ՀՀ դիվանագիտական կորպուսը պետք է անհամեմատ մեծ ջանքեր գործադրի իր առօրյա աշխատանքում տնտեսական բաղադրիչի ընդլայնման համար. Կարեն Կարապետյան

ՀՀ ԱԺ արտաքին հարաբերությունների մշտական հանձնաժողովի նախաձեռնությամբ և ԵԱՀԿ երևանյան գրասենյակի ու Ֆրիդրիխ Էբերտ հիմնադրամի հայաստանյան մասնաճյուղի աջակցությամբ այսօր տեղի են ունեցել խորհրդարանական լսումներ՝ «ՀՀ արտաքին քաղաքականության տնտեսական բաղադրիչը» թեմայով:

 

Լսումներին մասնակցել են ՀՀ ԱԺ պատգամավորներ, ՀՀ շահագրգիռ պետական հաստատությունների, ՀՀ-ում հավատարմագրված դիվանագիտական ներկայացուցչությունների և միջազգային կազմակերպությունների, հասարակական, քաղաքական շահագրգիռ կազմակերպությունների, գիտական-փորձագիտական շրջանակների ներկայացուցիչներ:

 

ՀՀ ԱԺ արտաքին հարաբերությունների մշտական հանձնաժողովի նախագահ Արտակ Զաքարյանը նշել է, որ դեռևս նախորդ տարի Հանրապետության Նախագահի կողմից` արտաքին քաղաքականության առաջնահերթություններում հատկապես կարևորվել է տնտեսական հարաբերությունների օրակարգերի ակտիվացումը:

 

Խորհրդարանական լսումների անցկացումը նպատակ ունի մեկտեղել կառավարության, խորհրդարանի, դիվանագիտական առաքելությունների, միջազգային կազմակերպությունների, բանկային համակարգի, մասնավոր գործարար ոլորտի, հասարակական կազմակերպությունների, ինչպես նաև ոլորտի հայաստանյան և արտասահմանյան առաջատար փորձագետների մոտեցումները, ինչպես նաև քննարկելու արտաքին քաղաքականության մեջ տնտեսական գործոնի զարգացման, դրա արդյունավետ կիրառման և առկա խնդիրների լուծման գոյություն ունեցող հնարավորությունները:

 

Արտակ Զաքարյանի առաջարկով մասնակիցները մեկ րոպե լռությամբ հարգել են աշխարհում տեղի ունեցած բոլոր ցեղասպանությունների անմեղ զոհերի հիշատակը՝ հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ դեկտեմբերի 9-ը ՀՀ-ում սահմանվել է աշխարհի բոլոր ցեղասպանությունների հիշատակման օր:

 

Ըստ Արտակ Զաքարյանի՝ ՀՀ տնտեսության զարգացման տեմպերը պայմանավորված են Հայաստանի սահմանափակ ռեսուրսներով ու անբարենպաստ աշխարհաքաղաքական իրողություններով: Լինելով փոքր տնտեսություն, չունենալով ելք դեպի ծով, էներգետիկ պաշարներ, և մասնակիորեն գտնվելով նաև ցամաքային շրջափակման մեջ` ստեղծված անբարենպաստ իրողությունները մեզ պարտադրում են լինել ավելի ակտիվ ու աչալուրջ` օգտագործելու թեկուզ ամենափոքր հնարավորությունները` տնտեսության զարգացման համար:

 

ՀՀ վարչապետ Կարեն Կարապետյանն իր ելույթում նշել է, որ ՀՀ արտաքին քաղաքականությունը մշտապես ուղղված է եղել մեր երկրի անվտանգության ապահովմանը, տնտեսական զարգացման համար նպաստավոր պայմանների ստեղծմանը, միջազգային կազմակերպություններում երկրի ներգրավման ընդլայնմանն ու խորացմանը և համագործակցության վստահելի մթնոլորտի ձևավորմանը: Արտաքին քաղաքականության ոլորտում Հայաստանն ունի այնպիսի տեսլական, որը պահանջում է այնպիսի համակարգի ձևավորում, որը նախ կհստակեցնի արտաքին տնտեսական հարաբերությունների զարգացման գործընթացում ներգրավված բոլոր պետական մարմինների և կառույցների գործառույթները, մեր դեսպանների կողմից իրականացվելիք տնտեսական բնույթի աշխատանքների բովանդակությունը, կսահմանի ակնկալվող արդյունքները և կատարողականի գնահատման համակարգը: 

 

Ըստ վարչապետի՝ ՀՀ դիվանագիտական կորպուսը պետք է անհամեմատ մեծ ջանքեր գործադրի իր առօրյա աշխատանքում տնտեսական բաղադրիչի ընդլայնման համար, քանի որ դա է ՀՀ տնտեսության զարգացման հրամայականը: Այս տեսանկյունից Կարեն Կարապետյանը կարևորել է Հայաստանի դիվանագիտական ներկայացուցչությունների կողմից առավել նպատակային և արդյունավետ աշխատանքի իրականացման անհրաժեշտությունը:

 

ԵԱՀԿ երևանյան գրասենյակի ղեկավար, դեսպան Արգո Ավակովը նշել է, որ ԵԱՀԿ-ի ժամանակակից տնտեսական օրակարգը մասնակից պետությունների կառավարություններին առաջարկում է ազգային ռազմավարությունների մշակման գործում համագործակցել հետևյալ ուղղություններով՝ արդյունավետ պետական կառավարում և պայքար կոռուպցիայի դեմ, պայքար փողերի լվացման և ահաբեկչության ֆինանսավորման դեմ և այլն: 

 

Նշվել է, որ ԵԱՀԿ քարտուղարությունը մշակել է կոռուպցիայի դեմ պայքարի վերաբերյալ ուղեցույց: Կառույցի համար կարևոր ուղղություններից է նաև աշխատանքային միգրացիան: Երևանում ԵԱՀԿ գրասենյակը տարբեր ծրագրեր է իրականացնում, որոնք ուղղված են տնտեսական աճի պայմանների բարելավմանը, ներդրումների ներգրավման համար դաշտն ավելի գրավիչ դարձնելուն: 2017 թ.-ին Երևանում ԵԱՀԿ գրասենյակն սկսելու է իրականացնել ծրագրեր, որոնց նպատակն է բարելավել բիզնեսի միջավայրը երկրում, օժանդակել նոր ներդրումների ներգրավմանը:

 

Ֆրիդրիխ Էբերտ հիմնադրամի հարավկովկասյան տարածաշրջանային գրասենյակի տնօրեն Յուլիա Բլեզիուսը նշել է, որ բաց և թափանցիկ երկխոսությունը խորհրդարանի և այլ շահագրգիռ անձանց միջև առանցքային, կենսական նշանակություն ունի: Ըստ զեկուցողի՝ նմանատիպ միջոցառումներն ավելի թափանցիկ են դարձնում խորհրդարանի քաղաքականությունը և որոշումների կայացումը: 

 

Ըստ գրասենյակի տնօրենի՝ թեմայի ընտրությունը ցույց է տալիս, թե որքան կարևոր է այս ոլորտը Հայաստանի զարգացման համար: Տնտեսական կայուն զարգացումը, որը սոցիալական կայուն զարգացման հիմքն է, Ֆրիդրիխ Էբերտ հիմնադրամի առաջնահերթ ուղղություններից է, քանի որ, ըստ տիկին Բլեզիուսի, ժողովրդավարական քաղաքական զարգացումը պետք է տնտեսական զարգացման մշտական ուղեկիցը լինի: Նշվել է, որ ԵՏՄ անդամ լինելով՝ Հայաստանը լավ հնարավորություն ունի մտնելու ԵՏՄ միության 180 միլիոնանոց շուկա:

 

«ԵՏՄ դերը ՀՀ առևտրա-տնտեսական հարաբերությունների զարգացման և ներդրումների ներգրավման տեսանկյունից» թեմայով ելույթ է ունեցել ՀՀ տնտեսական զարգացման և ներդրումների նախարարի տեղակալ Հովհաննես Ազիզյանը: 

 

Նա տեղեկացրել է, որ ԵՏՄ շրջանակներում ՀՀ առևտրատնտեսական կապերի և հնարավորությունների ընդլայնումը հանդիսանում է ՀՀ արտաքին տնտեսական գործունեության օրակարգի կարևորագույն ուղղությունը: Նշվել է, որ Եվրասիական ինտեգրացիոն նախագիծն ընդլայնել է բոլոր մասնակից երկրների տնտեսական սահմանները, այն ստեղծել է տարողունակ շուկա՝ առանց մաքսային սահմանների, պարզեցվել են բազմաթիվ ոլորտներում բիզնես վարելու կանոնները և ընթացակարգերը: 

 

Հովհաննես Ազիզյանի կարծիքով՝ երկու տարիների ընթացքում ստեղծվել է բավականին լավ նորմատիվաիրավական շրջանակ, վերացվել են արտադրական գործոնների ազատ տեղաշարժի հիմնական խոչընդոտները, ձևավորվում են միասնական շուկաներ:

Եվրասիական զարգացման բանկի (EADB) երևանյան գրասենյակի ղեկավար Սերգեյ Իգնատովը խոսել է Եվրասիական ֆինանսական կառույցների կողմից ՀՀ-ում իրականացված ծրագրերի և դրանց զարգացման հնարավորությունների մասին: Նա ընդգծել է, որ տնտեսական կապիտալի ներդրումների ներհոսքը Հայաստան՝ աճում է:

 

ՀՀ տնտեսական զարգացման և ներդրումների նախարարի առաջին տեղակալ Գարեգին Մելքոնյանն անդրադարձել է ԵՄ-ի հետ առևտրատնտեսական համագործակցության ներկա պատկերին և զարգացման հեռանկարներին: Գ. Մելքոնյանը խոսել է նաև ԵՄ-ի հետ բանակցային գործընթացի, Արևելյան գործընկերության բազմակողմ ձևաչափի, ԵՄ կողմից իրականացվող աջակցության ծրագրերի մասին: Փոխնախարարը նշել է, որ և՛ ներմուծման և՛ արտահանման առումով ԵՄ-ն եղել է և լինելու է Հայաստանի համար հիմնական առևտրային գործընկեր:

 

Վերակառուցման և զարգացման եվրոպական բանկի (EBRD) երևանյան գրասենյակի ղեկավար Մարկ Դեյվիսը ներկայացրել է եվրոպական ֆինանսական կառույցների կողմից Հայաստանում իրականացվող ծրագրերը և դրանց զարգացման հնարավորությունները: Նա անդրադարձ է կատարել նաև երկկողմ տեխնիկական և հարևանության շրջանակներում ենթակառուցվածքային աջակցության ծրագրերին:

 

ՀՀ տնտեսական զարգացման և ներդրումների նախարար Սուրեն Կարայանը խոսել է արտաքին ներդրումների համար գրավչության բարձրացման նպատակով իրականացվող ֆինանսատնտեսական քաղաքականության հիմնական անելիքների մասին: Նշվել է, որ ՀՀ կառավարությունը ակտիվ քայլեր է ձեռնարկում հարկային, մաքսային ոլորտների բարեփոխումների առումով: 

Ըստ նախարարի՝ Հայաստանում ներդրումային պոտենցիալի բացահայտման համար երկու ուղղությամբ ակտիվ քայլեր են իրականացնում: «Աշխարհին պետք է բացահայտել Հայաստանի ներդրումային գրավչությունը: Այդ նպատակով ֆորումներ կկազմակերպվեն: Այստեղ մեծ դեր ունի դիվանագիտական կորպուսը, որը պետք է ներկայացնի, թե ինչու պետք է ներդրումներ անել ՀՀ-ում»,- ասել է Սուրեն Կարայանը` վստահություն հայտնելով, որ առաջիկայում հնարավոր կլինի մեծացնել օտարերկրյա ներդրումները ՀՀ-ում:

 

ՀՀ ԱԺ տնտեսական հարցերի մշտական հանձնաժղովի նախագահ Վարդան Այվազյանը նկատել է, որ ներդրումային քաղաքականության արդյունավետությունը մեծապես պայմանավորված է նաև հարկաբյուջետային, դրամավարկային, հակամենաշնորհային քաղաքականության իրականացմամբ:

 

ԼՂՀ ներկայացուցիչ Անդրանիկ Խաչատրյանը նշել է, որ ներդրումների իրականացման համար այսօր առավել գրավիչ ոլորտներից է հիդրոէներգետիկան: 2008թ.–ից սկսած ԼՂՀ կառավարությունը որդեգրել է էներգետիկ անկախությանը միտված քաղաքականություն, որի շրջանակներում իրականացվող ծրագրի արդյունքում երկրում կառուցվել են 13 փոքր ՀԷԿ-եր: Նշված ժամանակահատվածում հիդրոէներգետիկայի բնագավառում ներդրումների ծավալը կազմել է շուրջ 50 մլն ԱՄՆ դոլար: Նշվել է, որ ԼՂՀ կառավարությունը շարունակում է «բաց դռների» քաղաքականության իրականացումը և երաշխավորում է առանց խտրականության ազգային ռեժիմի ապահովումը? տնտեսական աճի կայունությունն ու երկրի զարգացումն ապահովող բարենպաստ ներդրումային միջավայրի ստեղծման նպատակով: Ներկայում ԼՂՀ տնտեսության բոլոր ոլորտները բաց են ներդրումների համար և այդ տեսանկյունից որևէ սահմանափակում գոյություն չունի:

 

Հայաստանի զարգացման հիմնադրամի գործադիր տնօրենի ժամանակավոր պաշտոնակատար Կարեն Մկրտչյանը և Հայաստանի արդյունաբերողների և գործարարների (գործատուների) միության նախագահ Արսեն Ղազարյանն անդրադարձել են Հայաստանում ներդրումային միջավայրի զարգացմանը և արտաքին ներդումների գրավչությանն ուղղված քայլերին:

ՀՀ արտաքին գործերի նախարարի տեղակալ Ռոբերտ Հարությունյանն անդրադարձել է ՀՀ դիվանագիտական կորպուսի դերակատարությանը արտաքին տնտեսական կապերի զարգացման գործում, ներկայացրել ներկա իրավիճակը և անելիքները: Ըստ նրա՝ դիվանագետի անձնական ունակությունները և գործելաոճը կարևոր են իր կողմից տնտեսական դիվանագիտական ոլորտում իրականացվող աշխատանքների որակի համար:

 

ՀՀ ԱԺ արտաքին հարաբերությունների մշտական հանձնաժողովի նախագահի տեղակալ Ալեքսանդր Արզումանյանը ՀՀ արտաքին տնտեսական հարաբերությունների զարգացման համար կարևորել է խորհրդարանական աջակցությունը, այս համատեքստում ներկայացրել որոշ գործընկեր երկրների փորձը:

 

«Հայկական սփյուռքի գործոնը և արտաքին տնտեսական հարաբերությունները Հայաստան-Սփյուռք գործակցության հիմքում» թեմայով ելույթ է ունեցել ՀՀ սփյուռքի նախարար Հրանուշ Հակոբյանը: 

 

Նրա տեղեկացմամբ՝ Հայաստանում վերջին 25 տարիներին սփյուռքի ներդրումներն իրականացվել են գրեթե բոլոր ոլորտներում, բացառությամբ հանքարդյունաբերությունից: Ներդումներն զգալի են եղել հատկապես ադամանդագործության, ոսկերչության, ժամագործության, տեղեկատվական տեխնոլոգիաների, տրանսպորտի, առողջապահության, շինարարության, ֆինանսական և զբոսաշրջության հատվածներում: Իրականացված ուսումնասիրությունների համաձայն, («EV consalting»), 1994-2001 թթ. ընթացքում հայաստանյան տնտեսության մեջ ներդրումներ կատարած օտարերկրյա ներդրողների շուրջ 69 տոկոսը սփյուռքի հետ կապված ներդրողներն են եղել, որոնց կողմից 1998–2004 թթ. կատարվել է մոտ 275 միլիոն ԱՄՆ դոլարի ներդրում, ինչը կազմել է վերոնշյալ ժամանակահատվածում կատարված ներդրումների գրեթե 25%-ը: Այդ ժամանակահատվածից մինչև օրս Սփյուռքի ներդումները Հայաստանում և Արցախում աճել են 10-11 անգամ: Վերոնշյալ ժամանակահատվածում Հայաստանում և Արցախում ընդհանուր առմամբ կատարվել են մոտ 3.8 մլրդ ԱՄՆ դոլարի ներդրումներ և բարեգործություն:

 

«Վիասֆեր ինթերնեշնլ» ընկերության գլխավոր գործադիր տնօրեն Թոնի Մորոյանը և «Սեմինա Քոնսալթինգ» ՓԲԸ տնօրեն Վահե Քեուշգուերյանն անդրադարձել են արտաքին տնտեսական կապերի զարգացման հարցում մասնավոր հատվածի ակնկալիքներին, հայկական սփյուռքի գործոնին:

 

Լսումների ընթացքում ելույթներ են ունեցել ԱԺ պատգամավորներ Թևան Պողոսյանը, Խոսրով Հարությունյանը, Միքայել Մելքումյանը, «Հայրենական ապրանք արտադրողների միություն» հասարակական կազմակերպության ղեկավար Վազգեն Սաֆարյանը, «Մենեջմենթ միքս» ընկերության ներկայացուցիչ Րաֆֆի Սեմիրջյանը, «Վիվասել-ՄՏՍ» ընկերության իրավաբանական վարչության պետ Արմինե Սարգսյանը, «Եվրոպական բիզնես ասոցիացիայի» տնօրեն Դիանա Սարումովան, ՀՀ-ում Եվրամիության պատվիրակության առևտրային գծով պատասխանատու Կարեն Ազարյանը: 

 

Բանախոսներն անդրադարձել են Հայաստանում բիզնես միջավայրի խնդիրներին, դրական միտումներին, օրենսդրական կարգավորում և բարեփոխում պահանջող հարցերին, ներկայացրել տնտեսության զարգացման վերաբերյալ իրենց տեսակետները, կարևորել կոռուպցիայի և մենաշնորհների դեմ պայքարը, անդրադարձել նաև գործող, սակայն տարբեր պատճառներով փակվելու կամ շուկա մտնելու խնդիրների առաջ հայտնված ընկերություններին: