Նկարահանումից օրեր առաջ ինքնասպան եղավ. Հայկ Բաբայանը՝ Սոս Ջանիբեկյանի մասնակցությամբ «Նոկտյուրն» ֆիլմի խորհրդավոր մեկնարկի մասին

Ինքնասպանությունը դարձել է արդի ժամանակների ամենամեծ չարիքներից մեկը: Որքան հրատապ է թեման, այնքան շատ են դրան անդրադառնում` լինի իրավական, արվեստի, թե մշակույթի լեզվով:

Դեռևս 3 տարի առաջ ժամանակակից «ինքնադաստանի» ամենատարածված տարբերակներին իր «Նոկտյուրն» ֆիլմի միջոցով անդրադարձավ նաև երիտասարդ ռեժիսոր Հայկ Բաբայանը, սակայն ֆիլմն ընդամենը օրեր առաջ գտավ իր հանդիսատեսին: Ինչպես ռեժիսորն է նկատում՝ կարճամետրաժ ֆիլմերի ճակատագիրն էլ դա է:

Aysor.am-ի հետ զրույցում ռեժիսորը բացահայտեց այն, ինչն արդեն 3 տարի իրեն հանգիստ չի տալիս. թեմային համահունչ՝ ֆիլմի նկարահանումները մեկնարկեցին խորհրդավոր պայմաններում:

«Մինչև նկարահանումներն այնպիսի բան կատարվեց, որ ողջ կյանքումս չեմ մոռանա: Զանգվածային լրատվամիջոցի առջև առաջին անգամ եմ այդ փակագծերը բացում… Այն բնակարանի բնակիչը, որտեղ պետք է նկարահանվեր ինքնասպանության մասին այս ֆիլմը, նկարահանումից օրեր առաջ ինքնասպան եղավ: Բայց նա մեր ֆիլմի բովանդակության, թեմայի մասին տեղյակ չէր: Այս դեպքն ինձ համար իսկական շոկ էր: Բառերով հնարավոր չէ նկարագրել այն ապրումները, որոնք ես ունեցա: Փաստորեն, կյանքը ֆիլմից առաջ ընկավ: Բնության սցենարն իմ սցենարից ավելի հզոր գտնվեց ու առաջ անցավ: Հենց այդ ողբերգական դեպքի պատճառով ֆիլմն ամիսներ շարունակ հետաձգվեց: Բնականաբար, փոխեցինք նկարահանման վայրը, որն այնքան էլ հեռու չէր ինքնասպան եղած կնոջ բնակարանից:  Հավատացնում եմ՝ այդ կինն իմ ճանաչած ամենահավասարակշռված ու հանգիստ մարդկանցից էր… Մի խոսքով, այս ամենի մեջ խորհրդավոր ու ֆատալիստական մի բան կա, ինչը մինչ օրս մինչև վերջ չեմ եփել իմ մեջ»,- մեզ հետ զրույցում անկեղծացավ Հայկ Բաբայանը:

Սոցիալական անհավասարության, հոգեկան անհավասարակշռության ու հոգեբանական ճնշվածության, ամենաթողության, անելանելիության ու անպաշտպանվածության զգացողության մեր օրերում աշխարհում տարեկան ինքնասպան է լինում մոտ 1 միլիոն մարդ: «Նոկտյուրնի» միակ հերոսը, որին մարմնավորում է դերասան Սոս Ջանիբեկյանը, այդ միլիոնների իրական խտացումն է: Հարցին, թե ի՞նչն է ստիպել անդրադառնալ հենց այս թեմային՝ ռեժիսորը պատասխանեց.

«Ինքնասպանությունը միակ մեղքն է, որը «վերևներում» չեն ներում: Իսկ եթե Աստծո և մարդու մեջ կա մի բաժանարար գիծ, ուրեմն որպես ռեժիսոր ինձ հենց այդ գիծն էր հետաքրքիր: Ինքնասպան են լինում բանվորները, օլիգարխները, արվեստագետները, պաշտոնյաները, Հուդան, Հիտլերը և անգամ Ֆրեյդն ու Կլեոպատրան: Հենց դրա համար էլ ծնվեց «Նոկտյուրնը»:

Ընդամենը 5 րոպե, որի ընթացքում հանդիսատեսն ականատես է լինում ինքնասպանության մոլուցքով մոլորված հերոսի՝ նպատակն իրականացնելու տարբեր եղանակներին: Մարդ, ով չնայած իր աններելի որոշմանը, ունի ներքին վախ, ապրելու ցանկություն, ու երբ բազում փորձերից հետո ապրելու ցանկությունը հաղթում է, ճակատագիրն աննկատելիորեն նրան տալիս է այն, ինչին ձգտում էր 5 րոպեների ընթացքում:

«Ընդհանրապես, կարծում եմ, որ ինքնասպանների մասին շատ պետք չէ խոսել և երևույթն անգիտակցաբար տարածել: Ես հանդիսատեսի հետ այդ թեմայով «խոսում» եմ շատ արագ՝ ընդամնը 5 րոպեում: Ավելին պետք չէ: Դա անում են միտինգների, կենացների, խոսք ու զրույցների ժամանակ: Ռեժիսուրան պետք է այդ ամենից բարձր լինի: Խոսել, բայց լուռ, լռել, բայց միայն բառերով՝ դա էլ իմ ռեժիսուրան է»,- նշեց նա:

Այնուամենայնիվ, յուրաքանչյուր աշխատանք, հատկապես այնպիսիք, որոնք խնդիրների մասին են բարձրաձայնում, իրենց մեջ հստակ հաղորդագրություն են պարունակում: Նկատառմանը՝ ո՞րն է «Նոկտյուրնի» իրական մեսիջը, մեր զրուցակիցը պատասխանեց.

«Եթե ֆիլմը կամ արվեստի գործն ունենար հստակ մեսիջներ և հանդիստեսը հետևեր այդ մեսինջներին, աշխարհը վաղուց ավելի իմաստուն, գեղեցիկ, մաքուր, բարոյական, մարդասեր, բնապաշտ ու բանաստեղծական կլիներ: Բայց սրանք բառեր են միայն: Արվեստը ոչինչ չի փոխում և չի կարող փոխել: Կինոթատրոնում հուզվում ես, ծիծաղում, սարսափում, կարեկցում, հետո դուրս ես գալիս այնտեղից ու հասկանում, որ կյանքն այլ օրինաչափություն է և ինքնահոսի է… Բայց միակ մեսիջս թաքնված է ֆիլմի այն դրվագում, երբ դերասանը զենքը քունքին՝ միանգամից, անկուշտի պես առանց ձեռքերի խաղող է ուտում…»:

Յուրաքանչյուր ֆիլմի հաջողության գրավականներից է դերասանի ճիշտ ընտրությունը: Հենց նա է, որ կարողանում է թղթին հանձնածին կյանք տալ, հասանելի ու ընկալելի դարձնել հանրության համար: «Նոկտյուրնում» Սոս Ջանիբեկյանի ընտրությունը պատահական չէր: Մինչ այդ սցենարիստ-ռեժիսորը կերպարի համար շատերին էր փորձել, բայց ստանալ այն, ինչ ուզում էր` չէր ստացվել:

«Դերասանի ընտրությունն ամենաճակատագրականն է կինոյում: Սոս Ջանիբեկյանի հետ ծանոթանալով՝ նրան ուղարկեցի սցենարը, հավանեց… Հաշվի առնելով այն փաստը, որ Սոսը դրանից առաջ մերժել էր մի քանի առաջարկներ, ինքնըստինքյան քեզ դարձնում է ավելի պատասխանատու: Նրա մասին կասեմ հետևյալը՝ պարտաճանաչ, նրբանկատ, տաղանդավոր, լսող և աշխատասեր դերասան է: Պարզապես, նրա աշխատասիրությունը և ինքնակատարելագործումը այս շոու բիզնեսի աղմուկի մեջ երբեմն չի նկատվում… Առանց Սոս Ջանիբեկայնի այս ֆիլմը չեմ պատկերացնում: Նա ապրեց այդ կերպարը, արեց այն, ինչը պետք էր «Նոկտյուրնին», զգաց և վերարտադրեց այն, ինչը պետք էր հանդիստեսին հասցնել: Կարծում եմ, հետագայում ևս նրա հետ համագործակցությունը հետաքրքիր կլինի: Պետք է սիրել կյանքը ու ապրել, սիրել այնպես, ինչպես իմ հերոսը, ով ֆիլմի վերջում թրջված շարունակեց նվագել իր սիրելի Նոկտյուրնը»,- ընդգծեց Հ. Բաբայանը:

Նա այս ֆիլմի ոչ միայն ռեժիսորն է, այլ նաև սցենարիստը: Նկարահանմանն աջակցել է «Dreamshots» ընկերության հիմնադիր Գաբրիել Միրաքյանն, ով հանդիսանում է նաև ֆիլմի բեմադրող օպերատորը: Ռեժիսոր-սցենարիստը խոստովանում է՝ սցենարը շատ է փոփոխվել, նախնական ու վերջնական արդյունքները բոլորովին տարբեր են: Փոխվել է ֆիլմի սկիզբը, զարգացումը, ավարտը, անգամ ընտրված երաժշտությունը, դերակատարն ու վերնագիրը:

«Քանի տասնյակ թուղթ եմ պատռել, մինչև հասկացել եմ, թե ինչ եմ ուզում ստեղծել ու փոխանցել հանդիսատեսին: 25 րոպենաոց ֆիլմը դարձավ 5 րոպե: Կարծում եմ՝ այս առումով ես իմ գործն առավել բարդացրել, քան հեշտացրել եմ: Շատ ավելի դժվար է ամբողջ ասելիքը տեղավորել քիչ ժամանակի մեջ: Երբ սցենարն ավարտեցի, նկատեցի, որ ապագա ֆիլմում ոչ թե դիալոգներ, այլև մեկ բառ անգամ չկա: Չնայած, դա միայն «Նոկտյուրնին» չի վերաբերում: Բոլոր իմ մտաղացումների ու սցենարերի մեջ բառեր գրեթե չկան: Խոսքը միշտ ավելորդ եմ համարում: Գիտեք, ռեժիսուրայում շատախոսությունը երբեմն տանում է ռադիոյի ոլորտ՝ լսում ես ու պատկերներն անգամ չես նայում»,- Aysor.am-ի հետ զրույցը եզրափակեց նա:

«Նոկտյուրնը» հեռուստատեսային կյանք ունեցել է, սակայն մեծ էկրաններին չի հայտնվել: Հայկ Բաբայանն ափսոսանքով ընդգծեց՝ նման կարճամետրաժ ֆիլմերը դրամարկղային չեն: Նկատել է՝ ֆիլմի մասին շատ են թե՛ դրական, թե՛ բացասական արձագանքները: Բացասականից բոլորովին վատ չի զգում, գիտի՝ եթե թեման հավերժական է, ուրեմն ֆիլմն ինչ-որ առումով դուրս ես հանում ժամանակի դեմ: