Չեն կարողանա մարտի 1-ից դեղատոմսով դեղամիջոցներ բաց թողնելու գործընթացն իրականացնել և սահուն կազմակերպել. Առողջապահության նախկին նախարար

Առողջապահության նախկին նախարար Արարատ Մկրտչյանը կարծում է, որ որոշ դեղամիջոցների՝ դեղատոմսով բաց թողնելու գործընթացը տեղին է, բայց այն իրականացնելու համար առկա են մի շարք խնդիրներ՝ սկսած կոռուպցիոն ռիսկերից, մինչև իրազեկման ոչ պատշաճ աստիճան։ Դրա համար, նախկին նախարարը կանխատեսում ունի, որ առողջապահության նախարարությանը չի հաջողվի մարտի 1-ից ներդրումն իրականացնել և սահուն կազմակերպել գործընթացը։

2018 թվականի մարտի 1-ից, հիշեցնենք, Հայաստանի Հանրապետությունում գրանցված հակավարակային (այդ թվում հակաբիոտիկներ), հսկվող և հորմոն պարունակող դեղերը ձեռք բերելու համար անհրաժեշտ է բժշկական կազմակերպության կողմից տրված դեղատոմսի առկայություն` ըստ սահմանված կարգի:

Aysor-am-ի թղթակցի հետ զրույցում Արարատ Մկրտչյանը ներկայացրել է իր մտահոգությունները ու առաջարկությունները։

- Գործընթացը տեղին է, դեղատոմսերով դեղամիջոցների դուրսգրման գործընթացը ողջ քաղաքակիրթ աշխարհում ընդունված է տասնամյակներ ի վեր։ Դա մի քանի նպատակ ունի, որոնցից մեկը ազդող և արդյունավետ դեղամիջոցների նշանակումն է։ Բացի այդ, այստեղ խնդիր կա նաև հակաբիոտիկների տեսանկյունից. այսօր համաշխարհային պրոբլեմ է, մանրէների նկատմամբ  հակաբիոտիկներն ազդեցությունն աստիճանաբար նվազում է և մանրէները դառնում են անընկալ հակաբիոտիկների նկատմամբ։ Դրա համար հակաբիոտիկների անկառավարելի նշանակումը և օգտագործումն իրենց վատ ազդեցությունն են թողնում հետագա բուժման տակտիկայի վրա։ 

- Իսկ կիրարկո՞ւմը։

- Այստեղ ունեմ լուրջ մտավախություններ և վերապահումներ։ Օրենքն ընդունվել է դեռևս 2016 թվականին, բայց մինչ օրս լայնածավալ ներդրման տեսանկյունից մշակումներ չեն իրականացվել։ Իրազեկման գործընթացն էլ գրեթե մեկ շաբաթ է, որ իրականացվում է, այն էլ՝ ոչ արդյունավետ։ 3 մասնակից, որոնք այս գործընթացի մեջ են ներառված՝ դեղատնային ցանց, հասարակություն և բուժհիմնարկներ, ունեն իրազեկվածության ցածր մակարդակ։ Ծրագիրը խիստ անհրաժեշտ է, բայց հապճեպ ներդրման գործընթաց է իրականացնում, որը կունենա իր բացասական հետևանքները, ինչն էլ կառաջացնի դժգոհություն քաղաքացիների կողմից, և, որ, ամենակարևորն է, կառուցվածքային տեսանկյունից առաջնային բուժօգնության համակարգը չի նախապատրաստվել այս գործընթացի հստակ իրականացմանը։ Քաղաքակիրթ աշխարհի նման չունենք առաջնային բուժօգնության համակարգ թե՛ մասնագետների պատրաստվածության տեսանկյունից, թե՛ կառուցվածքային, թե՛ ֆինանսավորման տեսանկյունից։

- Ոչ պատշաճ իրազեկումը ո՞ր կառույցի թերացումն է։

- Ծրագիրն առողջապահության նախարարությանն է, բնականաբար, օրենքն էլ  ընդունվել է առողջապահության նախարարության նախաձեռնությամբ։ Այնպես որ, գործընթացի ողջ կառավարումը և իրազեկումը, ինչպես նաև դասընթացների անցկացումն առողջապահության նախարարության պարտքն էր:

- Այս որոշումը շատ դժգոհությունների առիթ է հանդիսացել, որոնցից մեկն այն է, թե արտակարգ կամ հրատապ իրավիճակներում ցավազրկող, ջերմիջեցնող կամ որևէ այլ դեղամիջոց գնելու համար խնդիրներ կառաջանան։

- Դա մտացածին կամ շատ փոքր պատճառ է։ Ամբողջ աշխարհն ինչպե՞ս է խնդրին լուծում տալիս նմանատիպ իրավիճակներում, դրա մեթոդները գոյություն ունեն, համաշխարհային փորձը կա։ Այնպես որ, նոր հայկական բաներ պետք չի մոգոնել։ Ով է ասել, որ, օրինակ, գլխացավի ամոքիչ դեղամիջոցը պետք է դեղատոմսով դուրս գրել, նույնը վերաբերում է նաև ջերմիջեցնող, ցավազրկող և այլ միջոցներին։ Դրանք, բնականաբար, առանց դեղատոմսերի են վաճառվելու։ Հուսանք, որ առողջապահության նախարարությունը կիրազեկի հանրությանը, որպեսզի այդ խուճապը վերանա։

- Կոռուպցիոն ռիսկեր չե՞ք տեսնում այստեղ։

- Առաջնային բուժօգնության համակարգը պատրաստ չէ սրան, արդեն նշեցի նաև ֆինանսավորման ցածր մակարդակի, մասնագետների պատրաստ լինելու, ինչպես նաև կառավարման խնդիրների մասին։ Ահա սրանք ինքնին կոռուպցիոն ռիսկերի աճի հնարավորություն են տալիս։ Կոռուպցիոն ռիսկեր հաստատ կլինեն, դեղերի ստվերային շրջանառություն, ինչպես նաև մի շարք այլ խնդիրներ առկա կլինեն։ Այս գործընթացի հետևանքով կոռուպցիոն ռիսկերն ավելի կսրվեն և կբազմապատկվեն։ Որպեսզի այս որոշումը հասարակության համար ընդունելի լինի, պետք է ներդրման գործառույթների հստակ պատկերացում լինի, բոլոր խաղացողների պարտականությունների և լիազորությունների սահմանները հստակ լինեն, ինչպես նաև լայնածավալ իրազեկում և ուսուցում լինի։ Նախապատրաստման փուլը բավական երկար պետք է լինի։ 2016 թվականին օրենքն ընդունվել է, մոտ երկու տարի ժամանակ ենք ունեցել, բայց ոչինչ չենք արել։ Դրա համար ես, կարծում եմ, որ մարտի 1-ին չեն կարողանա ներդրումն իրականացնել և սահուն կազմակերպել գործընթացը։ Կանխատեսում ունեմ, որ այն կհետաձգեն, որպեսզի նշածս խնդիրները հնարավորինս կարգավորեն։

- Մտահոգություն կա նաև, որ պոլիկլինիկաներում ծանրաբեռնվածություն կլինի, հերթերը կավելանան։

- Դա էլ է մտացածին բան։ Մարդն իրավունք չունի գնա կարտոֆիլի նման դեղ առնի, քաղցրավենիքի նման դեղ վերցնի։ Դեղը չեն առնում, դեղը նշանակում են, դուրս են գրում։ Չեն գնալու պոլիկլինիկա և ասեն՝ բժիշկ ջան, ինձ այսինչ դեղը գրի։ Այդ իրազեկված չլինելու հետևանքներից մեկն էլ սա է։

- Կարո՞ղ ենք ասել, որ այսպիսով կբացառվի նաև ինքնաբուժումը։

- Իհարկե, այս օրենսդրական նախաձեռնության ամենակարևոր գրավականներից մեկն էլ ինքնաբուժումով զբաղվելու հնարավորինս կրճատումն է, ինչն անդառնալի հետևանքների է բերում։