Տարվա երկրորդ կիսամյակի առաջին ամիսը բարդ էր Հայաստանի տնտեսության համար

Ազգային վիճակագրական ծառայության հերթական հրապարակումը տնտեսության նախնական մակրոտնտեսական ցուցանիշների վերաբերյալ որոշակի աժիոտաժ առաջացրեց հասարակության մոտ: Թեև հունվար-հուլիս ամիսներն ընդգրկող ժամանակահատվածը 3% աճ էր գրանցել նախորդ տարվա նույն ժամանակատվածի նկատմամբ, սակայն ակնհայտ է տնտեսական ակտիվության աճի տեմպի դանդաղեցումը, որը բարձր էր ամբողջ առաջին կիսամյակում:

Միաժամանակ, ուշադրության արժանացավ հուլիս ամսվա ցուցանիշը, որը նախորդ տարվա հուլիսի նկատմամբ գրանցել էր 4,3% անկում: Հիշեցնեք, որ հուլիսը մեր տնտեսության համար միշտ ամենաբարձր ակտիվություն ունեցող ամիսներից մեկն է եղել:

Տնտեսության ակտիվության աճի դանդաղեցումը կարելի է դիտարկել նաև որպես հուլիսյան դրամատիկ իրադարձությունների և Լարսի անցակետի ժամանակավոր անգործունեության արդյունք: Անշուշտ այս երևույթները իրենց բացասական ազդեցությունը ունեցան տնտեսական ակտիվության վրա, սակայն արդեն հունիսին նախորդ տարվա հունիսի նկատմամբ աճը կազմել էր  ընդամենը 1,9%, այն դեպքում, երբ նախորդ տարվա համապատասխան ամիսների նկատմամբ այս տարվա ամիսներին սովորաբար տնտեսական աճը գերազանցում էր 5% ցուցանիշը:

Փորձենք պարզել, թե տնտեսության որ ճյուղերն են  պատճառ դարձել «բեկումային» հուլիսի համար: Նախ, հուլիսին հունիսի համեմատ, անկում են գրանցել՝ արդյունաբերությունը՝ 6,2%-ով, շինարարությունը՝ 3,5%-ով և ծառայությունները՝ 4%-ով: Սակայն մեծ աճ էին գրանցել գյուղատնտեսությունը՝ 50,6%-ով, իսկ առևտրի շրջանառությունը աճել է՝ 3,5%-ով: Աճ է գրանցել նաև էլեկտրաէներգիայի արտադրության ծավալը՝ 10%-ով:

Թեև վերջնական արդյունքում հուլիսը հունիսի նկատմամբ ունեցել էր 2,5% աճ, սակայն ինչպես նշեցինք նախորդ տարվա հուլիսի նկատմամբ գրանցվել է 4,3% անկում: Հուլիսին  զարմանալի էր անշուշտ առևտրի շրջանառության ծավալների աճը, որն առաջին կիսամյակում անընդհատ նվազման միտումներ էր դրսևորում: Թեև արդեն սովորել էինք նաև շինարարության անկման միտումներին ամբողջ տարվա ընթացքում, սակայն հուլիսին մտահոգիչ էր հատկապես արդյունաբերության և ծառայությունների ոլորտների անկումը, որոնք առաջին կիսամյակում միշտ աճի ցուցանիշներ էին գրանցում:  Ինչ վերաբերվում է հուլիսը նախորդ տարվա հուլիսի կտրվածքով, ապա այստեղ 4,3% անկմանը հիմնականում նպաստել են ոչ թե արդյունաբերությունը և ծառայությունները, որոնք ինչպես նշեցինք «հիմնական մեղավորներ» էին հունիսի նկատմամբ և աճ են գրանցել համապատասխանաբար՝ 2,8% և 4,1%-ով, այլ գյուղատնտեսությունը՝ 3,8%, շինարարությունը՝ 6,8% և առևտրի շրջանառությունը՝ 1% համապատասխան անկումով: 

Արտահանումը և ներմուծումը նույնպես անկում են գրանցել հունիսի նկատմամբ: Այսինքն, ամեն դեպքում շինարարությունը շարունակում է մնալ մեր տնտեսության ակտիվությանը զսպող ուժը:

Հիշեցնենք, որ առաջին կիսամյակի ընթացքում տնտեսական ակտիվության նպաստել են արդյունաբերությունը և ծառայությունների ոլորտները, որտեղ արդյունաբերության աճը հիմնականում պայմանավորված է եղել հանքարդյունաբերության և էներգետիկայի ոլորտների 10 տոկոսը գերազանցող աճով: Մշակող ճյուղում իր հերթին բարձր աճին նպաստել են՝ խմիչքների և ծխախոտային արտադրատեսակների արտադրությունը, իսկ էներգետիկայի ոլորտում, աճը հիմնակում գրանցվել է «էլեկտրաէներգիայի հաղորդում և բաշխում» ծառայությունների աճի հաշվին, ոչ թե «էլեկտրաէներգիայի արտադրության»  հաշվին, որը գրանցել է անկում: Իսկ ահա ծառայությունների ոլորտի աճին հիմնականում նպաստել են՝ զվարճությունների և հանգստի ոլորտը ներկայացնող ծառայությունները, ինչպես նաև տրանսպորտային ծառայությունները և մի փոքր նաև անշարժ գույքի հետ կապված գործառնությունները:

Հավանաբար հուլիս ամսվա տնտեսական ցուցանիշների դանդաղեցման պատճառ կարող են լինել, ոչ միայն վերը նշված իրադարձությունները, այլ նաև  այլ գործոններով պայմանավորված արդյունաբերության և ծառայությունների ոլորտների աճին  զգալի չափով խթանող որոշ ենթաճյուղերի ցուցանիշների «սառեցումը»,  կամ դրանց ֆիզիկական ծավալների նվազումը, որը պարզ կդառնա մի քանի օրից ԱՎԾ-ի ընդլայնված ցուցանիշների հրապարակումից հետո: Մասնավորապես խոսքը կարող է վերաբերվել հանքարդյունաբերության, խմիչքների և ծխախոտի   արտադրության ծավալների նվազեցմանը:   Իսկ ծառայությունների ոլորտի 4% անկմանը նպաստած կլինեն հավանաբար զվարճությունների և հանգստի ոլորտները, ինչպես նաև անշարժ գույքի հետ կապված գործառնությունների կրճատումը:

Գյուղատնտեսությունը, եթե հուլիսին որոշակիորեն փրկեց տնտեսությանը ավելի բացասական ցուցանիշներից, հետագա ամիսներին չի կարողանա նման գործառույթ իրականացնել: Շինարարության ոլորտի ակտիվության բարձրացման համար պետք է լուրջ քայլեր արվեն: Երկրորդ կիսամյակը ավելի բարդ է լինելու տնտեսական աճ ապահովելու համար: Տնտեսության իրական ազատականացումը և հավասար մրցակցային պայմանների ապահովումը օր-օրի ավելի հրամայական է դառնում: