Ապրածս կյանքի արդյունքում ծնվեց այս ֆիլմը. Կարեն Մկրտչյանի բացառիկ հարցազրույցը

Կոմերցիոն «արվեստի» մեր ժամանակներում շահույթ չհետապնդող հայրենանվեր գործերն այդպես էլ մնում են չգնահատված: Վստահ եմ` դրա ապացույցը յուրաքանչյուր ռեժիսոր ունի իր արխիվում: Հուսանք` դերասան-ռեժիսոր Կարեն Մկրտչյանն իր առաջին գեղարվեստական՝ «Հողս գրկեմ է՜, գրկեմ» հայրենասիրական ֆիլմով կկոտրի այդ կարծրատիպը…

Մինչ այդ, Aysor.am-ը երկարատև լռությունից հետո ներկայացնում է դերասանի հետ բացառիկ հարցազրույցը:

-Կարեն, ե՞րբ և ինչպե՞ս, ինչի՞ արդյունքում ծնվեց նման ֆիլմ ստեղծելու գաղափարը:

-Ապրածս կյանքի արդյունքում ծնվեց այս ֆիլմը: Ընդամենը 1975-ին եմ ծնվել, բայց այս տարիներին միանգամից ու մի քանի փոփոխություն ունեցանք թե՛ ես, թե՛ երկիրս, որում ապրում եմ ու շատ սիրում: Ֆիլմի վրա սկսել ենք աշխատել մեկ տարի առաջ: Քանի որ ինքս հետազոտող, փորփրող ու հիշող մարդ եմ, այդ ամենի միջով անցել եմ, շատ բաներ էլ կողքից լսել՝ որոշեցի կյանքի կոչել: Կարծում եմ՝ այնպիսի բան ենք անում, ինչի համար տարիներ անց մեր սերունդների առջև չենք ամաչի: Մոնտաժային աշխատանքները բավական ժամանակատար էին, մանրակրկիտ աշխատել ենք նաև երգերի, երաժշտությունների ընտրության վրա: Յուրաքանչյուր տեսարան իր առանձին երաժշտական ձևավորումն ունի:

-Նկարահանումները որտե՞ղ են տեղի ունեցել:

-Շամշադինի սահմանամերձ Նավուր գյուղում ենք նկարահանել, բայց ֆիլմը հենց այդ գյուղի մասին չէ: Պատմության մեջ որևէ գյուղի անուն չի նշվում, այն հավաքական՝ սահմանամերձ գյուղերի պատմություն է, հայի խնդրի մասին է:

-Նկարահանումների ընթացքում գյուղո՞ւմ էիք բնակվում:

-Այո, սեփական տուն էինք վարձել ու այնտեղ էինք ապրում: Թեև վարձակալելը հարաբերական է, մի կերպ կարողացանք այդ մարդու գրպանը գոնե փոքրիկ գումար դնել, չէր վերցնում: Հրաշալի մարդիկ էին, մեզ մոտ՝ քաղաքում, ամեն ինչ մի քիչ շատ է խառնվել իրար:

-Փորձե՞նք մի փոքր բացել փակագծերը ֆիլմի մասին:

-Սա հայրենասիրական գեղարվեստական ֆիլմ է: Այն հիմնված է գյուղի հաշմանդամ, չխոսող մի մարդու հիշողությունների վրա, ով պատմում է իր տեսածն ու լսածը 90-ականների պատերազմի մասին, թե ինչպե՞ս հենց այդ գյուղում սկսվեց պատերազմը: Նա սիրում է ամեն օր տանից դուրս գալ, նստել իրենց տան դիմացն ու ուսումնասիրել չորս բոլորը: Հատուկ ընդգծված է գյուղացիների՝ այդ մարդու նկատմամբ սերն ու հարգանքը: Նման կերպ ուզում եմ բարձրաձայնել հաշմանդամություն ունեցող մարդկանց խնդիրները, որպեսզի հասկանան, որ նրանց ևս պետք է լավ նայել, ուշադիր լինել: Ի դեպ, նշեմ, որ այդ կերպարում ես եմ հանդես գալիս: Ասեմ, որ այս կինոյում միայն պատերազմ չի, շատ սիրուն պատմություններ կան, այդ թվում և սեր, ժամադրություն, ընտանեկան կոնֆլիկտ:

-Ա՞յլ ինչ դերասաններ են ընդգրկված ֆիլմում:

-(Ժպտում է) Այս ֆիլմում աստղեր չկան, բոլորը շատ համեստ, խելոք, իրենց աշխատանքը սիրող մարդիկ են՝ Լեռնիկ Հարությունյան, Հասմիկ Ներսիսյան, Ակիմ Մկրտչյան (Կարեն Մկրտչյանի որդին - Aysor.am), Նարինե Արսենյան, Խաչիկ Շահինյան, Արթուր Խաչատրյան, Արման Դանիելյան: Օրինակ, Հասմիկ Ներսիսյանի համար այս ֆիլմը, որպես գեղարվեստական աշխատանք, առաջինն էր: Լեռնիկ Հարությունյանը, ով թեև հեռուստադիտողին քաջածանոթ է բազում կերպարներով, բայց խոստովանեց, որ այս ֆիլմում իրեն զգում էր մասնագիտական դաշտում: Ասեմ, որ մեր միջի ամենամեծ «աստղը» մեր ամենափոքրիկ դերակատարն է՝  Ռուբեն Դալլաքյանը: Այդ երեխային հենց այդ գյուղում ենք հայտնաբերել, փնտրեցինք, տնտղեցինք ու նրան գտանք: Դերասանական որևէ ստուդիայում, խմբակում չսովորած երեխան շատ լավ արել է այն, ինչ իրենից պահանջվել է:   

-Բացի մեկ-երկուսից՝ մյուս դերասանների անունները շատ բան չեն հուշի ընթերցողին: Ինչո՞վ է պայմանավորված, որ չեք հետևել ժամանակակից շուկայի՝ ճանաչված անուններ ներգրավելու պահանջին: Ի վերջո, դա կավելացներ նաև ֆիլմը դիտել ցանկացողների թիվը:

-Ներեցեք, իսկ ո՞վ է որոշել, որ էս ազգն ընդամենը 15-20 դերասան ունի, ու հենց նրանք պետք է ամենուր լինեն:

-Հեռուստատեսությունը:

-Իսկ հեռուստատեսությունն ի՞նչ գործ ունի գեղարվստական ֆիլմի հետ, նա թող իր սերիալը նկարի: Դա ուրիշ աշխատանք է, ինչում ինքս աշխատել եմ, ու շատ հնարավոր է՝ նորից աշխատեմ: Դա բոլորովին այլ աշխատանք է: Մենք շատ տաղանդավոր մարդիկ, դերասաններ ունենք, ինչո՞ւ ենք սահմանափակվում մի քանի հոգով: Ի վերջո, որպես հանդիսատես էլ հոգնում ենք այդ նույն անուններից, չէ՞:

-Կարեն, ֆիլմի հիմքում որևէ իրական պատմություն ընկա՞ծ է, գուցե որևէ մեկի անձնական պատմությո՞ւնն եք ներկայացնում:

-Կասեմ այսպես՝ ֆիլմի հիմքում իմ հիշողություններն են, տարբեր մարդկանց պատմությունները: Գիտեք, երբ նկարահանում էինք այս կամ այն տեսարանը, գյուղում մարդիկ էին լինում, որ մոտենում, ասում էին, կարծես, իմ պատմությունը լինի: Մի տեսարան էլ ունենք, որտեղ դպրոցի դասարաններից մեկում միայն մեկ աշակերտ է մնացել. երգիչ Վարդան Բադալյանը (Վարդանն արցախցի է - Aysor.am), ում հորովելը հնչում է այս ֆիլմում, շատ ազդվեց՝ ասելով. «Հիշում եմ՝ ես ևս միակ աշակերտն էի»:

-Հարցազրույցի սկզբում նշեցիք ֆիլմի երաժշտական ձևավորման մասին: Կմանրամասնե՞ք, թե ինչ երաժշտություն եք օգտագործել ֆիլմում, ի՞նչ սաունդթրեք ունի, ովքե՞ր են հեղինակները:

-Օգտագործլ ենք հատվածներ Բախի երաժշտությունից, Էդգար Հակոբյանն է մեկ երգ գրել ու նվիրել ֆիլմին, Լեռնիկ Հարությունյանը՝ երկու երգ… Մի խոսքով, ֆիլմը երաժշտության պակաս չի ունենա, ամեն մի տեսարանին համապատասխան կատարում ունենք: Ինչ վերաբերում է առանձին սաունդթրեքին, ոչ, չունի:

-«Հողս գրկեմ է՜, գրկեմ»-ը էկրաններին կլինի 1 ժամ տևողությամբ: Արդյոք դա գեղարվեստական ֆիլմի ստանդարտների խախտում չէ:

-Ինձ շատ են ասում, թե ստանդարտներին չի համապատասխանում, գոնե մեկ ու կես ժամ տևողություն պետք է ունենա… Ես այս ֆիլմը նկարահանելուց ոչ մի ստանդարտ չեմ պահել, ո՞վ է ասել, որ ինչ-որ մեկը պետք է որոշի, թե սահմանաչափը որն է: Նկարել եմ գեղարվեստական ֆիլմ, որի ասելիքն ամփոփվում է մեկ ժամի մեջ: Ընդ որում, նկարել ենք առանց սցենարի, տեսարաններն ու երկխոսությունները հենց տեղում ենք որոշել: Այսինքն՝ 15-16 հոգով գնացել ենք գյուղ և ստեղծագործել: Չմտածեք, թե ով ինչ ուզել, խոսել ու արել է, սիրողական աշխատանք է: Նախապես մշակված պատմություն է եղել, որը նկարահանման ժամանակ որոշակիորեն փոխվել է: Մեծամասամբ, ինքս եմ որոշել ֆիլմի ուղղությունը, ուղղակի ամեն հարցում խորհրդակցել ենք դերասանների հետ, ամեն ինչ արել, որ իրենք իրենց կերպարը զգան (ժպտում է):

-Հատկապես ապրիլ ամսից հետո այդքան էլ հեշտ չէ անդրադառնալ պատերազմի թեմային, քանի որ այն բազում վերքեր կարող է թարմացնել: Ի՞նչ եք կարծում,  այս օրերին ֆիլմի ցուցադրվելն ինչպե՞ս կընդունվի հանրության կողմից:

-Երբ մեկ տարի առաջ այս ֆիլմը նկարահանում էինք, անընդհատ մտավախություն ունեի՝ վաղ թե ուշ կռիվը սկսելու է: Ցավոք, իսկապես խաղաղությունը երկար չտևեց, ֆիլմում շատ խոսքեր կան, որ մեր օրերում էլ արդիական են: Կարծում եմ՝ հասարակության կողմից պետք է լավ ընդունվի, քանի որ սիրուն աշխաանք է, հայի, Հայաստանի, գյուղի ու բնության մասին է:

-Դեռ վա՞ղ է խոսել ֆիլմի հեռուստաէկրաններին հայտնվելու մասին:

-Այո, քանի որ դեռ նույնիսկ չգիտեմ՝ մեծ էկրաններին կլինի՞, թե՞ ոչ: Մի քանի կինոթատրոնների դիմել ենք, բայց նպատակահարմար չեն գտել ցուցադրել: Հենց այդպես էլ ասացին: Բայց ես իրենց էլ եմ հասկանում, այդ մարդիկ եկամտի ակնկալիք ունեն: Այսօր դժվար է նման աշխատանքներն առաջ մղել, կոմերցիան խեղդում է: Իր մեջ կոմերցիա չպարունակող ոչ-մի հետաքրքիր բան չես կարողանում անել: Ուզում են, որ մեջը «աստղեր» նկարահանված լինեն, շատ փող ծախսված լինի: Հակառակ դեպքում շատ դժվար է մտնել շուկա: Այս ֆիլմը գովազդելու համար այսօր մենք պետք է մեծ գումարներ ծախսենք, որ ոչ կարող ենք, ոչ էլ ուզում ենք անել: Ի վերջո, միշտ գովազդվում է ոչ այնքան լավ ապրանքը: Իսկ սա հայաշունչ, հայկական լավ ֆիլմ է: Դժվարն այն էկրաններին հասցնելն է, ինքն իրենով կգովազդվի:

-Իսկ մտածո՞ւմ եք մարզերում ցուցադրելու մասին:

-Իհարկե, շատ մեծ ցանկություն ունենք այն շրջաններ տանելու: Ղարաբաղ էինք ուզում տանել, բայց քանի որ պատերազմական շրջան եղավ, չտարանք: Բայց միշտ կապի, բանակցությունների մեջ ենք, հենց ժամանակը գա, կտանենք: Նաև Բերդում ենք ուզում ցուցադրել, այդտեղի մարդիկ նկարահանման ընթացքում մեզ բարեկամ էին դարձել, անընդհատ գնում-գալիս էին, հիացական արտահայտություններ անում: Իհարկե, Գյումրի, Վանաձոր և այլ քաղաքներ ևս ուզում ենք տանել, ուղղակի փորձում ենք Երևանից սկսել, տեսնենք՝ ինչ կլինի… Հասկանում ենք, որ լավ բան անելը միշտ էլ դժվար է, բայց դեռ չենք հանձնվում (ժպտում է):

-Ֆիլմն ի՞նչ միջոցներով եք նկարահանել, հովանավորներ, ֆինանսական աջակիցներ ունե՞ք:

-Փորձել ենք դիմել մի քանիսին, բայց իրենց համար շահավետ չի լուրջ աշխատանքը: Հասկացանք, որ իմաստ չունի այլևս դռներ ծեծել, երկու-երեք շաբաթ կարող են մեզ տանել-բերել՝ ինչ է, թե պետք է մարդը մարդուն հանդիպի… Մի խոսքով, ոչ մի հովանավոր չենք ունեցել, ես և գործընկերներիցս մեկն մեր ավտոմեքենաները վաճառել ենք, ամեն մեկս մի բան ներդրել ենք ու նկարահանել: Չենք մտածում նույնիսկ ներդրված գումարը վերադարձնելու մասին: Կինոաշխարհի մարդ լինելով՝ տեսնում ենք, թե վերջին շրջանում ինչ ֆիլմեր են նկարահանվում: Դաշտը շատ է հեղեղվել կոմեդիաներով: Այնպես չի, որ ես դրան դեմ եմ, սիրով եմ այդպիսի ֆիլմեր նայում, ինքս էլ նկարահանվել եմ կատակերգությունում, ինչքան շատ լինի, այնքան մարդիկ ավելի շատ ծիծաղելու առիթ կունենան: Բայց դրանից զատ ուրիշ ֆիլմեր, լուրջ բաներ էլ են պետք, որոնք սերունդներին կփոխնցվեն: Այդ մարդիկ ասելու են՝ 2016 թվականին պատերազմ եղավ, տղաներ զոհվեցին, ի՞նչ է, այդ շրջանում մեր ազգը միայն կոմեդիա է՞ր նայում:    

ՀԳ. Հարցազրույցն արդեն պատրաստ էր հրապարակման, երբ տեղեկացանք, որ մայիսի 24-ին Մոսկվա կինոթատրոնի փոքր կինոսրահում ֆիլմի փակ դիտումն է եղել:  Aysor.am-ը ևս հրավիրված էր, հյուրերի թվում էին ոչ միայն Կարեն Մկրտչյանի մտերիմներն, այլև՝ գործընկերները… Մասնագետ չեմ, կարծիքս չեմ փորձի բարձրաձայնել: Որպես լրագրող՝ միայն կհորդորեմ հովանավորներին՝ գումարներ ներդնելիս ավելի լավ է նման ֆիլմերին ուշադրություն դարձնել, քան՝ թիթեռի կյանք ունեցող սերիալներին:

Իսկ մասնագիտական կարծիք Aysor.am-ը փորձեց լսել ֆիլմի դիտմանը ներկա գտնվող դերասանուհի Ջուլիա Ստեփանյանից:

«Ֆիլմը դիտեցինք, բավականին հետաքրքիր աշխատանք էր կատարել Կարենը, ով շնորհալի երիտասարդ ու լավ դերասան է: Իրեն շատ եմ հավանում: Հայրենանվեր գործ է արել, իր իսկ տեսածը փաստագրել ու մարդկանց է հանձնել: Չէ՞ որ ինքն էլ կռված տղա է, պատերազմի դաշտում է եղել: Այս ֆիլմում նաև մեր այսօրվա կյանքն է, այն, ինչ կատարվում է սահմանամերձ գյուղերում: Ֆիլմում ընդհանուր սյուժե չէր գնում, բայց ես հասկացա, որ ֆիլմի հերոսը հողին ամուր կպած մարդ է, ով շատ է սիրում իր հայրենիքը, իր ժողովրդին, ու պատրաստ է նույնիսկ այդ վիճակով՝ հաշմանդամություն ունենալով, նորից գնալ ու կռվել, պայքարել և հաղթել: Շնորհավորում եմ Կրենին Մկրտչյանին», - ասաց նա: