաքանակը չի գերազանցում 10 մարդ, փոքր՝ մինչև 50 մարդ և միջին՝ մինչև 250 մարդ: Նախորդ տարվա գործունեությունից ստացված հասույթը կամ նախորդ տարեվերջի դրությամբ ակտիվների հաշվեկշռային արժեքը գերփոքր բիզնեսի համար պետք է չգերազանցի 100 մլն դրամը, փոքրերինը՝  500 մլն դրամը և միջինի համար՝ համապատասխանաբար 1500 մլն դրամը և 1000 մլն դրամը:

Ակնհայտ է, որ գերփոքր և փոքր ձեռնարկատիրությունը, առաջին հերթին, լուծում է սոցիալական խնդիր, ապահովելով զբաղվածությունը: Դրանք են շուրջ 73 հազար  226 սուբյեկտներ և  ապահովում են հարկային մուտքերի շուրջ 5-6 տոկոսը:  Այդ իսկ պատճառով այդ կազմակերպությունների համար համեմատաբար մեղմ հարկման ռեժիմի կիրառումը առավել հասցեական պետական աջակցության միջոցառումների իրականացումը՝ հրամայական է։

ՓՄՁ-ների «կյանքը թեթևացնելու» ուղությամբ տարված աշխատանքների որպես դրական արդյունք կարելի է առանձնացնել՝ հարկային վարչարարության, իրավաբանական անձի ու անհատ ձեռնարկատերերի պետական գրանցման նաև լուծարման գործընթացների պարզեցումը: Իրականացվել է արտոնագրային վճար վճարող համարվողների հարկային բեռի և վարչարարության թեթևացում: Ընդունվել է «Շրջանառության հարկի մասին» օրենքը: Ընտանեկան ձեռնարկատիրության շրջանակներում ներդրվել է հարկման արտոնյալ համակարգ: Ընդունվել է «Տեղեկատվական տեխնոլոգիաների ոլորտի պետական աջակցության մասին» ՀՀ օրենքը, որը արտոնություն է սահմանում եկամտահարկի մասով սկսնակ ծրագրերի համար:

Սակայն պետք է փաստենք, որ Հայաստանում փոքր ու հատկապես՝ գերփոքր բիզնեսը շարունակում է մնալ ոչ նորարարական, և ոչ էլ արտադրողական,  հիմնականում՝ ոչ մրցունակ:

Պետք է նշել, որ մրցունակ ՓՄՁ-ները ունեն իրենց խնդիրները և զարգացման հեռանկարները, սակայն առավել խոցելի են սկսնակ բիզնես նախաձեռնությունները, որոնց խնդիրները բազում են՝ ֆինանսական միջոցների ներգրավումից մինչև շուկայում հաստատվելու հարցերը: Ձեռներեցության խթանման, բարենպաստ գործարար միջավայր ստեղծելու համար նախևառաջ պետք է նվազեցվեն բիզնեսով զբաղվելու ռիսկայնությունը: Բացի գործարար խորհրդատվություններից, և մատչելի վարկավորման տրամադրումից, որն այսօր արդեն հնարավոր է, անհրաժեշտ է ավելի առարկայական աջակցություն: Աշխարհի տարբեր երկրներ կիրառում են նորաստեղծ բիզնեսը հարկերից ազատելու պրակտիկան: Սակայն այն ինչ ընդունելի է մի երկրի համար, կարող է հետևանքներով լի լինել մեկ այլ երկրի համար: Եթե նորաստեղծ բիզնեսը նպատակահարմար չէ ամբողջովին ազատել հարկումից, հնարավոր չարաշահումներից խուսափելու պատճառով, ապա գոնե եկամտային հարկի արտոնություն սահմանելը կլինի այն պրակտիկ և առարկայական աջակցությունը, որը թույլ կտա բիզնեսին «ոտքի կանգնել» և հետագայում իր մասնակցությունը ունենալ պետականաշինության գործում:

Ինչպես արդեն նշել էի, նորաստեղծ ընտանեկան բիզնեսը ամբողջովին ազատված է հարկերից, իսկ IT ոլորտի ստարտափային ծրագրերի համար նախատեսված է արտոնություն եկամտահարկի գծով, ինչն ողջունելի է, սակայն նման աջակցության կարիք ունեն բոլոր սկսնակ նախաձեռնությունները, և եթե կառավարությունը սահմանում է ձեռներեցության խթանումը, որպես առաջնահերթություն, ապա հետագայում քննարկի նաև բոլոր նորաստեղծ բիզնեսների համար:    Բյուջետային մուտքերի նվազման առումով  կորուստը աննշան կլինի, բայց փոխարենը՝ խթան կհանդիսանա գործարարությամբ զբաղվելու, որոշակիորեն կնվազեցվի գործարարության ռիսկայնության մակարդակը, կխթանի նոր աշխատատեղերի ստեղծմանը, գործազրկության մակարդակի կրճատմանը: