Էկոլոգիական բարձր ռիսկերի պատճառով մերժված Թեժասարի նեֆելինային սիենիտների հանքավայրի հարցը կրկին օրակարգում է. Էկոլուր

Խորհրդային տարիներին էկոլոգիական բարձր ռիսկերի պատճառով մերժված Թեժասարի նեֆելինային սիենիտների հանքավայրի արդյունահանման հարցը կրկին օրակարգում է, հայտնում է «Էկոլուր»-ը:

«Ամ Արտ Շին» ՍՊԸ-ն մտադիր է վերագնահատել Կոտայքի մարզի զբոսաշրջային Ծաղկաձոր համայնքի տարածքում գտնվող Թեժասարի հանքավայրի Թեժագետ նեֆելինային սիենիտների տեղամասի պաշարները: Արդյունքներով հաստատված պաշարների հիման վրա կկազմվի նախագիծ Թեժագետի տեղամասի նեֆելինային սիենիտների արդյունահանման համար:

Երկրաբանահետախուզական աշխատանքները նախատեսվում է իրականացնել 2022-2025թթ-ին: Հայտի հանրային երկրորդ քննարկումը նշանակված է սույն թվականի օգոստոսի 11-ին` ժամը 12:00-ին, Ծաղկաձոր համայնքի Մեղրաձոր բնակավայրի վարչական ղեկավարի նստավայրում:

Հիշեցնենք, որ դեռ 2012թ-ին Թեժասարի նեֆելինային սիենիտների հանքավայրը ցանկանում էր շահագործել «Ալյումինա Քորփորեյշն» ընկերությունը, ինչը մեծ բողոքի ալիք բարձրացրեց տեղի բնակչության և հասարակության շրջանում: Այդ ժամանակ ԷկոԼուրը հրապարակեց ՀՀ ԳԱԱ ակադեմիկոս Ֆադեյ Սարգսյանի տված հարցազրույցից մի հատված (Деловой экспресс, 2005, N 21), որտեղ նա նշել էր, որ խորհրդային տարիներին Թեժասարի նախագիծը մերժվել է բարձր ռիսկերի և անկատար տեխնոլոգիաների պատճառով: Ըստ այդ հարցազրույցի՝ ՀԽՍՀ-ի Գիտությունների ակադեմիայի ակադեմիկոս Մանվել Մանվելյանի առաջարկով 20-րդ դարի  60-70-ական թվականներին Հրազդան քաղաքում կառուցվել է լեռնաքիմիական կոմբինատ նեֆելինային սիենիտների վերամշակման և փակ ցիկլով առաջնային ալյումինի ստացման համար: Թեպետ այդ ժամանակ ծրագրի համար արդեն իսկ ծախսվել էր ավելի քան 117 միլիոն ռուբլի, սակայն ծրագիրը կյանքի չկոչվեց.  մասնագետներն ապացուցել էին, որ եթե կոմբինատն աշխատի, ապա 15-20 կմ շառավղով ամբողջ բուսականությունը կոչնչանա: Իսկ կոմբինատը կառուցվել էր մի վայրում, որտեղ ամեն տարի հանգստանում էր 50 հազար երեխա: Թափոններից ռիսկի կենթարկվեր ոչ միայն մթնոլորտը, այլև ջուրը: Ըստ Մանվել Մանվելյանի, պետք էր կոմբինատի թափոնները թաղել թափոնների  պատիճային եղանակով, ինչպես միջուկայինների դեպքում է:

2012թ-ին՝ Թեժսարի նախագծի ակտիվ քննարկումների օրերին, «Հայաստանի կանաչների միության» նախագահ Հակոբ Սանասարյանը հանդես եկավ հայտարարությամբ՝ նշելով հանքավայրում  ուրանի առկայության մասին: «Թեժսարի խնդիրը ոչ թե ալյումինի խնդիրն է, այլ` ուրանի: Գրականության մեջ, եթե դուք մտնեք երկրաբանական արխիվներ, կտեսնեք, որ սիենիդների, նեֆելինների մեջ նրանք հարակից են իրար, ձուլված են, անջատ չեն:

…1949 թվից սկսվել են ռադիոակտիվ հանքանյութերի ուսումնաիրություններ: Եւ Հայաստանում 4 խոշոր զոննաներ կան: Երկրորդ զոնան Թեժսարի զոննան է, որտեղ ուրանը մինչև 0,86 տոկոս է, թորիումի և մոտ 10-12 այլ կարգի միացություններ կան»,- ասել է Հակոբ Սանասարյանը:

Թեժսարի հանքավայրում ուրանի, կամ ընդհանրապես ռադիոակտիվ ռիսկերի  մասին նշված չէ «Ամ Արտ Շին» ՍՊԸ-ի հայտում, որի համաձայն նախատեսվում է  Թեժագետի տարբեր  երկուական տեղամասերից փորձնական   հանույթի   միջոցով   ստանալ   500 տոննա   հանքանյութ` տեխնոլոգիական  նմուշին  անհրաժեշտ  նյութեղեն  հումք  ստանալու համար։ Նաև նախատեսվում  է  ամբողջությամբ  վերականգնել  տեղամասում  1950-ական  թթ-ի վերջում  անցած  բոլոր մագիստրալային  հետախուզումները՝  ընդհանուր    3140      գծամետր ծավալով  և  19  շուրֆերը։  Նախատեսվում  է  նոր 15  շուրֆերի  անցում,  ինչպես  նաև  2010  գծմ հորատանցքերի  հորատում։ 

Երկրաբանական ուսումնասիրման համար ընկերության կողմից հայցվող 91.74  հեկտար մակերեսով տարածքը գտնվում է Ծաղկաձոր  խոշորացված  համայնքի  Մեղրաձոր բնակավայրում: Հայցվող տարածքը գտնվում է 2-րդ սեյսմիկ գոտում, որին բնորոշ է 8-9 բալ ուժգնությամբ երկրաշարժ: Իսկ մոտակա սողանքային  մարմինը գտնվում է 2.6կմ հեռավորության վրա:

Հայցվող  տարածքից  մոտ  5կմ հեռավորության վրա են գտնվում Փյունիկ և Արտավազ գյուղերը, Կորչլու  գյուղը` 6.5կմ վրա, Մարմարիկ գյուղը` 10կմ, Աղավնաձորը` 11կմ, Հանքավանը` 11.5կմ, իսկ զբոսաշրջային Ծաղկաձոր խոշորացված համայնքի կենտրոնը՝ 16.0կմ հեռավորության վրա:

Թվով 33 բնության հուշարձաններ գտնվում են  հայցվող տարածքից   մոտ 2կմ հեռավորության  վրա:

Երկրաբանական ուսումնասիրության աշխատանքների իրականացման ընթացքում շրջակա միջավայրի վրա դրսևորվող տեխնածին ճնշումների վերաբերյալ հայտում նշված է, որ հետախուզման աշխատանքների ընթացքում փոշու և վնասակար գազերի արտանետումները կապված կլինեն հորատման, բնամասում օգտակար հանածոյի ուսումնասիրության և ավտոտրանսպորտի շարժման հետ: «Նախնական հաշվարկների համաձայն, երևակման տարածքում ծրագրավորված աշխատանքների իրականացման ժամանակ վնասակար գազերի (ազոտի օքսիդ, ածխածնի երկօքսիդ, մուր) առավելագույն կոնցենտրացիաները չեն գերազանցելու նորմատիվային փաստաթղթերով ամրագրված սահմանային թույլատրելի խտությունները»,- նշված է հայտում:

Ըստ փաստաթղթի՝ ջրային ռեսուրսների աղտոտում տեղի չի ունենալու, երևակման տարածքում հողաբուսական շերտը բացակայում է: Տարածքը գրեթե զուրկ է բուսածածկույթից: Բուսական և կենդանական աշխարհի վրա նոր բացասական ազդեցությունների դրսևորման հավանականությունը գրեթե զրոյական է:

Հայցվող տարածքից 6կմ հարավ հեռավորությամբ հոսում է Մարմարիկ գետը, որը Հրազդան գետին է միանում Հրազդան քաղաք  չհասած  հատվածում    և  հայցվող  տարածքից  հեռու  է 17կմ: Իսկ Մարմարիկ  գետի  Մարմարիկ  ջրամբարը գտնվում  է  7.5կմ  հեռավորության  վրա:  

Ըստ հայտի` հայցվող տարածքում բացակայում է անտառային ծածկույթը, ծառաթփային բուսականությունը, կարմիրգրքյան տեսակները:

«ԱՄ ԱՐՏ ՇԻՆ» ՍՊԸ-ն գրանցվել է 2014թ-ին: Որպես իրական շահառու ՀՀ կառավարության էլեկտրոնային ռեգիստրում հանդես է գալիս ՀՀ քաղաքացի Հովհաննես Բարսեղյանը: Նա ընկերության իրական շահառու է դարձել 2021թ-ին, 100 % բաժնետեր է: