Պետք է բավական խիզախ վարչության պետեր ունենալ, որպեսզի մանր, բայց կարևոր խնդիրների մասին վարչապետը չխոսի. Աշոտ Խուրշուդյան

Տնտեսագետ, մարդկային զարգացման միջազգային կենտրոնի փորձագետ Աշոտ Խուրշուդյանի կարծիքով՝ Հայաստանն այն գրավիչ երկիրը չէ, որտեղ մարդիկ պարզապես գան և ներդրումներ անեն: Aysor.am-ի հետ հարցազրույցում նա, սակայն, նշեց, որ ցանկության դեպքում կառավարությունը կարող է լուրջ փոփոխություններ անել:

- Պարոն Խուրշուդյան, փորձագիտական շրջանակներից կարծիքներ են հնչում, որ կառավարության ծրագիրը կարճաժամկետ է: Հնարավո՞ր է նշված ժամկետներում առաջ քաշված խնդիրներին լուծում տալ:

Ծրագիրն ինքն ընդունում է, որ կարճաժամկետ է, իսկ այն, ինչը կարճաժամկետ չէ, ծրագրում առանձնացվում է երկարաժամկետ անելիքներրի շարքում: Տպավորություն կա, որ կառավարությունը ցանկանում է որոշ բաներ անել և անելու է, բայց ծրագրում չի հասցրել դրանց մասին գրել, դրա համար ինձ մոտ տպավորություն է, որ որոշ բաներ բավական հում են: Կառավարությունը ծրագրի նախաբանում գրել է, որ ոչ ստանդարտ լուծումներ են պետք. այսօրվա իրավիճակում դեռևս պատրաստ չի եղել այդ լուծումները ծրագրում գրել, բայց ընթացքում փորձելու է գտնել այդ լուծումները:

Պատմական փորձից ուղղակի գիտեմ, որ կարճ ժամանակում շատ բան է հնարավոր անել, պարզապես մեծ ցանկություն է պետք:

- Իսկ այդ ցանկությունն ու հատկապես քաղաքական կամքը տեսնո՞ւմ եք:

- Ցանկությունը բավական լուրջ արտահայտվել է, այդ հարցում մեղադրել չեմ կարող, հիմա սպասենք գործողություններին: Կառավարության ծրագիրը չտվեց գործողությունների այն մասշտաբները, ինչ ուղերձներով է տրվել: 

- Կադրային քաղաքականություն, թիմային աշխատանք:

- Կադրային քաղաքականությունը շատ հետաքրքիր էր, բավական պրոֆեսիոնալ մարդիկ փոխնախարարներ նշանակվեցին: Բայց այստեղ մի նուրբ հարց կա. վարչապետն ասում է բաներ, որ պետք է վարչության պետի մակարդակով այդ միտքը հնչի ու արվի: Միայն վերևից անելը բավարար չէ:

- Այսինքն, ներքևի օղակներում թերացումներ կա՞ն:

- Պետք է մեջտեղի օղակի մասին էլ շատ լուրջ մտածել: Որոշ պրոֆեսիոնալներ, որ վարչության պետից դարձան փոխնախարար, իրենց ովքե՞ր են փոխարինելու: Այդ միջին մակարդակն այս պահին ինձ ավելի շատ է հուզում, քանի որ նույն ծրագրում գրված է, որ ստանդարտ ձևերով լուծումների չենք կարող հասնել, դա նշանակում է, որ այս երկրի բյուրոկրատիան խնդիր չի լուծում: Պետք է բավական խիզախ վարչության պետեր ունենալ, որովետև այդ մանր, բայց շատ կարևոր խնդիրները, որոնց մասին վարչապետը հայտարարում է, պետք է վարչության պետի մակարդակով ինչ-որ մեկը խիզախի, հայտարարի և անի:

- Չանելու պատճառները որո՞նք են:

- Տարիների կուտակած պրակտիկան: Գրեթե 15 տարի բյուրոկրատական լճացման լուրջ համակարգ ենք ստեղծել, որտեղ, կարելի է ասել, «նախաձեռնությունը պատժվում է» սկզբունքով ենք կառավարել. կաթիլ-կաթիլ նման համակարգ ենք ձևավորել, և հիմա արագ թափահարելու ցանկությունը լսում ենք, բայց իրականությունը բոլորովին այլ է:

- Կառավարությունն իր առջև խնդիր է դրել ներդրումներն ավելացնելու ուղղությամբ. հստակ քայլեր արվո՞ւմ են:

- Հայաստանն այն գրավիչ երկիրը չէ, որ ներդրողներն իրենք իրենց գան, այդպես չի եղել և չի լինելու. պատճառները շատ-շատ են՝ դատական համակարգի խնդիր, քաղաքական կայունություն և այլն: Այդ պարագայում անհատական բանակցություններն ու կապերն են  դառնում ներդրում բերելու միջոցը:

Ես այն եմ հասկացել, որ վարչապետը պատրաստվում է իր անհատական հարաբերություններն օգտագործելով մարդկանց համոզել և բերել Հայաստան: 

- Իսկ դա կարո՞ղ է երկար կյանք ունենալ:

- Նայած, թե ինչ ներդրող է: Նույն այդ կապով կարող է շատ լուրջ բիզնեսով զբաղվող ներդրող գալ ու դրական արդյունք տալ: Ամեն ինչ կախված է տվյալ ներդրողի բիզնես որակներից: Հենց Բիլ Գեյթսին անհատական կապերով կարողացան Իռլանդիա բերել, դրանից միայն երկիրը կարող է շահել:

- Կառավարության ծրագրի ներկայացումից առաջ քննարկվեց ու ընդունվեց Հարկային նոր օրենսգիրքը: Հակասություններ չկա՞ն հարկային քաղաքականության և տնտեսական քաղաքականության միջև:

- Հակասությունները լուծելի են, հարցն այն է, թե ինչպես կլուծեն: Հարկային և մաքսային աշխատանքի մի ամբողջ մոտեցում փորձում են փոխել: Հարկային օրենսգիրքը փոխեցին, որովհետև նախկին հարկային օրենսգիրքն այնքան էր կարկատան եղել, տվյալ պահի շահից ելնելով այնքան էին փոփոխության ենթարկել, որ անճանաչելի էր դարձել: Այսօր մեծ ցանկություն կա այլ կերպ աշխատելու, որ հարկայինը դառնա տնտեսական խթանիչ ուժ, այլ ոչ խանգարող ու «ռեկետ» անող: Ավելի շատ փոփոխության կարիք տեսնում եմ հարկային կառավարման համակարգում, քան՝ օրենդրությունում, օրենքն ընդամենը միջոց է:

- Նոր կառավարությունը ներդրումների խրախուսման և պաշտպանության ուղղությամբ մի շարք միջոցառումներ է նախատեսում: Ավելի կոնկրետ, 2017 թվականի ընթացքում նախատեսվում է ստեղծել ներդրումային ծրագրերի ֆինանսավորման աջակցության ներդրումային ֆոնդ: Օրենսդրական դաշտն ի՞նչ արտանություններ է տալիս ներդրողներին:

- Հայաստանում մենաշնորհային ներմուծման իրավիճակը ստեղծվել է այնպես, որ պարզապես ապրանքի գինը կամ քանակը բավարար չէ, որպեսզի ներմուծում անես: Ներմուծում անելիս պետք է շուկայում կարողանաս նաև մրցունակ լինել, միայն սահմանն անցնելը բավարար չէ, պետք է կարողանաս նաև Հայաստանում ներմուծածդ իրացնել, այդտեղ ավելի շատ խնդիրներ կան: Հայաստանում մենաշնորհները կայացել են և իրենց դեմ դժվար է մրցակցել, մենաշնորհներից մի քանիսը դեմպինգի հաշվին են ձևավորվել: Եթե մենք ուզում ենք Հայաստանում մենաշնորհային բիզնեսները չաշխատեն, ուրեմն հակամենաշնորհային օրենսդրությունը պետք է լիարժեք աշխատի: Այդտեղ մենք շատ մեծ թերացումներ ունենք, շուկայի, գնային վերլուծությունից սկսած պետք է ուսումնասիրել: Մեր մենաշնորհները շատ լուրջ հարկատուներ են, և նրանց դեմ դուրս գալն ավտոմատ ընկալվում է որպես բյուջեի եկամուտների պակաս: Շատերն, այսպես ասած, կարծրատիպ ունեն, որ մենաշնորհ ունեցող օլիգարխները հարկեր չեն վճարում, ուղիղ հակառակն է: