Պա՛պ, ես քո ականջին ամեն ինչ ասացի այդ օրը. Նորա Գրիգորյանի անկեղծ զրույցը Ալեքսանդր Գրիգորյանի մասին

Հայաստանի Հանրապետության ժողովրդական արտիստ, Ռուսաստանի արվեստի վաստակավոր գործիչ, Երևանի Կ. Ստանիսլավսկու անվան պետական ռուսական դրամատիկական թատրոնի գեղարվեստական ղեկավար Ալեքսանդր Գրիգորյանի բացակայությամբ մեր քաղաքում ևս մեկ գույն կպակասի: Դա փաստում են բոլորը՝ արվեստակերտներն ու արվեստասերները, մարդիկ, ովքեր թատրոն են ոտք դնում՝ որպես դերասան ու հանդիսատես:

Ասում են՝ մնացողի համար առավել դժվար է, քան՝ գնացողի, քանի որ հենց նա է իր մնացյալ կյանքում պահում, փայփայում, վերհիշում ու կարոտում այն բոլոր օրերը, որոնք նրանց կապում էին: Ու չանի Աստված, որ այդ «գնացողը» քեզ համար լինի ոչ միայն ծնող, ընկեր կամ հարազատ, այլև՝ այդ բոլորի հավաքական պատկերը…

Հատկապես այս օրերին բեմադրիչ, դերասանուհի Նորա Գրիգորյանի համար դժվար էր խոսել հոր՝ Ալեքսանդր Գրիգորյանի մասին, ում հետ կապվում է իր կյանքի 24 տարիների ամեն մի օրը: Դերասանուհին պատմում էր մերթ արտասվելով, մերթ էլ այդ բոլոր պատմությունները վերհիշելով ու ժպտալով: Ամեն բառից հետո կրկնում էր՝ նա իմ Աստվածն է, մեր տան Աստվածը:

Զրուցելը դժվար էր երկուստեք, դժվար, բայց՝ անհրաժեշտ

Թատրոնն իր կյանքն էր

Նա երբեք չի ստեղծագործել կոչումների համար: Թատրոնն իր կյանքն էր, իսկ թե ինչ կոչումներ կտային՝ երկրորդական էր: Ամեն ներկայացում նոր երեխայի ծնունդ, մի նոր երջանկություն էր իր համար…

Նորան է իմ ու մեր թատրոնի հույսը

Հորս բացակայությունն ինձ համար ոչ թե մեկ գույնի, այլ՝ բոլոր գույների պակասությունն է: Նա միշտ դրական ու լավատես է եղել, իր հետ ամեն մի նոր օր մի նոր կյանք էր: Մեզ սովորեցրել էր՝ եթե նույնիսկ վիճված եք, առավոտյան «доброе утро»-ն, միասին սեղանի շուրջ նստելը պարտադիր է: Ու այդ ավանդույթը մեր ընտանիքում կշարունակվի…Նա իմ ներսում է, միշտ մեզ հետ կմնա: Մինչև իր մահը բազմաթիվ մարդկանց հետ հանդիպելիս ասում էր՝ Նորան է իմ ու մեր թատրոնի հույսը: Ու ես գիտեմ, որ երբեք չեմ հիասթափեցնի իրեն…

Միայն մորս շնորհիվ չկորցրեց կյանքի հանդեպ մեծ սերը

Վերջին շրջանում, քանի որ վատառողջ էր, ամեն օր չէր, որ թատրոն էր գնում: Սակայն հետևում էր պրեմիերաներին, անպայման ներկա էր լինում ներկայացումների հանձնմանը, նայում փորձերը, պիեսներ էր փնտրում. մինչև վերջ աշխատել ու մտածել է… Միայն մայրիկիս՝ Թամարայի շնորհիվ մինչև իր կյանքի վերջին վայրկյանը ակտիվ էր. քայլում էր, շարժվում, ուտում: Չկորցրեց իր առույգությունը, կյանքի հանդեպ մեծ սերը:

Լավագույն ընկերը կինն էր՝ Թամարա Գրիգորյանը

Մայրս ու նա շատ կապված էին, 27 տարի միասին են ապրել: Նրանց վերջին երկխոսություններից մեկը կներկացանեմ, որը նկարագրում է հորս ու մորս անսահման սերն ու նվիրվածությունը միմյանց…

Томочка?
-Да, Саш джан...
-Ты знаешь, я подумал..если я умру...
-Не начинай, Саша, ты сильный человек...
-Нет, я не об этом...я хотел сказать,если я умру...
-И что?
-Я буду по тебе скучать...

Հենց այսպիսին էր նրանց սերը…

6 զավակ ունի՝ 3 տղա և 3 աղջիկ

Հայրս 6 զավակ ու 5 թոռնիկ ունի: Ես և եղբայրս՝ Ալեքսանդրը, կրտսերներն ենք: Քույրերս՝ Զառան և Աննան, հիմա Երևան են եկել: Մինչև այս էլ էին եկել, որպեսզի հանդիպեին պապայի հետ, մեր հոգսերն ու ապրումները թեթևացնեին: Շատ են սիրել պապային, միշտ հպարտությամբ են ասել՝ մենք Գրիգորյան ենք:

Զավակները միմյանց հետ կապված են, սիրով

Մայրս միշտ աշխատել է առողջ մթնոլորտ պահել ընտանիքում, բոլորն էլ տարբեր երկրներից մեզ հյուր էին գալիս՝ իրենց թոռնիկների, երեխաների հետ միասին: Միշտ լավ ժամանակ ենք անցկացրել: Նրանք հորս երեխաները չեն, նրանք իմ ու եղբորս քույր ու եղբայրներն են: Մեր տան դրվածքն է այդպիսին, այդպես են մեզ դաստիարակել մեր ծնողները: Մենք բոլորին շատ ենք սիրում…

Միայն մի բանի համար է ափսոսել ամբողջ կյանքում

Ափսոսում էր, որ առաջին կնոջից՝ Նելլիից, չի հասցրել ներողություն խնդրել… Տարվել էր ուրիշ դերասանուհիով, ինչը նկատել էր կինն ու առանց վեճերի ու բացատրության՝ հեռացել…

Երազանք, որի մասին հաճախ էր բարձրաձայնում

Ցանկանում էր, որ իր ծննդյան տարեդարձներից մեկի ժամանակ Հայաստան գան ու իր կողքին լինեն իր բոլոր երեխաները, թոռնիկներն ու կանայք:

Ես և հայրս մտերմացանք, երբ…

Իմ ու հայրիկիս հարաբերություններն ավելի մտերիմ դարձան, երբ ինստիտուտի դասախոսները սկսեցին ինձ գովել ու նրան ուղղորդել, որ ուշադրություն դարձնի իմ աշխատանքի վրա: Ու նա դա արեց. բեմադրվեց ներկայացում, առաջարկ ստացա՝ լինել երկրորդ ռեժիսոր, զուգահեռ էինք աշխատում: Գրեթե ամեն պահի համընկնում էին իմ ու իր մտածածն ու պատկերացրածը (ժպտում է՝ հեղ.)… Մի օր այնպես ստացվեց, որ Օստրովսկու «Ամեն ինչ վաճառվում է» պիեսում շտապ պետք է գլխավոր դերակատարուհուն փոխարինեի, ու դա ինձ համար ճակատագրական դարձավ: Շնորհավորանքներ, գովասանքներ ու դրական արձագանքներ ստացանք: Ու այդ օրվանից մեր շփումը հայր ու աղջիկ հարթությունից տեղափոխվեց նաև գործընկերների հարթություն:

Ամենակարևոր խորհուրդը՝ դստերը

Ինթ միշտ ասում էր. «Будь дипломатичней и всегда знай -ты все знаешь, но ничего не знаешь»…

«Он станет таким парнем- все завидовать будут»

Մայրս որոշեց եղբորս անունը դնել Ալեքսանդր: Պապան շատ շոյված էր… Միշտ ասում էր՝ տան տղամարդ, «моя надежда-моя сила. Он станет таким парнем- все завидовать будут»… Սաշոկս շատ դժվար ու ծանր է տանում: Գիտեմ, ներսում փոթորիկ է, բայց իրեն պինդ է պահում…

Հայրական «պատիժը»

Մեզ համար իսկական պատիժ էր նրա լռությունը: Միշտ աշխատել ենք հայրիկին չբարկացնել, թեև, մեր տանը մշտապես է առողջ մթնոլորտ եղել: Գիտեինք, որ դա էլ է նպաստում առողջացմանը:

Չէր ներում դավաճանությունը

Դա նրա համար ամենաաններելի արարքն էր: Կյանքում շատ է հանդիպել դավաճան մարդկանց, ընկերների, դերասանների… Թեև, կարող էր ներել, բայց այլևս մոտ չէր թողնի: Ես էլ այդպիսին եմ, իրպիսին…

Արկածային ճամփորդություն, որից հետո շատ էինք ծիծաղում

Վերջին տարիների ծննդյանս օրերից էր, որոշեցինք ավտոմեքենայով Վրաստան մեկնել՝ հանգստանալու: Այնտեղ քարտեզը մեզ սխալ ճանապարհ ցույց տվեց: Չգիտենք էլ, թե ինչպես սարերով, ձորերով, ջրվեժներով ու անմարդաբնակ տեղերով 20 ժամ անց հասանք տեղ: Բայց հետագայում շատ էինք ծիծաղում այս արկածային ճամփորդության վրա…

Բժիշկները 3 ամսվա կյանք էին տվել

Այն դժվար օրերին, երբ պատերազմում էինք հիվանդության դեմ, երբ բժիշկները մեզ ասել էին, որ 3 ամսվա կյանք են տալիս (արտասվում է՝ հեղ.)… այդ օրերին հատկապես, մենք անընդհատ նրա կողքին էինք, իմ զույգ բալիկներն էին նրան արթնացնում առավոտյան: Կարծում եմ՝ բացի մայրիկիցս, նաև երեխաներիս ժպիտն ու սերը ստիպեց հորս ապրել գրեթե 3 անգամ ավելի երկար կյանք…

Կյանքի վերջին օրերին՝ ամեն վայրկյան միասին

Ես ու հայրս անընդհատ խոսում էինք իմ նոր բեմադրությունից, քննարկում: Ավելի քան ակտիվ էր: Ամեն օր նախաճաշից հետո միասին մարմնամարզություն էինք անում, քայլում էինք, վերադառնում ու նստում պիեսի առաջ (սրբում է աչքերը՝ հեղ.)

Նրանք մեր կողքին էին

Այս 8 ամիսների ընթացքում ինձ ու մորս օգնել են շատերը. եղբորս հետ ամեն երեկո ֆուտբոլ էին նայում, զբոսնում: Փոքր ու մեծ՝ ցանկացած անհրաժեշտության դեպքում, ամուսինս հասնում էր, նաև՝ հին օրերը վերհիշելն ու այդ մասին խոսելն էր Էրվինի «վրա»: Դե, հայրս սիրում էր հիշողությունների գիրկն ընկնել: Սկեսուրս փորձում էր տան ինչ-որ փոքր հոգս իր վրա վերցնել: Իվետան՝ եղբորս նշանածը, նույնպես ամեն հարցում օգնական էր մեզ: Շնորհակալ եմ երեխաներիս դայակին, որ այս օրերին իրեն չխնայելով՝ օգնել ու օգնում է: Զառային ու Աննային, ովքեր ամեն օր, թեև ոչ ֆիզիկապես, բայց տեսազանգերով մեր ու հատկապես Հայրիկիս կողքին էին: Քեռիս ու քեռակինս, մայրիկիս զարմուհին ու նրա ամուսինը՝ Աննան ու Դավիթը, մեր բոլոր բարեկամներն ու ընկերները ինչ-որ բանով փորձել են մեզ օգնել ու աջակցել: Շնորհակալ եմ «Նաիրի» բժշկական կենտրոնի ամբողջ անձնակազմին՝ հոգատար վերաբերմունքի ու գրագետ բուժման համար, հորս վատ վիճակից երկու անգամ դուրս բերելու համար: Մեծ է երախտագիտությունս Վրաստանի մեր բարեկամներին՝ Տանիային, Նատաշային, Մադլենային, ովքեր կարողանում էին մեզ համար հայթահյթել չգտնվող դեղորայքներ: Բոլորին-բոլորին շնորհակալություն, որ օգնեցին հորս կյանքը երկարացնել…

Անցավ քնեց ու այլևս չարթնացավ

Հայրս իր հիվանդության մասին գիտեր ու մինչև վերջին վայրկյանը մեզ հետ պայքարել է: Նա մեզանից գնաց՝ ինչպես ինքն էր ուզում՝ անցավ քնեց ու այլևս չարթնացավ:

Իմ հիշողություններում նա միշտ կմնա…

Ես նրան միշտ կհիշեմ ակտիվ, կենսասեր, նոր մտահղացումներով լի անհատի: Մարդ, ով երբեք թևաթափ չէր լինում, սառն էր դատում ու ճիշտ խորհուրդներ տալիս: Նա ինձ համար Աստված է, և ես դա շեշտել եմ և՛ նախկինում, և՛ հիմա, երբ որոշել է մեզ հետևել արդեն մի քիչ հեռվից: Պապ (հուզվում է՝ հեղ.)… Ես քո ականջին ամեն ինչ ասացի այդ օրը: Վստահ եմ, դու ինձ լսել ես, դու ամեն ինչ գիտես: Իմ ներսում ես. Ես քեզ հետ եմ… Միշտ…