Թատրոններում շատ դեպքեր կան, երբ դերասանները հանդիսատեսի հանդեպ ազնիվ չեն. Նարեկ Դուրյանը՝ նոր ներկայացման, մշակութային ու քաղաքական անցուդարձի մասին

10 տարի առաջ Նարեկ Դուրյանի և Հրանտ Թոխատյանի մատուցմամբ «Դոն Ժուան Ավիան» դրական խառնաշփոթ էր առաջացրել: Կատակերգությունն այնքան սիրվեց հանդիսատեսի կողմից, որ այն տարիներ շարունակ բեմից չէր իջնում՝ ապահովելով լեփ-լեցուն դահլիճներ:

Ուղիղ 10 տարի հետո բեմադրիչ-դերասան Նարեկ Դուրյանն այս ներկայացումը ռեստավրացրել է. վերաբեմադրում է իր իսկ ստեղծած «Բոհեմ» թատրոնում, բայց այս անգամ բեմում լինելու են ոչ թե երկու սիրված ու ճանաչված արտիստները, այլ՝ «Բոհեմ» թատրոնի երիտասարդ դերասանները: Ի դեպ, սա առաջին դեպքն է, երբ Նարեկ Դուրյանը բեմը միայն նրանց է վստահելու՝ ինքը մնալով հետնաբեմում. բեմում կլինեն դերասաններ Թելման Առաքելյանը, Գարիկ Միրզոյանը, Տաթև Միրումյանը, Սիրանուշ Երիկյանն ու Ռուզաննա Մանուչարյանը:

«Դոն Ժուան Ավիա Junior»-ի առաջնախախաղը տեղի կունենա նոյեմբերի 7-ին և 9-ին:

Պրեմիերայից առաջ Aysor.am-ը նոր աշխատանքի, թատերական կյանքում տեղի ունեցող իրադարձությունների ու քաղաքական անցուդարձի մասին զրուցել է Նարեկ Դուրյանի հետ:

- Պարոն Դուրյան, 10 տարի անց վերաբեմադրում եք «Դոն Ժուան Ավիա»-ն: Իհարկե, այն նորովի է ներկայացվելու, «կարված» է հատուկ նոր դերակատարների «հագով», բայց առաջին դեպքն է, որ դուք ամբողջ ընթացքին հետևելու եք հետնաբեմից: Չկա՞ մտավախություն, որ ինչ որ բան այն չի գնա, հանդիսատեսի կողմից Ձեր բացակայությունը, մեղմ ասած, աննկատ չի մնա:

- Իհարկե, մտավախություն կա, բայց սա նման է այն ասույթներին, որ «Գայլից վախեցողն անտառ չի գնում», կամ՝ «Ռիսկի չգնացողը շամպայն չի խմում»… Հենց այդ պատճառով է, որ առավել տարիքով մարդիկ չեն վստահում, իրենց տեղը չեն իջում երիտասարդներին: Դա սխալ է, երկիրն այդպես առաջ չի գնա: Պետք է երիտասարդներին տեղ տաս, ոչինչ, թող սխալվեն, երկրորդ անգամ նույն սխալը չեն անի: Ամեն դեպքում, ես գնացի այդ ռիսկին…

- Արդեն մեկ ու կես տարի է՝ Հայաստանը, կարելի է ասել, երիտասարդների ձեռքերում է, պետական գրեթե բոլոր կառույցներում երիտասարդներն են ղեկավարում: Ճի՞շտ եք համարում, որ պետությունն էլ պետք է լիովին երիտասարդներին վստահվի:

- Դա մի քիչ ուրիշ է: Ինչպես արդեն ասացի՝ երիտասարդներին ճանապարհ տալու սկզբունքին ես երկու ձեռքով կողմ եմ, բայց ուրիշ բան է՝ երիտասարդին ճանապարհ տալ բեմի վրա 300 հոգու առջև ելույթ ունենալու համար, այլ բան՝ մի ամբողջ հանրապետությունը առաջ տանելու համար… Գիտեք, ես քաղաքական մարդ չեմ, ես մի քիչ վախենում եմ այդ թեմայով խոսել…  Երևի դեռ ժամանակ է պետք՝ հասկանալու համար, թե քաղաքականության մեջ դա որքանով էր արդարացված: Դեռ չեմ հասկանում: Եվ հետո, ամեն մարդ պետք է իր ոլորտում աշխատի, իր ոլորտի մասին մտածի: Մեր խնդիրն այն է, որ բոլորը զբաղվում են ամեն ինչով, բացի իրենց սեփական գործից:

- Այսինքն, մտավորականին քաղաքականության մեջ չե՞ք տեսնում:

- Արտիստ, ինձ համար նշանակում է բոհեմ, բոհեմ՝ նշանակում է ազատ: Կարծում եմ՝ սրանով ամեն ինչ ասված է: Իհարկե, դու ունես քո քաղաքական հայացքները, տեսանկյունը, մոտեցումը, կարող ես մի քաղաքական գործչին համակրել, մյուսին՝ ոչ: Բայց այն պահից, երբ սկսես քո կարծիքն այդ առումով հայտարարել, այլևս ազատ չես լինի: Ես կարող եմ ներկայացման մեջ դա ձևով մը ասել, բայց անդրադառնալով երկու կողմին էլ: Հենց արտիստը սկսեց մեկի դուդուկը փչել՝ ինչ որ պոզիցիայի մեջ կհայտնվի: Թագավորները միշտ ունեցել են իրենց ոտքի տակ նստած «արտիստ», ծաղրածու, որը հրաշալի խոսել է, պատմել, հումոր արել… Չգիտեմ, ես չեմ ընդունում դա, այ, երբ դուրս գամ արվեստից, այլևս դերասան չլինեմ, կհանրայնացնեմ կարծիքս…  Հա, մի բան կա մեր հասարակության մեջ, որն ինձ միշտ զարմացնում է. չեն հասկանում, որ մարդը կարող է մեջտեղում լինել: Մեջտեղ մեզ մոտ չկա, կամ էս կողմ ես, կամ՝ էն: Սա շատ բոլշևիկյան մոտեցում է՝ ով մեզ հետ չի՝ մեզ դեմ է: Ես անընդհատ բացատրում եմ՝ Ֆրանսիայում ես միշտ աջակողմյան եմ եղել (հիմա էլ եմ), կինս՝ ձախակողմյան, բայց դա մեզ չի խանգարել գիշերները նույն անկողինը կիսել: Եղբայր, մի քիչ հանդուրժող պետք է լինեք իրար հանդեպ, դա կուլտուրա է:

- Հետաքրքիր է, հեղափոխությունից հետո մշակութային, թատերական ոլորտում տեղաշարժ, բարելավում զգո՞ւմ եք: Ինչպե՞ս եք գնահատում նախարարությունների օպտիմալացումը:

- Մշակույթի նախարարության փակումն ինձ համար մի քիչ անհասկանալի էր, բայց եթե ապացուցեն, որ դա ճիշտ էր՝ կընդունեմ: Սփյուռքի նախարարության փակվելն էր անհասկանալի, ի վերջո 8 միլիոն հայ կա դրսում… Մեր թատրոնը Հայաստանի առաջին ոչ պետական թատրոնն է, ես պետությունից ոչ մի դրամ չեմ ստանում: Տեղի, այստեղ գտնվող ամեն ինչի համար գումար ենք տալիս: Չեմ առնչվում ո՛չ նախարարությունների, ո՛չ էլ պետական այլ կառույցների հետ: Այդ պատճառով էլ շատ տեղեկացված չեմ, թե ընդհանուր ինչ է կատարվում, ինչ բարելավումների անհրաժեշտություն կար ու ի՞նչն է իրագործվել… Շատ բան կա, որ չեմ հասկանում. օրինակ, թե ինչո՞ւ հեռուստատեսությամբ արևմտահայերեն ծրագրեր չկան, այդ ի՞նչ արհամարհանք է…

- Նկատում եմ, որ երիտասարդների նկատմամբ խանդ գրեթե չունեք, Ձեր արտիստներին նույնիսկ Ձեր երեխաներն եք համարում: Ի՞նչ է՝ նրանց մրցակից չե՞ք համարում, հեշտությամբ եք տեղը զիջում նրանց:

- Երբ ասում եմ «իմ էրեխեքը»՝ իմ նախկին ուսանողներին նկատի ունեմ: Գիտեք, երբ ես որպես դասախոս ոտք դրեցի Թատերական ինստիտուտ՝ նպատակս մեկն էր՝ պատրաստել դերասաններ՝ ինձ համար: Արմեն Մազմանյանին, Աստված հոգին լուսավորի, ասացի, որ կուրսս 10 հոգուց ավելի չպետք է լինի, ես չեմ ուզում 30 հոգի, դա արդեն գործարան է դառնում: Այդտեղից 6-7 հոգի արդեն երկու տարի է՝ իմ թատրոնում են ստեղծագործում, ապրում ու աշխատում, իմ բոլոր ներկայացումներում խաղում, հրաշալի են աշխատում, արժանապատիվ: Սա իմ ու իրենց տունն է: Այս տարածքը 10 տարով ենք վարձակալել: Ես արդեն 60 եմ, հավերժ բեմում չեմ լինելու: Տարիքի հետ ինձ թվում է, որ իմ առաքելությունն է նաև երիտասարդներին տեղ տալը, ուզում եմ ամեն ինչ անել, որ ջահելներն առաջ գնան: Համեստ գիտելիքներս հետս գերեզման չիպիտի տանեմ: Դա երևի հորիցս եմ ժառանգել, նա էր այդպիսին: Ուզում եմ՝ ոչ թե ես գլխավոր դերում լինեմ, երևամ, այլ՝ հնարավորինս լուսանցքում լինեմ՝ իրենք երևան: Թող 10 ներկայացումներից 6-ում իրենք խաղան, 4-ում՝ ես: Իրենց հաջողությունը՝ իմ հաջողությունն է… Ի՞նչ մեղքս թաքցնեմ, դրա երկրորդ կողմն էլ կա՝ ես արդեն տարիքս առնում եմ, մինչև ե՞րբ եմ գլխավոր դերեր խաղալու, ինձ պետք է, որ առանց ինձ էլ հանդիսատեսը թատրոն գա: Ես ամբիցիաներ չունեմ, ուղղակի ուզում եմ թատրոնը հետո էլ ապրի, շնչի:

- Այնուամենայնիվ, հանդիսատեսը հաճախ հենց անվան, ճանաչված անհատների «հետևից» է թատրոն գալիս:

- Այո, կա նման բան, բայց դա չի նշանակում, որ երիտասարդները չեն կարողանում իրենց առջև դրված խնդիրը լուծել: Ես իմ ներկայացումներում իրենց դերերը կամաց-կամաց մեծացնում էի: Նախորդ ներկայացումը՝ «Շենքում իրավիճակ է փոխվել», ասացի, որ ես գաղափարը կտամ, բայց սցենարը պետք է իրենք գրեն: Ու այնպես արեցի, որ իմ դերն, իհարկե, փոքր չի, բայց՝ իրենցն է մեծ: Ու բեմի վրա իրենք բավականին հաճախ առանց ինձ են մնում, ու շա՜տ լավ են «տակից դուրս գալիս»: Այս անգամ արդեն միայն իրենք են բեմում, ես հետնաբեմում եմ: Նկատել եմ՝ հանդիսատեսը լավ բանին չի ափսոսում փող տալ՝ լինի դա թատրոն, ռեստորան, սրճարան, թե մեկ այլ բան: «Համով» եղավ՝ կգնան:

- Դուք հաստատում եք նաև այն մոտեցումը, որ ամեն ռեժիսոր իր դերասանն ունի:

- Ճիշտ է՝ մեկ-մեկ բացասական իմաստով են դա ասում, բայց հավատացեք՝ դրա մեջ բոցասական ոչինչ չկա: Դա նորմալ երևույթ է: Ամեն տեղ է այդպես, քաղաքականության մեջ՝ ևս. ով երկրի ղեկավար է դառնում, իր մարդկանց է չէ՞ բերում: Ու դա բնական է, դու կարող ես աշխատել այն մարդկանց հետ, ովքեր քեզ նման են մտածում…

- Թատրոնն այսօր հեռուստատեսության հետ մրցունա՞կ է:

- Այսօր թատրոնը թերապիա է, բուժում է՝ մանավանդ այդ սերիալներից հետո… Ես այլևս չեմ կարողանում լսել հեռուստատեսությամբ հնչող երաժշտությունները, չեմ կարողանում տեսնել բազմատեսակ բժշկական հաղորդումները, մեռնելդ է գալիս: Արդեն բժիշկ եմ դարձել, այնքան եմ լսել այդ հիվանդությունների մասին… Հեռուստատեսությունը շատ վտանգավոր բան է, դրա համար դեմ եմ եղել էկրանից շատ երևալուն: Էկրանը քեզ «մատչելի» է դարձնում. մեկը տանը կնոջ հետ վարտիքով նստած՝ կարող է ամեն վայրկյան ալիքը փոխելով՝ բերանդ փակել, ինչքան էլ դու էկրանի մյուս կողմում ես, միևնույն է՝ ավելի մոտ ես ու հասանելի, քան թատրոնում: Թատրոնը կախարդանք ունի: Եվ հետո, պետք է շա՜տ մեծ, հսկայական ինտելեկտի տեր լինես, որ հեռուստատեսությունը քեզ չհասարակացնի, անընդհատ հետաքրքիր լինես: 3-4 տարին մեկ պետք է հեռուստատեսությամբ երևաս, «կրակես»՝ Աստված տա՝ հաջողես ու կրկին անհետանաս: Դա արտիստի քաղաքականություն է, արտասահմանում մասնագետներ կան, որոնք իրենք են որոշում՝ արտիստը ե՞րբ համերգ տա, ե՞րբ բեմ բարձրանա, ե՞րբ հարցազրույց տա:

- Բայց հակառակ մոտեցումն էլ կա չէ՞, ասում են՝ արվեստագետը պետք է հասանելի լինի, անընդհատ մարդկանց մեջ լինի:

- Դա սկզբնական շրջանում, որպեսզի քեզ ճանաչեն: Ճանաչելուց հետո մարդիկ արդեն քո տեղը գիտեն, կգան քո հետևից: Այս դարում մարդիկ կարողանում են թատրոնի կայքի միջոցով հարցեր տալ ինձ, մյուսներին, պատասխանում ենք, շփվում: Ճանաչվելուց հետո պետք է արտիստն այնպես անի, որ իրեն կարոտեն: Ինչպես ռուսն է ասում՝ «не мозолить глаза»:

- Մեկ-երկու տարի առաջ Հանրային հեռուստաընկերությամբ հեռարձակվող Ձեր՝ «Մի րոպե մի բան ասեմ» հաղորդումը բավական դիտարժան ու ուսուցողական էր, յուրաքանչյուրը կարող էր դրանցում իրեն գտնել: Արդեն ժամանակը չէ՞ կրկին «կրակելու»:

- (Ծիծաղում է, հեղ.) մտածում եմ, արդեն նույնիսկ թեման, վերնագիրն եմ ընտրել, բայց դե փակագծերը չեմ բացի…

- Ի դեպ, ձեզնից հետո նման ձևաչափով շատերը սկսեցին ներկայանալ:

- Հա, նկատել եմ, բայց ես դրանից չեմ նեղվում: Եթե գաղափարը հավանել են ու կարողանում են լավ մատուցել՝ ինչո՞ւ ոչ, թող անեն, ուրախ եմ: Դրանով ոչ իմ համեստ շնորհքն են փախցնում, ոչ իմ տունն են քանդում, ոչ էլ մի այլ բան: Ես էլ ինչ որ մեկից սովորել, ինչ որ մեկով տպավորվել եմ չէ՞: Խոստովանեմ, ես միշտ «գժվել» եմ Լուի դը Ֆյունես դերասանի համար, շատ դեպքերում իրեն կրկնօրինակում եմ: Հորս եմ միշտ կրկնօրինակել:  Հիմա իմ էրեխեքը (նկատի ունի դերասաններին, հեղ.) որ խաղում են, տեսնում եմ՝ հաճախ ինձ նման ռեակցիաներ են ունենում: Դա բնական է: Երբ տարիներ առաջ Հայաստանում խաղացինք «Մորաքույրը Փարիզից» ներկայացումը, այդպիսի կատակերգություններ քաղաքում գրեթե չկար: Հիմա նայեք որքա՜ն կա: Է, լավ է, դա ինձ չի նեղում, ընդհակառակը՝ պատիվ է: Օրինակ, եթե վաղը մեկը գա Վարդան Պետրոսյանի պես ներկայացումներ անի, վստահ եմ՝ Վարդանը չպիտի նեղվի: Կարող է նա Վարդանի խարիզման ունենալ, բայց նրա պես մակարդակով պետք է ամեն ինչ անի, որ ընդունվի:

- Պարոն Դուրյան, այսօր շատ են տարածված անտրեպրիզային ներկայացումները, «Stand Up»-երը, մեկանգամյա բեմելները: Բեմի մարդը որքանո՞վ է այսօր ազնիվ հանդիսատեսի հետ:

- Նախ ասեմ, որ այսօր թատրոններում շատ դեպքեր կան, երբ դերասանները հանդիսատեսի հանդեպ ազնիվ  չեն, «գռռացնում» են: Իմոնք այդպիսին չեն: Կոմեդիա չի նշանակում՝ ի՞նչ ուզես՝ «բլթացնես», վուլգարություն ցույց տաս: Թատրոնում մի շատ կարևոր բան կա՝ 4-րդ պատ, դա հադիսատեսի ու բեմի միջև գոյություն ունեցող «պատն» է: Այսօր շահում են այն դերասանները, ովքերն թույլ են տալիս, որ այդ պատը չեզոքանա, հանդիսատես-դերասան շփում, երկխոսություն լինի… Ինչ վերաբերվում է « Stand Up»-ին՝ դա վատ բան չի: « Stand Up» կա` նորմալ բան է, « Stand Up» էլ կա՝ down է (ներքև), ոչ թե՝ up (վերև)… Եթե մարդիկ նախկինում թատրոն էին գնում՝ տեսնելու, թե ինչպե՞ս է Փափազյանը Օթելլո խաղում, ապա այսօր մոտեցումը փոխվել է, այսօրվա հանդիսատեսը կգնար տեսնելու Փափազյանին՝ Օթելլոյի վիճակների մեջ… Ներկայացումները երկարակյաց են լինում մի քանի պատճառով. նախ, շատ կարևոր է անձը, հետո՝ սցենարը ,սյուժեն և արդիականությունը: Ակադեմիզմը, պաղությունն այսօր վերացել է: Եթե առաջ թատրոնը մոնոլոգ էր, ապա այսօր երկխոսություն է՝ դերասանի ու հանդիսատեսի միջև:

- Տաղանդավոր դերասանը կարո՞ղ է վատ սցենարը լավ մատուցել:

- Իհարկե: Ոչ ամբողջական, բայց կարող է: Վաղուց եկած բան է՝ երբ հեղինակն իր պիեսը բերում է, արդյունքում՝ այդ պիեսից 50 տոկոսն էլ չի մնում: Ամեն փորձի ժամանակ կրճատվում է, ավելացվում է, ձևափոխվում է, ու հեղինակները միշտ կռիվ են անում (ծիծաղում է՝ հեղ.): Բեմադրիչներից մեկը ժամանակին ասել է՝ «Պիեսը բեմադրության առիթ է», այսինքն, դա զուտ առիթ է ստեղծում՝ նոր բեմադրություն անելու, իսկ պիեսից գրեթե ոչինչ չի մնում: Իհարկե, կարող է շատ վատ պիես լինել, բայց խենթանալիք դերասանները կամ բեմադրիչը հրաշալի մատուցեն այն: Կարող է լինել նաև հակառակը՝ ապաշնորհները ոչնչացնեն հրաշալի պիեսը:

- Պարոն Դուրյան, ավարտելով զրույցը՝ կրկին վերադառնամ «Դոն Ժուան Ավիա Junior»-ին. հետաքրքիր է, «Դոն Ժուան Ավիա»-ի նախկին կազմից Հրանտ Թոխատյանն ու պրոդյուսեր Արմեն Համբարձումյանն ինչպե՞ս ընդունեցին ներկայացումը թարմացնելու ու երիտասարդներին «տալու» Ձեր մտահղացումը:

- Միանգամից, մեծ ուրախությամբ համաձայնվեցին: Ինչպես Հրանտն է ասում՝ մենք ինչքա՞ն կարող ենք «դոն ժուանների», կնամոլ տղաների դերը խաղալ, արդեն մեծացել ենք (ծիծաղում է, հեղ.)