Գիշերօթիկներ. Ժամկետանց ու արգելված սնունդ, հիգիենայի բացակայություն, ամիսը մեկ անգամ փոխվող սպիտակեղեն

Օմբուդսմեն Կարեն Անդրեասյանն այսօր հրապարակել է «Երեխայի իրավունքները մանկական խնամքի և հատուկ ուսումնական հաստատություններում. համակարգային վերլուծություն» արտահերթ զեկույցը: Նշվում է, որ  Օմբուդսմենի Բռնությունների կանխարգելման ազգային մեխանիզմի (ԲԿԱՄ) աշխատակիցները 2014 թվականի ընթացքում 37 այց են կատարել մանկական խնամքի և հատուկ ուսումնական հաստատություններ և արտահերթ զեկույցում ներկայացվում են այս այցերի ընթացքում արձանագրված խնդիրները, որոնց լուծման նպատակով աշխատանքներ են կատարվում համապատասխան գերատեսչությունների հետ:

Աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարության  պաշտոնական տվյալների համաձայն՝ 2015թ-ի հունվարի 1-ի դրությամբ երեխաների խնամքի և պաշտպանության գիշերօթիկ հաստատություններում խնամվում է սոցիալապես անապահով ընտանիքների շուրջ 750 երեխա: Արձանագրված խնդիրները, որ հայտնաբերել է ԲԿԱՄ-ն հետևյալն են` ոչ ամբողջովին բարեկարգ պայմաններ; հիմնականում հիգիենիկ պարագաների (զուգարանի թուղթ, օճառ); բացակայություն սանհանգույցներում; զբաղվածության ոչ լիարժեք ապահովում՝ անհրաժեշտ պայմանների; բացակայության պատճառով:

Ըստ հաստատությունների պատկերը հետևյալն է.

Գյումրու երեխաների խնամքի և պաշտպանության թիվ 1 գիշերօթիկ հաստատության որոշ ննջասենյակներ լուսավորվում էին մեկական լամպով, թեև ննջասենյակի տարածքը կազմում է մոտ 40 քմ: Հնարավոր չէր օդափոխել սենյակները, քանի որ ննջասենյակների բոլոր պատուհանների ամրակները հանված էին: Որոշ ննջարաններ վերանորոգման կարիք ունեն, առաստաղները խոնավ էին, երեխաներից մեկի մահճակալը կոտրված էր: Երեխաների հավաստիացմամբ՝ անկողնային սպիտակեղենը փոխվում է լավագույն դեպքում ամիսը մեկ անգամ: Երեխաները լոգանք են ընդունում ֆիզկուլտուրայի դահլիճում նախատեսված լոգարանում: Աղջիկների լոգարանում երկու ցնցուղից սարքին էր միայն մեկը: Երեխաների հավատիացմամբ՝ հիգիենիկ պարագաները (ատամի մածուկ, խոզանակ, օճառ) տրամադրվում են տարին ընդամենը 2 անգամ, իսկ շամպունն իրենց անձնականն է: Հաստատության զուգարաններում բացակայում էր զուգարանի թուղթը :

Հարյուր և ավելի երեխա ունեցող այս հաստատությունում կա ընդամենը մեկ խաղասրահ, որտեղ և կազմակերպվում են միայն պարի դասեր, երեխաները սպասում են իրենց հերթին: Այդ ընթացքում միակ զբաղմունքը միջանցքի պատին ամրացված հեռուստացույցը դիտելն է: Երեխաներն իրենք շեշտում են զբաղվածության բացակայությունը այն դեպքում, երբ պարի դասը չի կայանում (փոքրերի համար կազմակերպված էր նկարչական խմբակ):

Բյուրեղավանի երեխաների խնամքի և պաշտպանության գիշերօթիկ հաստատությունում ևս արձանագրվել է երեխաներին համապատասխան զբաղվածությամբ չապահովելու խնդիր, որի պատճառով չի պահպանվում նախատեսված ռեժիմը: Մեծահասակ երեխաների համար նախատեսված է քնի ժամ՝ ժամը 22.00, սակայն նրանց ստիպում են քնել 20.30-21.00 ընկած ժամանակահատվածում, իսկ փոքրերին՝ ավելի շուտ: Սրա արդյունքում խնդիրներ են առաջանում երեխաների վարքագծում, ինչը նաև հիմք է որոշ դայակների կողմից վատ վերաբերմունքի դրսևորման:

Երևանի երեխաների խնամքի և պաշտպանության թիվ 1 գիշերօթիկ հաստատության ննջարաններում արհեստական լուսավորությունը թույլ էր. ննջարաններից յուրաքանչյուրը՝ 30-35 քմ տարածքով, լուսավորվում էր ընդամենը 1-2 լամպով: Այցի պահին (01.12.2014թ.) ջեռուցումը միացված չէր, նույնիսկ բուժմասի մեկուսարանում ջեռուցումը միացվում էր գիշերային ժամերին: Տվյալ խնդիրն առավել քան մտահոգիչ 8 է, քանի որ մեկուսարանում կար 2 երեխա, իսկ դասապատրաստմանը երեխաները նստած էին վերարկուներով:
Կապանի երեխաների խնամքի և պաշտպանության գիշերօթիկ հաստատությունում կատարվում էին բարեկարգման աշխատանքներ, փոխարինվել էին պատուհանները, վերանորոգվում էր սանհանգույցը, ավարտվել էին դահլիճի վերանորոգման աշխատանքները: Սակայն անբարեկարգ էր բուժմասի մեկուսարանը, քանի որ խոնավության հետևանքով պատերի ծեփերը թափվել էին:

Զեկույցում նշվում է, որ ՀՀ աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարությունը ի պատասխան այս արձանագրումների տեղեկացրել է, որ ննախարարության համակարգ փոխադրվելուց հետո գիշերօթիկ հաստատություններում կատարվել են վերանորոգման որոշակի աշխատանքներ. տեղադրվել են ջեռուցման համակարգեր, հիմնականում փոխվել են շենքերի տանիքները, դռները, պատուհանները, կատարվել են ներքին հարդարման աշխատանքներ: Հաստատությունների ննջարանների արհեստական լուսավորության անբավարարության կապակցությամբ հայտնվել է, որ տնօրեններն արդեն իսկ լուծել են այդ խնդիրները: Տեղեկացվել է նաև, որ հաստատությունների տնօրեններին հանձնարարվել է ավելացնել ննջարաններում արհեստական լուսավորությունը, ինչպես նաև շարունակական ուշադրություն և հսկողություն սահմանել այդ ուղղությամբ: Տնօրեններին հանձնարարվել է նաև պահպանել օրվա ռեժիմը և կազմակերպել երեխաների զբաղվածությունը երեկոյան ժամերին՝ մինչև քնի ժամը:

Իրավիճակը մեղմ ասած անմխիթար է նաև այս հաստատություններում երեխաներին տրամադրվող սնունդի առումով: Այդպես, գիշերօթիկներում սովորական են ժամկետանց սննդի առկայությունը, սննդի և սննդամթերքի պահման ռեժիմների խախտումները, տրամադրվող սննդի որակի և քանակի խնդիրները, որոշ դեպքերում սննդի միատեսակությունը, օրենսդրությամբ արգելված սննդամթերքի առկայությունը,  երեխաների՝ սննդի ընդունման համար անհրաժեշտ սանիտարական պայմանները չապահովելը,  սննդի նմուշները չպահպանելը կամ հաստատված կարգի խախտումներով դրանք պահպանելը:

Այդպես, օրինակ, Դիլիջանի երեխաների խնամքի և պաշտպանության գիշերօթիկ հաստատությունում հայտնաբերվել են ժամկետանց սննդատեսակներ, որոնք դուրս գրված և առանձնացված չէին մյուս պիտանի սննդատեսակներից: Մասնավորապես,  հայտնաբերվել են ժամկետանց պահածոներ՝ (օգտագործման ժամկետը՝ մինչև 06.2014թ., այցը կատարվել է 01.10.2014թ.), սառեցված հավ, որի պահպանման ժամկետը մինչև 09.2014թ. էր: Պահարանում սենյակային ջերմաստիճանում պահվում էր խտացրած կաթ, որի ժամկետը պահման նման պայմաններում 8 ամիս է, մինչդեռ այն արտադրված էր 2013թ.-ին:

Երևանի երեխաների խնամքի և պաշտպանության թիվ 1 գիշերօթիկ հաստատությունում սնունդը պատրաստվել էր 32 երեխայի համար, սակայն այցի պահին հաստատությունում ներկա էր 41 երեխա: Ճաշին նախատեսված էր նաև խնձոր՝ յուրաքանչյուր երեխային 150 գրամ հաշվարկով, սակայն փաստացի կշռով յուրաքանչյուր երեխային բաժին էր հասնում 100 գրամ: Այս հաստատությունում երեխաները բողոքում էին կրկնվող ճաշատեսակներից (կարտոֆիլի խյուս և կաղամբով աղցան), որոնք կարող են տրամադրվել նույնիսկ օրը երկու անգամ:

Նման խնդիր արձանագրվել է նաև Կապանի երեխաների խնամքի և պաշտպանութան գիշերօթիկ հաստատությունում: Այստեղ ճաշի և ընթրիքի համար հաճախ նախատեսվում էր նույն աղցանը, որի բաղադրիչների չափաբաժինները դուրս էին գրվում՝ ըստ սահմանված ճաշացանկի, սակայն տրամադրվում էր միայն ճաշի համար նախատեսված աղցանը: Դա հաստատվել է նաև սննդի նմուշների ուսումնասիրմամբ:

ՀՀ աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարության հավաստիացմամբ՝ հաստատությունների տնօրեններին հանձնարարվել է հետևողական լինել և խստիվ պահպանել ՀՀ առողջապահության նախարարի 2014թ. հունիսի 6-ի թիվ 32-Ն հրամանով սահմանված, «Հանրակրթական ուսումնական հաստատություններում սովորողների սննդի կազմակերպմանը ներկայացվող հիգիենիկ պահանջները»:
                                                                                                                                                                                      (շարունակելի)