Այսօր չինական ներդրումների մակարդակը Հայաստանում շատ ցածր է. Հարցազրույց Չինաստանում ՀՀ դեսպանի հետ

Չնայած հայ-չինական հարաբերությունների զարգացման բարձր մակարդակին՝ կան ոլորտներ, որոնց զարգացման ցուցանիշները չեն գոհացնում ՉԺՀ-ում ՀՀ դեսպան Սերգեյ Մանասարյանին։

Aysor.am-ի թղթակցի հետ հարցազրույցում դեսպանն ասաց, որ անսահման մեծ աշխատանքի հնարավորություն և աճի հեռանկարներ կան։

- Պարո՛ն Մանասարյան, ինչպե՞ս կբնութագրեք հայ-չինական հարաբերությունների ներկա մակարդակը։ Գոհացնո՞ւմ է այն Ձեզ։

- Ընդհանուր առմամբ, հայ-չինական հարաբերությունները բնականոն զարգանում են։ Կան ոլորտներ կամ ուղղություններ, որտեղ հարաբերությունների մակարդակն աննկարագրելի բարձր է և միևնույն ժամանակ առկա են ոլորտներ, որտեղ հնարավոր ներուժը շատ քիչ է բացահայտված։

Եթե մենք հայացք նետենք գոնե վերջին տասը տարվա կտրվածքով, ապա պարզ կդառնա, որ նվաճումները ակնհայտ են։ Այսօր մենք վստահաբար կարող ենք ասել, որ Չինաստանը Հայաստանի համար վստահելի բարեկամ գործընկեր է և մեր հարաբերությունների հիմքում դրված է փոխադարձ հարգանք ու վստահություն։ Ի դեպ, դա պարզ երևաց ՀՀ վարչապետի և ՉԺՀ արտաքին գործերի նախարարի վերջերս կայացած այցերի ժամանակ։

- Բարձր մակարդակի գրեթե բոլոր հանդիպումների ընթացքում նշվում է, որ հայ-չինական բարեկամական, դիվանագիտական հարաբերությունները գերազանց վիճակում են, մինչդեռ նույնը չի կարելի ասել տնտեսական հարաբերությունների մասին, այսինքն՝ այն ավելի խորացնելու, զարգացնելու տեղ կա։ Ի՞նչ քայլեր են ձեռնարկվում այս ուղղությամբ։

- Տնտեսական կապերը բազմազան երևույթ է, և ենթադրում եմ, որ խոսքը նաև ներդրումների մասին է։ Այո, այսօր չինական ներդրումների մակարդակը Հայաստանում շատ ցածր է։ Բայց անհրաժեշտ է, առաջին հերթին, հասկանալ, թե ո՞րն է դրա պատճառը։

Հնարավոր ներդրողի համար ամենակարևորը ներդրումների օրենքով պաշտպանվածությունն ու օրենքի գերակայությունն է։ Այսօր Հայաստանում տեղի ունեցած արմատական փոփոխություններից հետո ներդրողն, առաջին հերթին, պաշտպանված է գործող օրենքով, ինչը սկսել է բերել իր առաջին արդյունքները:

Այսպես, Լոռու մարզում իրականացվում է հանքային ջրերի գործարանի հիմնադրումը, որի արտադրանքն ամբողջովին իրացվելու է Չինաստանում: Արդեն ստորագրվել է առաջին խոշոր գործարքը Երևանի կոնյակի գործարանի հետ։ Ստորագրված է համապատասխան արձանագրություն լեռնահանքաարդյունաբերության ոլորտում, որի համաձայն նախատեսվում է օգտագործել չինական ժամանակակից տեխնոլոգիաներ Հայաստանի ոսկու հանքաարդյունաբերության ոլորտում: Պատրաստ է ստորագրման արձանագրություն Հայաստանում նոր սերնդի արևային մարտկոցների գործարան հիմնելու վերաբերյալ։

Միևնույն ժամանակ, անհրաժեշտ է խոստովանել, որ չինական ներդրումների ծավալներն ուղղակիորեն կապված են Մեկ Գոտի Մեկ Ճանապարհ նախաձեռնությանը Հայաստանի գործնական ներգրավվածության հետ, ինչն իր դրական լուծումը գտել է ՀՀ վարչապետի այցի ընթացքում։

Մենք դեռ ճանապարհի սկզբում ենք և պետք է պատրաստ լինենք լուրջ և հետևողական աշխատանքի։ Ամեն դեպքում, տնտեսական ապահովության և զարգացման առումով Չինաստանի հետ համագործակցությունը Հայաստանի համար ունի ռազմավարական նշանակություն:

- Վարչապետ Փաշինյանը Չինաստան այցից հետո հայտարարեց, որ ՉԺՀ  ղեկավարությունը պատրաստ է չինական շուկան բացել հայկական ապրանքների համար։ Ի՞նչ ապրանքներ կարող է հայկական կողմն արտահանել Չինաստան, որ մինչ այս չէր արտահանում։

- Հայաստանից Չինաստան արտահանվող ապրանքների ցուցակում կարևոր տեղ է զբաղեցնում հայկական ալկոհոլային արտադրանքը՝ գինի, կոնյակ և այլն: Այստեղ, ինչպես և գրեթե բոլոր մյուս ոլորտներում, Հայաստանի և հայկական արտադրանքի ճանաչելիության բարձրացման կարիք կա և այս ուղղությամբ ներկայումս ինտենսիվ աշխատանքներ են տարվում, որոնք հետագայում ևս կրելու են շարունակական բնույթ: Տվյալ պարագայում հարկ եմ համարում կարևորել երկու գործոն: Առաջինը՝ օնլայն մարքեթինգի գործոնն է՝ հաշվի առնելով չինական հասարակության շրջանում դրա մաքսիմալ հանրամատչելիությունն ու բարձր արդյունավետությունը: Այս ուղղությամբ Հայաստանը լայնածավալ աշխատանք ունի անելու: Երկրորդը չինական շուկայում հայ արտադրողների և նրանց արտադրանքի ֆիզիկական ներկայության հարցն է: Եվ այդ հարցի լուծման ճանապարհներից մեկը ցուցահանդեսներն են: Հայ արտադրողները ինչքան շատ մասնակցեն չինական ցուցահանդեսների, այնքան հեշտ և արագ տեղի կունենա հայկական արտադրանքի և առհասարակ «Հայաստան բռենդի» ընդհանուր մուտքը չինական շուկա: Բացի ալկոհոլային արտադրանքից, չինական շուկայում նաև կարող են իրենց ուրույն տեղը ունենալ հայկական արտադրության տարատեսակ հանքային կամ գազավորված ջրեր, բնական հյութեր, մրգային և բանջարեղենային պահածոյացված արտադրանք, շոկոլադ, ինչպես նաև կիսաթանկարժեք ու թանկարժեք քարեր և մետաղներ և այլն: Չինական շուկան պրակտիկորեն անսահման մեծ է և այստեղ հնարավորությունները տարատեսակ են և բազմաթիվ:

Ինչ վերաբերում է հայ-չինական առևտրի ընդհանուր ցուցանիշներին, պատկերը հետևյալն է. 2017 թվականին Հայաստանի և Չինաստանի միջև ընդհանուր առևտրաշրջանառությունը կազմել է շուրջ 600մլն. ԱՄՆ դոլար, որից՝ Հայաստանից արտահանումը շուրջ 120մլն ԱՄՆ դոլար: 2018 թվականին արտահանման ցուցանիշը փոքր ինչ նվազել է՝ կազմելով 110 մլն ԱՄՆ դոլար, սակայն շուրջ 40 տոկոս աճ է գրանցվել Չինաստանից ներմուծման թվում:

Այսպիսով,  2018 թվականին Հայաստանի և Չինաստանի միջև ընդհանուր առևտրաշրջանառությունը կազմել է շուրջ 775 մլն ԱՄՆ դոլար: Երկկողմանի առևտրի աճը շարունակական բնույթ է կրում նաև 2019 թվականին։ Առաջին 4 ամիսների դրությամբ Հայաստանից արտահանումը կազմել է շուրջ 50 մլն ԱՄՆ դոլար՝ գրանցելով ավելի քան 50 տոկոս աճ նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի համեմատ: Չինաստանից Հայաստան ներմուծումը նույնպես աճ է գրանցել՝ կազմելով շուրջ 215 մլն ԱՄՆ դոլար: Այս ցուցանիշը նախորդ տարվա հունվար-ապրիլ ժամանակահատվածի համեմատ աճել է շուրջ 30 մլն ԱՄՆ դոլարով: Գոհացուցիչ են արդյոք այս ցուցանիշները՝ այո՛, բավարա՞ր են՝ ո՛չ: Ինչպես արդեն նշեցի, չինական շուկան անսահման մեծ է, և այդ փաստը ենթադրում է միայն մի բան՝ անսահման մեծ աշխատանքի հնարավորություն և աճի հեռանկարներ:

- Խնդրում եմ անդրադառնաք նաև Նիկոլ Փաշինյանի՝ Պեկին կատարած այցին։ Բացի մուտքի արտոնագրի պահանջի փոխադարձ վերացումից, այլ ի՞նչ ձեռքբերումներ եղան։

- Թույլ տվեք չհամաձայնել հարցի ձևակերպման հետ։

Մուտքի արտոնագրի պահանջի փոխադարձ վերացումը ինքնանպատակ չէ։ Սա այն փաստաթուղթն է, որը վկայում է երկու երկրների միջև ամենաբարձր մակարդակի հարաբերությունների հաստատման մասին և որը կարևոր նախապայման է հարաբերությունների բոլոր ուղղություններով ակտիվացման, ինչպես նաև ուղիղ օդային կապ հաստատելու հարցում։

Ինչ վերաբերում է ՀՀ վարչապետի այցին, ապա թե՛ Չինաստանի նախագահի, թե՛ Պետխորհրդի վարչապետի հետ նրա հանդիպումների ժամանակ քննարկվել են երկկողմ հարաբերությունների ամբողջ շրջանակի հարցեր, ձեռք են բերվել համապատասխան պայմանավորվածություններ, որոնցից առևտրատնտեսական հարաբերություններին առնչվող հարցերն իրենց շարունակությունը կստանան աշնանը կայանալիք միջկառավարական հանձնաժողովի հերթական նիստի ընթացքում:        

- Հայաստանի և Չինաստանի զբոսաշրջության մասին։ Անցած տարվա ընթացքում նշվեց, որ ի տարբերություն նախորդ տարիների՝ եռապատկվել է Հայաստան այցելող զբոսաշրջիկների թիվը։ Կարո՞ղ ենք ասել, որ Հայաստանը չինացիների համար գրավիչ զբոսաշրջային ուղղություն է դարձել։ Ինչպիսի՞ն են այժմ տվյալները։

- Չինական զբոսաշրջային շուկայում նույնպես ունենք Հայաստանի ընդհանուր ճանաչելիության բարձրացման խնդիր: Բանն այն է, որ շարքային չինացի զբոսաշրջիկների մեծ մասը ընդհանրապես տեղեկացված չէ Հայաստանի մասին՝ որպես զբոսաշրջային ուղղություն: Այս մասով Չինաստանում նույնպես հսկայածավալ աշխատանքի հնարավորություն և համապատասխան աճի պոտենցիալ կա: Ինչ վերաբերում է զբոսաշրջային ներկայիս տվյալներին, ապա պատկերը ավելի քան գոհացուցիչ և կարելի է ասել հուսադրող ու մոտիվացնող է: Վերջին տարիներին Հայաստան ժամանած չինացի զբոսաշրջիկների թիվը անընդհատ աճել է: 2017-ին այդ թիվը կազմել է 5747 մարդ՝ գրանցելով շուրջ 75 տոկոս աճ նախորդ տարվա համեմատ: 2018-ին այս ցուցանիշը ևս աճել է շուրջ 60 տոկոսով՝ կազմելով արդեն 9189 մարդ: Եվ վերջապես 2019-ին Հայաստան ժամանող չինացի զբոսաշրջիկների թիվը շարունակվում է աճել՝ առաջին եռամսյակի կտրվածքով կազմելով 1526 մարդ: Վերջինս շուրջ 40 տոկոսով ավելի է նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի ցուցանիշից: Ի՞նչ են նշանակում այս ցուցանիշները: Համարել սա մեծ ձեռքբերում զբոսաշրջության ոլորտում, իհարկե, միամտություն կլինի՝ հաշվի առնելով, որ 2018-ին չինացի արտագնա զբոսաշրջիկների թիվն ամբողջ աշխարհում կազմել է շուրջ 150մլն մարդ: Մեր ցուցանիշները և դրանց դինամիկ աճը միայն մի բան կարող են փաստել՝ չինական զբոսաշրջային շուկան ունի անսահման մեծ աճի պոտենցիալ և այս ուղղությամբ Հայաստանը մեծ աշխատանք ունի անելու:

- Պարո՛ն Մանասարյան, նախկինում խոսվում էր Հայաստանում պղնձաձուլարան կառուցելու մասին։ Ի՞նչ նորություն կա այդ ծրագրից։

- Պղնձաձուլարանի կառուցման ծրագիրը շարունակում է մնալ ակտուալ և կարևոր գործոն մեզ համար: Ներկայում, ցավոք, հայկական կողմի մասնակից ընկերությունը որոշ ներքին խնդիրների առաջ է կանգնած: Չինական կողմից գործընկեր CITIC կորպորացիան ըմբռնումով է մոտեցել այս խնդրին և համաձայնել է ժամանակավոր դադարեցնել ծրագրի շուրջ աշխատանքները և բոլոր կողմերի հետ համատեղ քննարկումների արդյունքում հասկանալ՝ արդյոք հայկական կողմից նույն ընկերությունը կկարողանա շարունակել աշխատանքները, թե՞ կարիք կլինի ներգրավել նոր գործընկերներ: