08/10/2015 19:45
Ադրբեջան. Երբ մեկուսացնում են ինքամեկուսացվածին
Ադրբեջանում կայանալիք նախագահական ընտրություններին դիտորդներ չուղարկելու Եվրախորհրդարանի որոշումը, ինչպես պարզվեց, վերջին հարվածը չէր պաշտոնական Բաքվին: Դրան գրեթե անմիջապես հետևեց Եվրապայի Խորհրդի Գլխավոր քարտուղար Թյորնբորն Յագլանդի որոշումը, որով կասեցվեց Ադրբեջանում մարդու իրավունքների հարցերով համատեղ աշխատանքային խմբում Եվրախորհրդի մասնակցությունը: Թվում էր, թե վերջ, սակայն Բաքվի համար ձախորդությունները ոչ միայն չավարտվեցին, այլև, ըստ էության, նոր են սկսվում:
Եթե փոքր-ինչ սկզբից գանք, ապա, անկասկած, Ադրբեջանի համար անհաջողությունները սկսվեցին նավթի միջազգային գների գլխապտույտ անկումից, ինչի արդյունքում Ադրբեջանը հսկայական կորուստներ ունեցավ: Ի թիվս այլոց, պաշտոնական Բաքուն որոշեց արհեստականորեն բարձր պահել մանաթի փոխարժեքը, ինչի հետևանքով քամուն տրվեցին միլիարդավոր դոլարներ, իսկ երկրի արտարժութային պահուստները արդեն կրճատվել են շուրջ 60 տոկոսով: Ասենք, նույնիսկ դա մանաթին չփրկեց անկումից (35 տոկոսի չափով) և, որոշ փորձագետների գնահատմամբ, ադրբեջանական արժույթը առաջիկայում էլի է արժեզրկվելու: Ընդ որում, եթե հաշվի առնենք, որ ադրբեջանական նավթը հրաժարվել է գնել Իսրայելը (խոսքն ավելի քան մեկ միլիարդ դոլարի մասին է) և արդեն իսկ կնքված գործարքներից հրաժարվել են եվրոպական որոշ ընկերություններ, ապա հասկանալի է դառնում, որ Ադրբեջանի համար ֆինանսական լուրջ խնդիրները նույնիսկ չեն էլ սկսվել: Դրանք միայն նոր ձևավորվում են:
Ասենք, զուտ տնտեսական առումով իրեն սկսել է «վատ պահել» նաև մինչ այժմ Ադրբեջանի ռազմավարական գործընկերը համարվող Վրաստանը, որը, ըստ էության, սեպարատ բանակցություններ է սկսել Ռուսաստանի հետ՝ լուրջ անակնկալի բերելով Ադրբեջանին: Ըստ վրացական կողմի, Ադրբեջանից Վրաստան արտահանվող գազի առաջարկված գինը և ծավալները բավարար չեն երկրի էներգետիկ պահանջները բավարարելու համար և եթե Ռուսաստանը կարողանա մրցունակ գնով գազ առաջարկել, ապա Թբիլիսին Վրաստանի համար անհրաժեշտ գազի չափաքանակի մի մասը կգնի իր հյուսիսային հարևանից: Եվ ասել, թե սա հարված է Ադրբեջանի թիկունքին, կնշանակի ոչինչ չասել: Բայց ամենազվարճալին այն է, որ Բաքվի ձախորդությունները նույնիսկ այսքանով չեն ավարտվում:
Խնդիրն այն է, որ Արևմուտքի հետ հարաբերությունները վերջնականապես փչացրած Ադրբեջանը առաջիկայում կարող է կանգնել ծանրագույն ընտրության առաջ: Գաղտնիք չէ, որ Սիրիայի շուրջ սկզբունքային հակասությունները ծայրաստիճան լարել են Թուրքիայի և Ռուսաստանի հարաբերությունները: Անկարան սպառնում է ոչ միայն հրաժարվել ռուսական գազից և Թուրքիայում Ռուսաստանի հետ ատոմակայանի համատեղ շինարարությունից, այլև ակնարկում է, որ կարող է գործը հասցնել ընդհուպ մինչև դիվանագիտական հարաբերությունների խզման: Իրադարձությունների նման զարգացման դեպքում պաշտոնական Բաքուն, ուզի թե չուզի, պիտի ընտրություն կատարի ռազմավարական դաշնակից Թուրքիայի և պուտինյան Ռուսաստանի միջև: Ստեղծված իրավիճակում դժվար է ակնկալել, որ Բաքուն կգրավի Ռուսաստանի կողմը, քանի որ Թուրքիան, եթե պարզ խոսենք, Ադրբեջան պետության գոյության միակ գրավականն է: Մյուս կողմից, սակայն, եթե Ադրբեջանն, այնուամենայնիվ, որոշի հետ կանգնել մեծ եղբորից և բռնի Մոսկվայի կողմն, ապա փաստ չէ, որ Մոսկվան Բաքվի համար ջերմ ընդունելություն կկազմակերպի: Շատ ավելի հավանական է, որ Ռուսաստանն Ադրբեջանին կգրկի այնպիսի «եղբայրական գորովանքով», որ Բաքուն խեղդամահ կլինի: Ինչ-ինչ, բայց դա անել Ռուսաստանը կարողանում է:
