01/03/2021 12:56
Արա Մարջանյան. Հայաստանի համար ԱԷԿ-ի այլընտրանքի բացակայության հարցը հասարակության շրջանում այնքան էլ հստակ չի գիտակցվում
2021թ․ Հայաստանը նշում է ատոմային ոլորտի 55-ամյակը․ 1966 թ. սեպտեմբերի 17-ին ԽՍՀՄ Նախարարների խորհուրդը որոշում կայացրեց կառուցել Կովկասում առաջին ատոմակայանը՝ Հայկական ԱԷԿ-ը: Հենց այս իրադարձությունն էլ դարձավ երկրի ատոմային պատմության սկիզբը:
ՄԱԿ-ի էներգետիկայի գծով ազգային փորձագետ Արա Մարջանյանը կարծում է, որ ատոմային ոլորտը՝ երկրի տնտեսական զարգացման, էներգետիկական անվտանգության և տնտեսության էներգաարդյունավետության բանալին է:
Հայկական ԱԷԿ-ը արտադրում է երկրի ամբողջ էլեկտրաէներգիայի շուրջ մեկ երրորդը: 2019 թ-ին ԱԷԿ-ը արտադրել է շուրջ 2 միլիարդ կվտ / ժամ ՝ տարեկան 6 միլիարդ ընդհանուր արտադրանքով: Ըստ անցյալ տարվա տվյալների, առաջին 9 ամիսներին ԱԷԿ-ը արտադրել է մոտ 1,75 միլիարդ կվտ / ժամ:
«Հայաստանը Հարավային Կովկասի միակ երկիրն է, որտեղ արտադրող հզորությունների ավելցուկ կա, և այն ունակ է էլեկտրաէներգիա արտադրել և արտահանել հարևան բոլոր երկրներ: 2009 թվականին դիտարկվում էր տարեկան շուրջ 1,5 միլիարդ կվտ / ժամ էլեկտրաէներգիա չափազանց գրավիչ գներով արտահանելու հնարավորությունը, ի հավելումն Իրան մատակարարվող 1,5 միլիարդ կվտ/ժամ էլեկտրաէներգիայի: Բայց, ցավոք, այդ նախագիծը այն ժամանակ չիրականացավ: Ապագայի տեսանկյունից անհրաժեշտ է վերանայել տարածաշրջանից Հայաստանի էներգիայի և տրանսպորտային մեկուսացման քաղաքականությունը և վերականգնել Հայաստանի ՝ որպես էլեկտրաէներգիայի տարածաշրջանային մատակարարի դերը, և ուզում եմ հիշեցնել, որ ԽՍՀՄ գոյության վերջին 30 տարիների ընթացքում Հայաստանը յուրահատուկ էներգետիկ հանգույց էր ամբողջ Հարավային Կովկասի համար», - ասաց փորձագետը:
2021 թ-ի հունվարի 14-ին կառավարությունը ընդունեց Հայաստանում էներգետիկայի զարգացման ռազմավարությունը: Այս ռազմավարության 3-րդ կետում՝ Հայաստանի էներգետիկայի ոլորտի զարգացումը մինչև 2040թ, նշվում է, որ Հայաստանն իր արտադրական հզորություններում պետք է ունենա ատոմային բաղադրիչ: Այսպիսով, 2026 թ-ից հետո ատոմակայանի շահագործման ժամկետի երկարացման խնդիրը գերակա խնդիր է, և այն հստակորեն ամրագրված է կառավարության որոշմամբ:
«Ատոմային էներգետիկայի այլընտրանքների բացակայության հարցը շատ կարևոր է Հայաստանի համար, և հասարակության կողմից այնքան էլ հստակ չի գիտակցվում: Հաշվի առնելով Հայաստանի աշխարհագրական դիրքը և առաջնային էներգետիկ ռեսուրսների մատակարարման հետ կապված իրավիճակը, ոչ մի այլ գեներացիան չի կարող ապահովել էլեկտրական ցանցում բազային ծանրաբեռնվածությունը: Իսկ երաշխավորված հզորության տեսանկյունից վերականգնվող էներգիայի աղբյուրները չեն կարող այլընտրանք լինել ատոմակայաններին, քանի որ դրանք չեն կարող երաշխավորել դրանց արտադրությունը տարվա ընթացքում», - ասում է Արա Մարջանյանը:
Ինչ վերաբերում է նոր ԱԷԿ-ին, դա նույնպես ռազմավարության պահանջ է: Դրույթներից մեկում ասվում է, որ Հայաստանը պետք է պահպանի իր արտադրական հզորությունների երեք բաղադրիչների կառուցվածքը և պարտադիր պետք է ունենա ատոմային բաղադրիչ: Սա նշանակում է, որ վաղ թե ուշ Հայաստանը պետք է սկսի կառուցել նոր ատոմակայան կամ նոր բլոկ հին ատոմակայանի հարթակում:
«Ձեռնարկված քայլերը, ցավոք, այնքան էլ ինտենսիվ չեն: Մոտ 7 տարի առաջ Հայաստանը փորձեց հրավիրել ներդրողների համաշխարհային համագումար` Հայաստանում նոր էլեկտրակայան կառուցելու համար: Դժբախտաբար, այդ ժամանակ Ֆուկուսիմա ատոմակայանում վթար տեղի ունեցավ, և դրանից հետո ներդրողների ակնհայտ հետաքրքրության բացակայության պատճառով խափանվեց Հայաստանում նոր ատոմակայանի կառուցման հարցը: Այնուամենայնիվ, Հայաստանը շարունակում է հավատալ, որ այդ հարցը փակված չէ, և որոշակի քայլեր են ձեռնարկվում նոր ատոմակայանի հնարավոր կառուցման համար, առաջին հերթին `հայ մասնագետների համար արդեն հայտնի ռուսական ВВЭР տիպի ռեակտորների հիման վրա: Սրանք շատ հուսալի և հեռանկարային ագրեգատներ են»:
