30/04/2016 16:09
90-ականների պատերազմը մեզ դաս չեղավ, Հայաստանում «զռզռում են» թշնամու ելևէջներով. Արմեն Թութունջյան
Ապրիլի 30-ին աշխարհում նշվում է Ջազի միջազգային օրը, ինչից անմասն չէ նաև Հայաստանը: Այսօր Երևանում ջազասեր հասարակությամբ լեփ-լեցուն կլինի Կասկադի հարակից տարածքը, քանի որ այնտեղ տրամադրությունն ու եղանակը ջազային է լինելու:
«Իհարկե, Կասկադի անվճար համերգը ցուցանիշ չէ, որ բոլորը խելագարվում են ջազի համար: Բայց կարևորն այն է, որ գոնե գալիս են, լսում: Այսօր էլ նույնը տեղի կունենա, վստահ եմ: Հատկապես, որ աստղ է մասնակցելու՝ ի դեմս Ռիչարդ Բոնոնի»,-Aysor.am-ի հետ զրույցում նշեց ճանաչված ջազմեն, Հայաստանի Հանրապետության արվեստի վաստակավոր գործիչ Արմեն Թութունջյանը՝ նույն ինքը Չիկոն:
Դիտարկմանը, որ Հայաստանը ժամանակին ջազի կենտրոններից է եղել, խորհրդային տարիներին էլ Երևանն անվանել են ջազի մայրաքաղաք, մեր զրուցակիցը պատասխանեց. «Նման բան չկա… Իհարկե, այդ ճանապարհը մեզ մոտ շուտ է սկսվել. 1938 թվականին Արտեմի Այվազյանը հիմնեց Հայաստանի պետական ջազային նվագախումբը, բայց անհամեստ է հնչում, թե Հայաստանը ջազի կենտրոնն է եղել: Իսկական ջազ ավելի լավ նվագել են և՛ Մոսկվայում, և՛ Լենինգրադում, նույնիսկ՝ Բաքվում: Թեև Բաքվում գերիշխում էին հայազգի ջազմենները: Այվազյանական ժամանակահատվածում՝ 1938-1956 թվականներին, ջազ չի հնչել, դա ուղղակի եղել է անդրկովկասյան ժողովուրդների պոպուլյար երաժշտություն»:
20-րդ դարի կեսերին Հայաստանում ջազը առավել լայն տարածում գտավ՝ շնորհիվ Արմեն Թութունջյանի, Լևոն Մալխասյանի, Ալեքսանդր Զախարյանի… Առավել ծաղկուն տարիները 70-ից 80-ականների վերջերն էին: «1956 թվականից Օրբելյանը գլխավորեց Հայաստանի պետական էստրադային նվագախումբը, մեր սերունդը, որն այս ամենում ներգրավվեց 60-ականներին, բերեց մաքուր ջազի առաջին հնչյունները: Օրբելյանի նախաձեռնությամբ՝ մեր նվագախմբի կատարմամբ սկսեցին հնչել իսկական ջազային ստեղծագործություններ: Առաջին մեծ հաջողությունն ունեցանք 1970 թվականին, երբ մեր քառյակը՝ Ալեքսանդր Զաքարյանը, Լևոն Մալխասյանը, Երվանդ Երզնկյանը և ես դարձանք դափնեկիր Կույբիշևում կայացած համամիութենական ջազ փառատոնում: Հետագայում եկան Էլվինա Մակարյանը, Տաթևիկ Հովհաննիսյանը, այնուհետև՝ Դավիթ Ազարյանի, Արտաշես Քարթալյանի եռյակները»,-մանրամասնեց նա:
Ա. Թութունջյանի խոսքով՝ անկախության տարիներին տեղի ունեցավ կարևոր մի բան՝ ջազը տներից դուրս եկավ ու հայտնվեց հասարակական վայրերում: «Ջազ սկսեցին նվագել ակումբներում, սրճարաններում, ինչը սովետի ժամանակ ընդունված չէր: Դա խթան դարձավ, որ ջազն ընկալվի նաև որպես աշխատանք: Չէ՞ որ սովետական տարիներին այն չէր վարձատրվում ըստ արժանավույնի: Իհարկե, լինում էին համերգներ, փառատոններ, որտեղ մեզ վարձատրում էին, բայց դրանք հաճախակի բնույթ չէին կրում»:
Հայաստանում ջազային արվեստն այսօր էլ երկրպագուների փոքր խումբ չունի: Մեր այն հարցին, թե ծնվո՞ւմ են նոր ստեղծագործողներ և ստեղծագործություններ՝ ջազմենը պատասխանեց. «Իհարկե, ծնվում են, մենք ունենք հաջողություններ: Ամեն երեկո Երևանի բազմաթիվ սրճարաններում հնչում է այն, ինչին այսօր անվանում ենք ջազ: Մեկ այլ խնդիր է, թե այն իր էությամբ որքանո՞վ է իրական ջազ: Բայց քանի որ ջազը ոչ թե միատեսակ, այլ բազմատեսակ է, ապա շատ երաժիշտներ համարում են, որ իրենք ջազ են նվագում: Հեռավոր նմանություն կա, իհարկե: Ինչևէ, այդ երևույթը ես դրական եմ գնահատում… Ասեմ, որ տարեցտարի, օրեցօր ի հայտ են գալիս հրաշալի երաժիշտներ: Վերջին տարիներին բազմաթիվ հաջողություններ ենք ունեցել, մրցանակներ ենք բերել Հայաստան»:
Իսկ թե համաշխարհային շուկայում ջազն այսօր ինչ դիրք ունի, հարցին ի պատասխան մեր զրուցակիցն ընդգծեց, որ ջազն իր ողջ պատմության ընթացքում եղել է խորթ երեխայի կարգավիճակում, ում գուցեև ուշադրություն դարձրել են, նույնիսկ՝ խնամել ու փայփայել, բայց մեծ սիրով չեն շրջապատել:
«Ամեն դեպքում, սա մասսայական արվեստ չի: Իհարկե, ջազի պատմությունն ունի հանճարներ, որոնք համաշխարհային ճանաչման էին հասել, սակայն այսօր ոչ արժեքավոր փոփ-աստղն ունի և՛ ավելի մեծ ճանաչում, և՛ ավելի շատ փողեր է վաստակում: Բոլոր բնագավառներում է այդպես: Եթե աշխարհի մարդկանց որոշենք ճաշակային կատեգորիաների բաժանել, ապա կտեսնենք, որ անճաշակ մարդիկ ավելի շատ են, քան՝ նրբաճաշակները: Այսօր մարդկանց քանի՞ տոկոսն է լսում Բախ, Մոցարտ կամ Բեթհովեն. բոլոր ժամանակաշրջաններում էլ պատկերն այս է՝ ավելի շատ լսել է էժանագին երաժշտությունը: Եթե հայ ժողովուրդը, հատկապես վերջին տարիներին, լեփ-լեցուն դահլիճներ է ապահովում թուրքա-պարսկական ղռղռոցներ կատարող հայ «երգիչների» համար, այդ նույն «երգիչներին» կոչումներ են շնորհվում, ապա դա ինչի՞ մասին է խոսում: Այս ամենի մեջ էլ ո՞ւր մնաց ջազը»:
Արվեսասեր հասարակություն ձևավորելու հարցում կարևոր է նաև հեռուստատեսության և ռադիոյի մոտեցումը: Ի վերջո, ճաշակ հենց նրանք են թելադրում: Ժամանակին FM ռադիոկայանների շարքում էր նաև «Ռադիո ջազը», որն ուներ իր կոնկրետ հասցեատերը, այնինչ այսօր ռադիոընկերությունների մեծամասնությունը մուղամներ են հնչեցնում: «Թե ինչու փակվեց «Ռադիո ջազը» ՝ չգիտեմ, մանրամասներին չեմ տիրապետում: Չգիտեմ էլ, այն ժամանակ ով էր ղեկավարում, բայց Ռուբեն Ջաղինյանն անհատական վերաբերմունք ուներ: Ցավալի էր, որ փակվեց, ամեն մի խոշոր եվրոպական քաղաք, առավել ևս՝ մայրաքաղաք, ջազային ռադիոկայաններ ունի, ինչը մեզ մոտ փակվեց: Չնայած կան ռադիոկայաններ, որոնք ճաշակով երաժշտություններ են հեռարձակում… Գոնե ես համառորեն արդեն 18 տարի պահպանում եմ իմ ջազային հեռուստաեթերը»,-ասաց ՀՀ արվեստի վաստակավոր գործիչը:
Ջազի օրվա կապակցությամբ հանրաճանաչ ջազմենը կոչ-հարցով հանդես եկավ: «90-ականների 4 տարվա պատերազմը մեզ դաս չեղավ, Հայաստանում շարունակում են «զռզռալ» թշնամու ելևէջներով: Գոնե այս 4-օրյա պատերազմը դաս լինի ու շատերին ուշքի բերի. հերիք չի՞ «զռզռաք» այդ ռաբիս ձայներով, այդքան նվիրված երգեք ձեր թշնամու երգերը: Ե՞րբ պետք է օրենք գրվի, որ հայը չպետք է կատարի նման երաժշտություն… Ինչևէ, կյանքն առաջ է գնում և ամեն մարդ պետք է անի այն, ինչ ցանկանում է անել: Ես իմ գործունեությանն եմ նվիրված, շատ հաճախ աշխատում եմ անվճար. արդեն 4 ամիս է՝ հունվար ամսից, ես չեմ վարձատրվում իմ աշխատանքի համար, բայց շարունակում եմ աշխատել: Ջազային ծրագրի համար հովանավոր գտնելը բարդ է, ինչ արած»,-Aysor.am-ի հետ զրույցը եզրափակեց Արմեն Թութունջյանը:
