07/12/2016 12:47
Իմ հպարտ ուխտագնացությունը դեպի հայրենիք. The New York Times
Դեկտեմբերի 6-ին ամերիկահայ հայտնի արձակագիր Քրիս Բոջալյանը հոդված է հրապարակել New York Times-ում, որտեղ պատմում է Լեռնային Ղարաբաղ իր այցելության մասին։ Բոջալյանը սկսում է իր պատմությունը Թալիշ գյուղից, որը ենթարկվել է հարձակման Ադրբեջանի կողմից, և ավարտում է օմբուդսմեն Ռուբեն Մելիքյանի խոսքերի մեջբերմամբ այն մասին, որ Արցախի անկախության ճանաչումը տարածաշրջանի ժողովրդի փրկության միակ ճանապարհն է։
Ներկայացնում ենք հոդվածը կրճատումներով.
«Լինելով ամերիկահայ՝ Հայաստան այցս ինձ համար ուխտագնացության պես մի բան է: Այս անգամ ուխտագնացությունս դեպի Լեռնային Ղարաբաղ էր՝ ապրիլյան քառօրյա պատերազմից հետո:
Շատ քիչ ամերիկացիներ կկարողանան քարտեզի վրա գնտել Լեռնային Ղարաբաղը:
Լեռային Ղարաբաղի Թալիշ գյուղից ոչ հեռու գտնվող բլուրի առաջնագծային խրամատները հիշեցնում են Առաջին համաշխարհային պատերազմը՝ երկար, անվերջ, նեղ ճեղքեր գետնին, պարբերական կրակոցներ:
Սեպտեմբերի առաջին օրն էր, երկինքը պարզ էր, կողքս կանգնած 32-ամյա կապիտան Գեղամ Գրիգորյանը մատնանշում է ուղիղ հյուսիսարևելյան կողմը՝ ադրբեջանական տարածքը և ականապատ դաշտը, իսկ մեկ մղոն այն կողմ՝ բուֆերային գոտին:
«Եթե դու ուզում ես խաղաղություն, ապա պետք պատրաստ լինես պատերազմին», - ասաց նա:
Ավելի վաղ այս տարի փոքրիկ, չճանաչված Ղարաբաղում սկսվեց պատերազմ: Ապրիլի երկուսին՝ հաշված րոպեների ընթացքում Ադրբեջանը հարձակվեց ամբողջ արևելյան սահմանների վրա՝ խախտելով զինադադարը, որը կնքվել էր 1994 թվականից: Այստեղ՝ 400 հոգանոց Թալիշ գյուղը այնպես է գնդակոծվել, որ այսօր այն դարձել է լքված: Ապրիլին ադրբեջանական զորքերը, ներթափանցելով Թալիշ, մահապատժի ենթարկեցին ու այլանդակեցին երկու տարեցների և գլխատեցին հայ զինվորականների:
Երկու դստեր հայր կապիտան Գրիգորյանը, ով մասնագիտությամբ դիվանագետ է, հավատում է, որ Լեռնային Ղարաբաղը իր կարիքն ունի որպես զինվորականի. «Ավելի լավ է կրել զինվորական համազգեստ, քան՝ կոստյում»:
Լեռնային Ղարաբաղի և Ադրբեջանի միջև ընկած շփման գիծը ռազմավարական նշանակություն ունի. դա այն թեժ կետերից է, որը կարող է ապակայունացնել իրավիճակը Կովկասում:
Ադրբեջանը պնդում է, որ Լեռնային Ղարաբաղը պատկանում է իրեն՝ հղում անելով տարածքային ամբողջականության իր իրավունքին: Լեռնային Ղարաբաղի ժողովուրդը պնդում է, որ իրավունք ունի գոյություն ունենալ ինքնուրույն, քանի որ բոլոր ժողովուրդները ինքնորոշման իրավունք ունեն:
Իհարկե, կան այնպիսի վերլուծաբաններ, որոնք պնդում են, թե հայերը Լեռնային Ղարաբաղին ուժով են տիրացել: Ես համաձայն չեմ: Ես հավատում եմ, որ պատմությունը հայերի կողմն է:
«Ադրբեջանը հետևողականորեն ցույց է տալիս, որ ի զորու չէ կառավարելու Լեռնային Ղարաբաղը», - ինձ ասաց Արցախի մարդու իրավունքերի պաշտպան Ռուբեն Մելիքյանը, երբ մենք վերջերս սրճում էինք Լեռնային Ղարաբաղի մայրաքաղաք Ստեփանակերտում: Նա նաև ավելացրեց. «Դա ոչ թե սոսկ ժողովրդի իրավունքի ինքնորոշման հարց է: Դա մի ժողովրդի իրավունքի ինքնորոշման հարցն է, որոնք բնաջնջման վտանգի տակ են»:
Լեռնային Ղարաբաղի բնակչության հետ շփվելուց հետո ինձ համար մի պարզ բան դարձավ այն, որ Ղարաբաղը կդառնա Ադրբեջանի մաս, միայն երբ Ադրբեջանը հաղթի այդ ժողովրդին: Եվ չնայած նրան, որ Ադրբեջանը ավելի մեծ է տարածքով, ես չեմ կարող պատկերացնել, որ երբևէ նման բան տեղի կունենա»:
