Այսօր մենք ազգային մեծ խնդիր ունենք, որի լուծումը միայն միասնական լինելու մեջ է. Կարեն Մարտիրոսյան

2020 թվականի սեպտեմբերի 27-ին Արցախի դեմ սանձազերծված պատերազմը, ինչպես բոլոր մնացած արհավիրքների ժամանակ, համախմբել էր աշխարհասփյուռ հայությանը: Հայրենիքին, տուն ու առողջություն կորցրած արցախցուն օգնության ձեռք էին մեկնում բոլորը: 44-օրյա պատերազմը ևս մեկ անգամ ապացուցեց՝ զինվորն ուժեղ է թիկունքով, թիկունքն ապահով է զինվորով:

Տպավորություն է, որ 44-օրյա պատերազմի օրերին թիկունքում մեր համախմբվածությունն առավել ակնհայտ էր՝ նյութական օգնություններ, աշխարհի տարբեր անկյուններում՝ պահանջատիրական ու դատապարտող ցույցեր... Պատերազմի՝ մեզ համար պարտությամբ հանգուցալուծումից հետո, կարծեք թե հիասթափությամբ պայմանավորված անտարբերություն է առաջացել, օգնելու ձգտումն է կորել։

Aysor.am-ը սփյուռք-հայրենիք համագործակցության, հայրենիքի հանդեպ ունեցած վստահության շուրջ զրուցել է «Մեկ ազգ, մեկ բռունցք» կազմակերպության հիմնադիր, Armenian National Association (ANA )-ի Ռուսաստանի հայերի ներկայացուցիչ, «Երազանքների մոլորակ» բարեգործական հիմնադրամի փոխնախագահ Կարեն Մարտիրոսյանի հետ, ով, ի դեպ, այս օրերին Հայաստանում է Արցախին ու արցախցուն օգնելու առաքելությամբ:

- Պատերազմի օրերին բոլորն իրար էին խառնվել, փորձում էին բոլոր հնարավոր միջոցներով օգնել պատերազմի պատճառով Հայաստանում հայտնված արցախցիներին, բանակին, պետությանը։ Արցախի մեծ մասը կորցնելուց հետո հիասթափությունը մե՞ծ է, կարելի՞ է ենթադրել, որ շատերը փոշմանում են նրա համար, ինչ արել են, քանի որ իրենց սպասելիքը՝ հաղթանակը, չիրականացավ։

- Թե՛ պատերազմի օրերին և թե՛ հետպատերազմական շրջանում սփյուռքի վերաբերմունքն ու տրամադրվածությունը Հայաստանի համար նույնն է: Ճիշտ է, պատերազմի օրերին օգնությունն ավելի մեծ էր՝ պայմանավորված իրավիճակով, բայց սփյուռքը միշտ եղել է ու կլինի Հայաստանի կողքին: Մենք որևէ քաղաքական հայացքի կրող չենք, մենք մեր ազգի, մեր հայերի կողքին ենք… Այնուամենայնիվ, ես չեմ կարող ուրիշների փոխարեն խոսել, բայց ինչ վերաբերում է մեզ, կրկին ասում եմ՝ ոչինչ չի փոխվել: Անհեթեթություն է փոշմանել արածի համար, ամեն ինչ մե՛ր ժողովրդի, մե՛ր ազգի, մե՛ր զինվորների համար ենք արել և միշտ, ցանկացած իրավիճակում պատրաստ ենք լինել մեր ազգի կողքին: Անկախ պատերազմի ելքից՝ մենք պարտավոր ենք օգնել մեր ժողովրդին: Մեր արածը բարեգործություն չեմ համարում, այլ պարտավորություն և հոգու պարտք, որը պետք է յուրաքանչյուր հայ իր մեջ ունենա:

- Աշխարհում սփռված շուրջ 10 միլիոն հայերի մի մասը ֆինանսական մեծ կարողություններ ունեցող մարդիկ են, մի մասը՝ մեծ կապեր, հետևաբար՝ ազդեցություններ ունեցող մարդիկ։ Արդյոք սփյուռքը չուներ առավել մեծ հնարավորություն՝ հարուստ զինաբազայով ու դիվանագիտությամբ ազդելու պատերազմի ելքի վրա: Չէ՞ որ հիմա հաճախ խոսում ենք, որ պարտվեց ոչ թե զինվորի ոգին, այլ՝ զենքն ու դիվանագիտությունը:

- Ո՛չ դիվանագիտության մեջ, ո՛չ ռազմի դաշտում մեզ պարտված չեմ համարում: Ինչն առնչվում է հայ ժողովրդին, ես ոչինչ չեմ թերագնահատում: Ճիշտ է, եղան թերացումներ, բայց ճիշտ կլինի այս իրավիճակում ոչ թե փնտրենք մեղավորներ, այլ գտնենք մեր սխալներն ուղղելու ճանապարհներ: Դրանով կարող ենք ունենալ հաղթող դիվանագիտություն և ամուր սահմաններ:

- Ո՞վ կամ ի՞նչն էր Ձեզ համար պարտության մեղավորը։

- Չեմ կարող այս պահին պարտության մեղավորներ գտնել: Միայն կասեմ, որ երեք պետությունների դեմ էինք կռվում: Նրանք և՛ քանակով, և՛ հնարավորություններով առավել էին մեզնից: Իրավիճակով պայմանավորված՝ նրանք մեզանից ուժեղ գտնվեցին, բայց սա պատերազմի ավարտ չէ, սա հրադադար է, իսկ թե ինչ կլինի ապագայում, թողնենք ապագային:

- Հնարավոր համարո՞ւմ եք աշխարհասփյուռ հայերի մեկտեղումը, հանուն հայրենիքի միասնական գործելը, կարող ուժերի՝ Հայաստան վերադարձը, ինչն էլ կփրկի հայրենիքը կոլապսային իրավիճակից:

- Աշխարհասփյուռ հայերը պարտավոր են միանալ, այլընտրանք չունենք: Ի՞նչ է նշանակում հային տարանջատել, ինձ համար հայը հայի հետ պետք է միշտ միասին լինի: Իսկ սփյուռքից վերադարձը իմ օրինակով կարող եմ ասել. եթե կա իմ ֆիզիկական ներկայության կարիքը, ես ժամ առաջ կվերադառնամ Հայաստան: Սակայն հայը Հայաստանին աջակցելու համար, պարտադիր չէ՝ լինի Հայաստանում, մեր միասնակությունը պատերազմի օրերին դրա վառ օրինակն էր: Պատահական չէ, որ այն կազմակերպությունը, որը հիմնադրել եմ Ռուսաստանում, «Մե՛կ ազգ, մե՛կ բռունցք» անվանումն ունի: Բոլորն՝ անկախ քաղաքական հայացքներից, պետք է միանան, կողք կողքի կանգնեն: Այսօր մենք ազգային մեծ խնդիր ունենք, որի լուծումը միայն մեր միասնական լինելու մեջ է:

- Դուք ներկա պահին Հայաստանում եք։ Ե՞րբ եք եկել, օրակարգում ի՞նչ ծրագրեր են, ի՞նչ նպատակով եք այստեղ։

- Հունվարի 12-ին եմ եկել Հայաստան: Օրն էլ պատահական չէր ընտրվել. քանի որ Ամանորին չէի կարողացել Եռաբլուր այցելել, որոշեցի՝ գոնե հունվարի 13-ին լինել Հայաստանում, այցելել Եռաբլուր՝ հարգանքի տուրք մատուցելու մեր հերոս եղբայրների հիշատակին: Ծրագրերը բազմաթիվ են՝ տվյալ պահին չեմ ուզում փակագծեր բացել: Թող մեզ հետագայում արված գործով գնահատեն:

- Շարունակո՞ւմ եք օգնել արցախցիներին : Նաև հետաքրքիր է, Ձեր հիմնադրամը անհատակա՞ն օգնության եղանակն է ընտրել, թե՞ Համահայկական հիմնադրամի միջոցով, ու արդյոք համահայկական հիմնադրամում տեղ գտած որոշ թյուրըմբռնումները սփյուռքին չեն հիասթափեցրել։

- Նախ ասեմ, որ ես չեմ սիրում բարձրաձայնել, թե ինչ է արել թե՛ մեր «Երազանքների մոլորակ» հիմնադրամը մեր ժողովրդի համար, թե ես՝ անհատապես: Ձեր հարցի առաջին մասին մեկ նախադասությամբ կարող եմ պատասխանել՝ այո՛, մենք շարունակում ենք լինել արցախցիների կողքին: Կարծում եմ՝ ժողովուրդն այդ մասին ավելի լավ կասի: Զոհված, վիրավոր զինծառայողների ընտանիքների կողքին լինելը մեր պարտքն է… Ինչ վերաբերվում է հարցի շարունակությանը, մենք հիմնականում անհատական օգնության եղանակն ենք ընտրել: Բայց դա հիմնադրամներին վստահել-չվստահելով պայմանավորված չէ: Ուղղակի ինքս սիրում եմ անձամբ այցելել կարիքավոր ընտանիքներին, զրուցել նրանց հետ՝ նրանց հոգսն ու ցավն ավելի լավ պատկերացնելու համար:

- Որո՞նք են թիրախային այն խմբերն ու ոլորտները, որոնց առաջնահերթ եք փորձում ձեռք մեկնել ու ոտքի կանգնեցնել:

- Այս պահին առաջնահերթ են այն ընտանիքների խնդիրները, որոնք եկել են Արցախից, կորցրել են իրենց բնակարանները: Պետք է նրանց հնարավորինս աջակցենք, բանակն էլ մեր աջակցության կարիքն ունի, պետք է ամեն ինչ անենք մարտունակության բարձրացման ուղղությամբ: Սփյուռքը հնարավոր բոլոր միջոցներով պետք է օգնի Հայաստանին տնտեսապես ոտքի կանգնելու համար:

- Գիտեմ, որ Հայաստան գալուց հետո հասցրել եք լինել նաև Արցախում: Ինչպես եք նկատում՝ հետպատերազմյան Արցախը (թեկուզ այդ փոքր կտորը) ու Հայաստանը կարողանո՞ւմ են ոտքի կանգնել։

- Ես վստահ եմ, որ Հայաստանն ու Արցախը կրկին ոտքի կկանգնեն: Մի՛ մոռացեք, որ մենք հայ ժողովրդի մասին ենք խոսում, որին փորձել են միշտ բնաջնջել, բայց մենք մեր հողի վրա ավելի ամուր ենք կանգնել:

- Տարածքային առումով հատկապես Շուշիի ու Հադրութի կորուստը մարդիկ առավել ցավոտ են ընկալում: Ոմանք խոսում են գոնե Շուշի քաղաքն ու Հադրութի շրջանը վերադարձնելու մասին։ Մոտ ապագայում դա իրական համարո՞ւմ եք:

- Ես չեմ կարող ապագան կանխատեսել, բայց եթե մտածենք մեր հնարավորությունների սահմաններում՝ այո, շատ դժվար է, բայց անկարելի բան չկա: Մենք 30 տարի մեզ վրա վստահ ենք եղել, այս հրադադարն էլ չի խանգարում այդ վստահությունը պահպանել և մեր ուժերը զարգացնել ճիշտ ուղղություններով: Իսկ եթե փորձեմ Հայաստանի ապագայի իմ տեսլականն ասել, խորը վստահություն և հավատ ունեմ, որ գալու է մի օր, երբ մեր թոռներն ունենալու են երբեմնի ծովից ծով Հայաստանը: