Այս կյանքում միշտ կամ մենք ենք հեռանում, կամ մեզանից են հեռանում. Դավիթ Սամվելյանի «Արտագաղթած կարոտը»՝ շուտով

Հատկապես վերջին շրջանում լավ ու վատ մի միտում կա գրական դաշտում. երիտասարդներն իրենց խոհերն ու ասելիքը քննարկում են ոչ թե այս ու այն պատի տակ, այլ՝ թուղթ ու գրչով: Մեկի մոտ ստացվում է, մյուսը՝ ձախողվում, բայց դե ո՞վ գիտե, գուցե հենց ա՞յսօր է ծնվում վաղվա Չարենցն ու Թումանյանը:

Aysor.am-ը զրուցել է գրող-աստվածաբան Դավիթ Սամվելյանի հետ, ում՝ թվով երրորդ՝ «Արտագաղթած կարոտ» ժողովածուի շնորհանդեսը տեղի կունենա հունվարի 31-ին:

-Դավիթ, ժողովածուն կրում է նրանում տեղ գտած պատմվածքներից մեկի անունը. «Արտագաղթած կարոտ» պատմվածքը ե՞րբ ծնվեց:

-2014 թվականի դեկտեմբերին՝ մրցույթին մասնակցելու նպատակով: Չնայած, ես երբեք մրցույթների չեմ սիրել մասնակցել, ուղղակի «շախի» գցեցին, ես էլ համաձայնեցի:

-Ձեր կարոտդ մեկ տարեկան ու մի քիչ ավե՞լ է:

-Չէ, իմ կարոտը մեկ տարի չի, որ արտագաղթել է (ժպտում է): Երբ ինչ-որ մեկը քո կյանքից հեռանում է, նշանակում է՝ արտագաղթում է: Իսկ այս կյանքում միշտ կամ մենք ենք հեռանում, կամ մեզանից են հեռանում, ու այդ հեռացումները ուղեկցվում են տխրության կամ ուրախության արցունքներով… Երբ երկրի սահմանները լքում են այլևս չվերադառնալու մտքով կամ լավ կյանքի ակնկալիքով, դա կոչում ենք արտագաղթ, իսկ երբ երկրագնդի սահմաններն ենք լքում, դա արդեն ոչ ինքնակամ արտագաղթ է դառնում կյանքից, այլ կերպ ասած՝ մահ...

-Կարոտից արտագաղթածն է՞լ միանգամից ծնվեց:

-Ոչ, ուղղակի զգացի, որ դա շարունակություն է պահանջում ու ծնվեց «Կարոտից արտագաղթածը»:

-Որպես բառախաղ է ընկալվում:

-Նման միտում չի եղել, դրանցից յուրաքանչյյուրը հստակ իմաստ ունի. երկու մարդկանց պատմություն է, որոնցից մեկը՝ տվյալ դեպքում աղջիկը, արտագաղթել է: Այդ ենթատեքստով՝ տվյալ պատմվածքների մեջ բազում թեմաներ են շոշափվում՝ մերօրյա Երևան, արտագաղթ, ծնող-երեխա հարաբերություններ: Շատ արդիական թեմաներ են շոշափվում, սակայն ոչ բոլորի դեպքում եմ ծավալվել: Իհարկե, այս ամենի հիմքում անձնական հարաբերություններն են:

-Համարձակ չէ՞ անձնական թեմային անդրադառնալը:

-Խոսքն իմ անձի մասին չէ, այլ ընդհանրապես: Շատերը չեն հավատում, որ գրողը թղթին է հանձնում նաև չզգացածը: Ես միշտ էլ սիրում եմ ու կարևոր չէ՝ ինչ-որ մեկին: Եթե իմ ճանապարհին հայտնվի այդ մեկն ու սերս նրան դիպչի, նշանակում է՝ ԻՆՔՆ է (ժպտում է):

-Բայց Ձեր «Արտագաղթած կարոտ» աշխատության մեջ կանացի անուն եք օգտագործում:

-Այո, դա բացառիկ դեպք է: Այդ պատմությունը տվյալ մարդու հետ կապ չունի, պարզապես երբ առաջին անգամ այդ անունը լսեցի՝ տպավորվեցի ու սիրահարվեցի անունին: Չէի ցանկանում հերոսուհուս սովորական, հերթական անուն տալ…

-Եթե չեմ սխալվում, սիրո դասական թեմայից զատ արծարծում եք նաև ժամանակակից խնդիրները:

-Փորձում եմ… Սերը միայն ինքն իրենով «ոչ մի բան» է: Ինձ համար այն լավ, բարի, դրական զգացողությունների ամբողջություն է: Երբ այդ ամենը նկատում ես նույն մարդու մեջ, կարողանում ես հանգիստ ասել՝ ես քեզ սիրում եմ: Չես կարող սիրել նրան, ումից դրական ոչինչ չես ստանում: Այ երբ այդ սերը պակասում է քո կողքից, առաջ են գալիս մնացած զգացողությունները՝ դատարկությունը, սառնությունը, հեռավորությունը, ցասումը, լռությունը կամ մեկ այլ բան: Ի դեպ, շարքերիցս մեկը, որը կոչվում է «7 վերք», հենց այս զգացումների մասին է: Իմ նպատակը ոչ թե սիրո մասին գրելն էր, այլ այն, որ մարդու ներաշխարհը ցույց տամ: Վերերկրային բաների մասին չեմ գրել ու ոչ էլ փորձել եմ փիլիսոփայել:

-Սիրահարվա՞ծ, թե կարոտած Դավիթն է գրիչն առավել հեշտությամբ ձեռքը վերցնում:

-(Մտածում է) գիտեք, կարոտ ասածն այնքան հարաբերական է. մարդ կա՝ կարոտելիս կատաղում է: Կարոտը հիշողություն է: Երբ ասում ես, որ ինչ որ մեկին կարոտում ես, նշանակում է՝ նա ուղեղիցդ, մտքիցդ դուրս չի գալիս, նրա ներկայությանն ես կարոտում: Դա նրա հետ կապված հիշողություն է, որը ցանկանում ես ներկա դառնա: Կարոտը ինչ որ մեկի պակասն է: Նա կարող է կողքիդ լինել, բայց միևնույն է՝ կարոտես: Որքան լցվում ես նրանով, միևնույն է՝ չի պակասում, չի թափվում քո մեջից: Սիրահարվածությունն էլ հարաբերական է: Մարդիկ այսօր համակրանք, կիրք, սեր՝ ամեն ինչ նույնացնում, սեր են անվանում: Այս զգացմունքների համար ոչ-ոք հստակ սահմանում չունի: Երբ հարցնում ես, թե դիմացինիդ ինչի՞ ես սիրում՝ ասում են, սերը հարցեր չի պահանջում: Նման բան չկա, ինչպե՞ս կարող է սերը հարցեր չպահանջել, չիմանաս, թե ինչի ես սիրում: Սա տարվածություն է, ոչ թե սեր: Ասեմ ավելին, մինչև մարդու հետ չապրես, չես կարող իմանալ՝ սիրո՞ւմ ես նրան, թե ոչ: Թե չէ այսօր աբսուրդ արտահայտություններ կլսես՝ հիմնականում աղջիկներից. «ինքը շատ վատ կողմեր ունի, շատ «լկտի ա», բայց ես իրեն սիրում եմ»: Հաճախ էլ ասում են՝ ես սիրում եմ, որ տղամարդն ինձ իշխում է: Հավատացեք, այդ աղջիկները նման տղաների հետ ամուսնանալուց մեկ ամիս հետո կսկսեն բողոքել:

-Այդ դեպքում, ի՞նչն է երիտասարդ աղջկա մոտ նման ճաշակ ձևավորում՝ թեկուզ մինչ ամուսնությունը:

-Ուղղակի այսօր մարդիկ իրենց զգացածն ու ցանկացածն անցկացնում են ոչ թե իրենց միջով, այլ նայում են, թե իրենց շրջապատում, հասարակության մեջ ինչն է շատ տարածված: Բոլորով սկսում են նույն կերպ մտածել, նույն բանը ցանկանալ: «Դա մոդա է, ժամանակակից է». սա է նրանց շարժիչ ուժը: Մեր ազգը «լոճվել է»:

-Նկատի ունեք՝ երե՞ս է առել:

-Չէ, նկատի ունեմ, որ «շպագատ» իջած վիճակում ենք, ճողվածք է առաջացել:  Մեր մշակույթը արևելյան մշակույթ է, որքան էլ փորձենք Եվրոպային նմանվել: Ապրելով ասիական, դեռևս սովետական, պապենական մտածելակերպով, ունենալով կարծրատիպ դարձած սկզբունքներ՝ ուզում ենք եվրոպական կյանքով ապրել: Բայց պետք է իմանալ, որ այս երկուսն անհամատեղելի են, պետք է լինի կամ նա, կամ նա: Երկփեղկվել, էստեղից-էնտեղից քեզ դուր եկածը վերցնել չի լինի: Կողմնորոշվելու խնդիր ունենք: Օրինակ, երիտասարդ աղջիկը մինչ ամուսնանալը պատրա՞ստ է կուսությունից զրկվել: Ոչ, դա մեզ մոտ ամոթ է համարվում: Աստված չանի, մեկի հետ քնեն՝ մտածում են, թե այդ տղան սիրահարված է ու պարտադիր պետք է ամուսնանան: Իսկ Եվրոպայում մարդիկ ուշ են ամուսնանում՝ 35-36 տարեկանում կամ դրանից հետո, բայց մինչ այդ իրենց կյանքում ունենում են մեկ կամ մի քանի զուգընկեր ու դա նորմալ է: Եթե քեզ ներքուստ ազատ մարդ ես համարում՝ ձերբազատվի կարծրատիպերիցդ: Դրա համար էլ այսօր երիտասարդները հոգեվբանական բազում խնդիրներ ունեն, որոնք վերածվում են հոգեկանի… Հիշեք, ազատ լինել՝ չի նշանակում «լկտի» ու «փչացած», սանձարձակ լինել:

-Ազատությունը շոշափվո՞ւմ է Ձեր ստեղծագործություններում:

-Իմ կարծիքով, ցանկացած ստեղծագործություն էլ ազատության շոշափելիք է: Չէ՞ որ դու քո գրելու մեջ ազատ ես: Իսկ եթե այդպես չէ՝ միտքդ ազատ չես արտահայտում, կաղապարված ես գրում, ուրեմն դու գրող չես: Առավելագույնը, կարող ես հոդվածագիր դառնալ:

-Դավիթ, բայց մեկ այլ ծայրահղություն էլ կա. երբ գրողի գրիչը չափազանց ազատ է լինում, երբեմն սանձարձակության է հասնում:

-Դեմ եմ այդ մոտեցմանը, ամեն մարդ պետք է հաշվետու լինի իր բարոյականությամբ: Ինքս դեմ եմ մեր օրերի տենդենցին՝ ժարգոնով գրելուն: Այդ գրողները մտածում են, թե դա ֆոլկլյորային է, մեկ-մեկ էլ պատճառաբանում են, թե ամեն ժամանակաշրջան իր գրական լեզուն է թելադրում: Համաձայն չեմ, պետք չէ բարբառն ու փողոցային լեզուն խառնել իրար: Դրանք տարբեր բաներ են: Գրվածքներում այնքան «քֆուր» են գրում՝ էլ դու սուս: Անձամբ ես խուսափում եմ նման բառապաշարից: Ինձ համար առաջնային է նաև գրական գեղեցիկ լեզուն: Մեկ-մեկ էլ գրական էրոտիկ ժանրը խառնում են «պոռնոյի» հետ… Շատ տաքացա, բայց ես այն անհատը չեմ, որ պետք է աջ ու ձախ «քլնգեմ», ամեն մեկի գործն է՝ ինչ ուզում են թող գրեն, ուղղակի նեղվում եմ, որ մեծամասնություն են կազմում ժարգոնային ու էրոտիկ գրողները:

-Այս դեպքում ծեծված խոսք կա՝ պահանջարկն է ծնում առաջարկ:

-Բայց մենք այն երկիրը չենք, որը պետք է առաջնորդվի պահանջարկով (ժպտում է)…

-Շնորհակալ եմ զրույցի համար: Նախապես շնորհավորում եմ: Սպասենք Ձեր ընթերցողի արձագանքներին:

-Ես ևս շնորհակալ եմ անդրադարձի համար: Բոլորին սիրով կսպասեմ շնորհանդեսին: