16/02/2021 16:15
«Դեռահասների խմբակը» ի զորու չէ բանակցությունների հստակ ճանապարհային քարտեզ առաջադրել. Ինչ սպասել Արցախի շուրջ ստեղծված իրավիճակից. Կամո Աթայան
Արցախի կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախկին նախարար Կամո Աթայանը Aysor.am-ին է տրամադրել իր հոդվածը, որում նա փորձում է ուրվագծել Արցախի ապագան, ներկայացնելով մի քանի հնարավոր սցենարներ:
44-օրյա պատերազմից, հայրենազրկումից, ազգային մեծ ողբերգությունից հետո Արցախի Հանրապետությունն իր գոյությունը պահպանում է ունեցած տարածքի մոտ 20 տոկոսի վրա: Պատերազմից անմիջապես հետո Ադրբեջանի բռնապետը ուրախացած գլուխ էր գովում, որ «Ղարաբաղի հարց» արդեն գոյություն չունի, այն այլևս անցյալում է…
Միջազգային կառույցները, տվյալ դեպքում ի դեմս Մինսկի խմբի եռանախագահների՝ ՌԴ-ի, ԱՄՆ-ի և Ֆրանսիայի, այդպես էլ չդատապարտեցին ադրբեջանաթուրքական և ահաբեկչական ագրեսիան, և հստակ կարծիք չհայտնեցին դրա արդյունքում Արցախում ստեղծված իրավիճակի վերաբերյալ: Արված կցկտուր հայտարարություններից կարելի էր եզրակացնել, որ կսկսվի բանակցությունների նոր փուլ:
ՀՀ պարտված իշխանություններն ի դեմս «դեռահասների խմբակի» ի զորու չեն բանակցությունների հստակ ճանապարհային քարտեզ առաջադրելու և համապատասխան օրակարգ ձևավորելու: Հուսանք, որ ապագայում նորընտիր, պետականամետ ու հայեցի իշխանությունները նպատակային քայլերի ու գերմեծ ջանքերի շնորհիվ կկարողանան որոշակի հուսադրող արդյունքներ գրանցել:
Այնուհանդերձ, դիտարկումների հիմքում դնելով գոյություն ունեցող իրողություններն, Արցախի ապագայի հետ կապված կարելի է խոսել հնարավոր մի քանի տարբերակների մասին:
1. Պատերազմի արդյունքների հաշվառմամբ, կարծես թե, Ռուսաստանը և Թուրքիան/Ադրբեջանը «կիսել են» Արցախն այն սահմաններով, որը հիմա հաստատված է: Այս տարբերակը վտանգավոր, սակայն հնարավոր է հատկապես Թուրքիայի ցուցաբերած պանթուրքիստական ցանկությունների ֆոնին, երբ ի տես բոլորի նույնիսկ ապագայի «թուրանական» քարտեզներ են ցուցադրվում: Ինչպես տեսնում ենք, այս սցենարի դեմ ոչ ՀՀ-ն, ոչ Մինսկի խմբի երկու համանախագահ երկրները հրապարակավ չեն բողոքում ու նկատելի հակազդեցություն չեն դրսևորում:
2. Ինչ որ ժամանակ անցնելուց (այդ մասին ՌԴ բարձրաստիճան պաշտոնյաներն ու ԽՍՀՄ նախկին նախագահն են խոսում) որոշում են վերանայել Արցախի կարգավիճակը: Բնականաբար, եթե հետխորհրդային տարածքում բոլոր սահմանները ճանաչվում են ԽՍՀՄ փլուզման պահին առկա տարածքներով, ապա նույնը պետք է իրականացվի նաև նախկին ԼՂ ինքնավար մարզի սահմանների հետ, որն ի դեպ 4,4 հազար քառ. կիլոմետր էր:
Ադրբեջանն, ամենայն հավանականությամբ սակարկելուց հետո, կառաջադրի նախկին սահմաններով ինչ որ «ինքնավարություն» իր կազմում: Մի երգ, որը տասնամյակներ շարունակ լսում ենք: Ի դեպ նրանք դրանով թոզ կփչեն նաև միջազգային հանրության աչքերին, որ, տեսեք, տեսեք Ադրբեջանում այդպիսի կազմավորում չկար (ԼՂԻՄ-ը նրանք «վերացրել» էին, կարծես թե, 1989-ին), իսկ մենք «մեծահոգաբար» այն ստեղծում ենք, ու բացի դրանից պատերազմի հետևանքով գրավված տարածքները կրկին տալիս ենք այդ «նոր ինքնավարությանը»: Այսքանը կատարվում է միայն մի նպատակով, որ այդ նոր «ինքնավարությունը» մնա Ադրբեջանի կազմում:
Այստեղ շատ վտանգավոր է նրանց կողմից սպասվող փոփոխված դեմոգրաֆիան:
Բոլոր դեպքերում սա նրանց լավագույն տարբերակն է ու անկասկած դրան հասնելու համար, տարատեսակ գունավորումներով նրանք փորձելու են կրկին խաբել ու մոլորեցնել բանակցող բոլոր կողմերին, ու նաև համաշխարհային հանրությանը:
Պետք է պատրաստ լինել նրանց այս «հավանական» տարբերակը հիմնովին ջախջախելուն, հիմնահատակ քանդելուն, և առմիշտ օրակարգից հանելուն:
3. Այնուհանդերձ Մինսկի խումբը որոշում է հարցին օբյեկտիվ, արդարացի և երկարատև լուծում տալ և Արցախի Հանրապետությունը նվազագույնը նախկին ինքնավար մարզի տարածքով ճանաչվում է միջազգային իրավունքի տառին ու ոգուն՝ ինքնորոշման իրավունքին համապատասխան,և իրականացվում են դրանից բխող իրավական ակտեր: Այս տարբերակի՝ մեր համազգային նպատակի իրականացման համար ՀՀ արդեն նորընտիր, ազգային իշխանություններն ահռելի ջանքեր պետք է գործադրեն դիվանագիտական և ընդհանրապես միջազգային հարաբերությունների ճակատում:
4. Պատերազմական նոր գործողություններով կրկին որոշակի ստատուս քվո սահմանելը հայկական կողմի համար գոյություն ունեցող իրողությունների պարագայում համարյա անհնարին է:
5. Հավանական տարբերակներից է նաև Արցախի Հանրապետության տարածքը ՄԱԿ-ի կամ նրա մանդատով որևէ այլ պետության հովանու տակ անորոշ ժամանակով թողնելը:
