Սահմանադրությանը հղում անելու դեպքում միշտ բախվում ես հակափաստարկի, որ այն կեղծ է. Սուրեն Սահակյան

Aysor.am-ի հարցազրույցը «Քաղաքացու որոշում» սոցիալ-դեմոկրատական կուսակցության գործադիր մարմնի քարտուղար Սուրեն Սահակյանի հետ է։

- Պարո՛ն Սահակյան, ձեր կուսակցությունը հանդես էր եկել Սահմանադրությունը փոխելու առաջարկությամբ։ Այժմ էլ եք կարծո՞ւմ, որ կա փոփոխությունների անհրաժեշտություն։

- Սահմանադրությունը պետք է արտացոլի միմյանց և պետական կառավարման համակարգի հետ հարաբերվելու կանոնների մասին քաղաքացիների հավաքական պատկերացումներն ու կամքը։ Մեզ մոտ այդ փաստաթուղթը երբեք քաղաքացիների կամքը չի արտացոլել։ Տեղի է ունեցել Սահամանդրության ընդունման և այն փոփոխելու 3 հանրաքվե, որոնք բոլորը կեղծվել են։ Այն երբեք չի արտացոլել քաղաքացիների նպատակներն ու իղձերը։ Փաստաթղթին հղում անելու դեպքում միշտ բախվում ես հակափաստարկի, որ այն կեղծ է։ Այսինքն՝ անկախության հռչակումից ի վեր, տասնամյակներով մենք չունենք իրար հետ հարաբերվելու լեգիտիմ կանոններ, կանոններ, որոնց շուրջ համաձայնության է եկել գոնե մեծամասնությունը։

Դեռ քիչ է, որ փաստաթղթի լեգիտմության շուրջ ողջամիտ կասկածներ կան, մի բան էլ դրանում տեղ գտած դրույթներն են պարբերաբար խախտվել։ Այս ամենը հանգեցնում է նրան, որ քաղաքացիները հարաբերությունները կարգավորելու համար դիմում են ոչ թե արդարադատության համակարգին, Սահմանադրական դատարանին, այլ զենք են վերցնում։ Մյուսներն էլ աջակցում են զենքի կիրառումը քաղաքական հարցերում։ Մինչ օրս քաղաքացիների մեծամասնությունը լուրջ չի վերաբերվում այդ փաստաթղթին։ Ես հիշում եմ, երբ հեղափոխական գործընթացների ժամանակ պնդում էինք գործընթացների սահմանադրականության շրջանակներում անցկացնելու մասին, հակառակ կողմից կարծիքներ էին հնչում, որ պետք է մտնել ԱԺ, վառել, կախել, կոտորել պատգամավորներին։

Հիմա դուք ասեք՝ կա արդյոք Սահմանադրության փոփոխության անհրաժեշտություն, թե ոչ։

- Հայ ազգային կոնգրես կուսակցությունը մի քանի օր առաջ հանդես է եկել հայտարարությամբ՝ առաջարկելով մեկ տարվա ընթացքում իրականացնել Սահմանադրական հանրաքվե՝ վերադառնալով կիսանախագահական կառավարման համակարգին: Կառավարման համակարգի փոփոխության անհրաժեշտություն տեսնո՞ւմ եք։

- Ըստ իս՝ սահմանադրական փոփոխությունների թիրախը պետք է լինի դատական համակարգի անկախության համար երաշխիքների ամրագրումը, հանրաքվեներով լուծվող հարցերի շրջանակի մեծացումը, դրանց անցկացման մեխանիզմների պարզեցումը, ընտրովի պաշտոնյաների հետկանչի մեխանիզմների ներդրումը, զսպումների և հակակշիռների արդյունավետ մեխանիզմների ամրագրումը։ ՀԱԿ առաջարկը վերաբերվում է դրանցից մեկին՝ զսպումների և հակակշիռների մեխանիզմին։ Առաջարկը տարբերակներից մեկն է։ Ինձ համար էականն այն է, որ փոխզսպումների արդյունավետ մեխանիզմ ստեղծվի և դրան էլ գումարած, որ հանրությունը ստիպված չլինի 5 տարի սպասել փոփոխությունների համար։ Ողջամիտ սահմաններում որքան շատ լինի քաղաքացիների ընտրության հնարավորությունը, այդքան կշահի ժողովրդավարությունը։

Սահմանադրության այժմյան կարգավորումներով խորհրդարանական մեծամասնությունը նշանակում է վարչապետ և կառավարում նաև գործադիր մարմինը։ Իհարկե, լավ կլիներ դրանք իրարից որևէ կերպ տարանջատվեին, որպեսզի կարողանային ի շահ քաղաքացու արդյունավետ փոխներգործել։ Այս առումով վարչապետի ուղիղ ընտրությունները նույնպես լուծման ձև է։ Կարող են այլ առաջարկներ նույնպես լինել։ Բայց կարևոր է, որ խնդիրը գիտակցվի հանրության կողմից և փոփոխությունների հանրային պահանջ ձևավորվի։

- Հնարավո՞ր է, որ արտախորհրդարանական ուժերը համագործակցեն սահմանադրական փոփոխությունների անհրաժեշտության օրակարգի շուրջ։

- Հնարավոր է։ Ինչու ոչ։ Եվ ինչո՞ւ միայն արտախորհրդարանական ուժերը։ Լեգիտիմ նոր սահմանադրությունը բոլորիս օրակարգում պետք է լինի։ Առանց դրա անհնար է պատկերացնել նոր Հայաստան։ Այն ուժերին, որոնք դեմ են սահմանադրական փոփոխություններին, շահեկան են նախկինում ձևավորված հանրային անարդար հարաբերությունները, քանի որ ներկայիս սահմանադրությունը հենց դրանց արտացոլումն էր։ Կուսակցություններից կարծես միայն ՀՀԿ-ն ու ՀՅԴ-ն են, որ կողմ են ներկա կարգավորումներին։ Չնայած Նիկոլ Փաշինյանն էլ նախընտրական բանավեճի ժամանակ (և բազմիցս՝ դրանից առաջ) պնդեց, որ չի հավանում կարգավորումները, ինձ անհասկանալի պատճառներով «Քաղաքացիական պայմանագիր» կուսակցությունը անորոշ ժամանակով փորձում է հետաձգել փոփոխությունները։ Այստեղ կարևոր է հասկանալ, որ խոսույթների ու նպատակների հաճախակի փոփոխությունը նվազեցնում է քաղաքական ուժի կամ գործչի նկատմամբ վստահությունը։ Մի անգամ կորսված վստահությունը հետագայում շատ դժվար է վերականգնել, եթե նույնիսկ դա հնարավոր համարենք։

- Առաջիկայում կառավարությունն օրենսդիր մարմնի քննարկմանը կներկայացնի կառավարության կառուցվածքի փոփոխության մասին նախագիծը։ Խնդրում եմ ներկայացնել Ձեր տեսակետը։ Կա՞ր անհրաժեշտություն օպտիմալացնել նախարարությունների թիվը, ո՞րը կլինի դրա արդյունավետությունը։

- Ամեն ինչ կախված է նպատակներից։ Եթե նպատակների իրականացման համար անհրաժեշտ և բավարար է որոշակի թվով նախարարությունների գործունեությունը, ապա ինչո՞ւ ֆինանսավորել անարդյունավետ կառույցներ։ Եթե գործառույթները մնում են նույնը, անձնակազմը մնում է նույնը, ապա ինչո՞ւ անվանումներն ու իրավական կարգավիճակները փոխել։ Եթե, այնուամենայնիվ միավորում ենք բազմագործառույթ կառույցները, հնարավո՞ր է խուսափել շահերի բախումից ու, դրանից բխող կոռուպցիոն ռիսկերից։ Հույս ունեմ, որ ԱԺ ներկայացվող նախագիծը այս հարցերի պատասխանները կտա։ Եթե այս հարցերի պատասխանները չտրվեն, ստիպված կլինենք արձանագրել, որ այդպիսի փոփոխություններն ինքնանպատակ են։

- Պարոն Սահակյան, ինչո՞վ է այժմ զբաղվում «Քաղաքացու որոշում» ՍԴԿ-ն։

- Կուսակցությունն այժմ գտնվում է առաջիկա 5 տարիների ռազմավարական պլանը մշակելու փուլում, ինչից էլ բխելու է գործողությունների պլանը և խնդիրների ամբողջությունը, որոնք պետք է լուծվեն։ Զուգահեռաբար, ուշադրությունից բաց չենք թողնում հանրային օրակարգերը։ Ավելի ակտիվ զբաղվում ենք հարկային օրենսդրության մեջ փոփոխությունների, անցումային արդարադատության և այլ հանրային կարևոր նշանակության օրակարգերով։