Ալկոհոլի չարաշահման դեմ պայքարը կարող է փրկել 5000 մարդու կյանք

Մարդու առողջության ձևավորման հիմնական դերակատարն է կենսակերպը, որն էլ իր հերթին մեծապես կախված է առօրյայում հանդիպող ռիսկի գործոններից: Հիվանդության զարգացման ռիսկի գործոնների դեմ արդյունավետ պայքարը հանրային առողջության առանցքային գործառույթներից է և այդ համատեքստում կարևոր է մարդկանց իրազեկվածությունը՝ այս կամ այն գործոնների տարածվածության և դրանցով պայմանավորված հիվանդությունների մասին, այս մասին գրել է ԵՊԲՀ ռեկտոր Արմեն Մուրադյանը։

« «Հերացի» վերլուծականը սկսում է առավել տարածված ռիսկի գործոնների վերաբերյալ հրապարակումների շարք` բնակչության տեղեկացվածությունը բարձրացնելու և ռիսկային գործոնների դեմ պայքարի անհրաժեշտությունն ընդգծելու համար: Շարքը սկսում ենք ամենատարածված գործոններից մեկի՝ ալկոհոլի չարաշահմանն անդրադարձով:

Ըստ Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության տվյալների՝ աշխարհում 237 մլն տղամարդ և 46 մլն կին տառապում են ալկոհոլի հետ կապված խանգարումներից: Ընդ որում, այս խանգարումներն ավելի շատ տարածված են բնակչության առավել բարձր եկամուտ ունեցող երկրներում:

Ալկոհոլի չարաշահումը կարող է պատճառ հանդիսանալ վնասվածքների և ավելի քան 200 տարբեր սոմատիկ և հոգեկան հիվանդությունների: Մասնավորապես՝ արյան շրջանառության համակարգի հիվանդությունների, լյարդի որոշ հիվանդությունների, ենթաստամոքսային գեղձի բորբոքման, մի շարք չարորակ նորագոյացությունների, շաքարային դիաբետի, նյարդային համակարգի հիվանդությունների, հոգեկան խնդիրների (դեպրեսիա, տագնապայնություն) և այլն:

Բազմաթիվ հիվանդությունների, այդ թվում նաև չարորակ նորագոյացությունների դեպքում հիվանդության առաջացման ռիսկը մեծանում է ալկոհոլի նույնիսկ փոքր քանակի օգտագործման պարագայում: Իսկ ալկոհոլի օգտագործման պատճառով առաջացած հիվանդություններից մահացության բացարձակ ռիսկի աճը ուղիղ համեմատական է կյանքի ընթացքում ալկոհոլի օգտագործման քանակին:

Էական խնդիր է նաև հղիների կողմից ալկոհոլի օգտագործումը, որը կարող է հանգեցնել պտղի ալկոհոլային համախտանիշի զարգացմանը և վաղաժամ ծննդաբերության, ինչպես նաև երեխայի մոտ տարբեր հիվանդությունների և խանգարումների զարգացմանը, սոցիալական վարքագծի և սովորելու ունակության նվազեցմանը: 

Ըստ միջազգային վիճակագրական տվյալների՝ ոգելից խմիչքների չարաշահման պատճառով տարեկան աշխարհում մահանում է ավելի քան 3 մլն մարդ (մահվան բոլոր դեպքերի 5.3%-ը), իսկ ալկոհոլի չարաշահման պատճառով մահացությունն ավելի բարձր Է, քան տուբերկուլոզից, ՄԻԱՎ/ՁԻԱՀ-ից և շաքարային դիաբետից:

Ալկոհոլի օգտագործմամբ պայմանավորված, ճանապարհատրանսպորտային պատահարների արդյունքում մահվան դեպքերը կազմում են 26%, ընդ որում ալկոհոլի չարաշահումը հանգեցնում է մահվան և հաշմանդամության կյանքի համեմատաբար վաղ շրջանում:

Ալկոհոլի սպառման ցուցանիշը Հայաստանում, համեմատած հարևան որոշ երկրների, բարձր չէ՝ 3.77 լիտր մեկ շնչի հաշվով: Ռուսաստանում այն կազմում է 7.29, Վրաստանում՝  7.45 լիտր: Ավելի ցածր է Ադրբեջանում՝ 1.38, Թուրքիայում՝ 1.18 և Իրանում՝ 0.02 լիտր: Միևնույն ժամանակ, ըստ 2016թ-ին անցկացված STEPS հետազոտության  արդյունքների, ՀՀ-ում ոգելից խմիչքներ օգտագործող տղամարդկանց և կանանց տեսակարար կշիռը կազմել է համապատասխանաբար 46% և 22%:

Հատկապես մտահոգիչ է ալկոհոլային ըմպելիքների օգտագործումը երիտասարդության շրջանում: Ըստ  «Հայաստանի դպրոցահասակ երեխաների առողջության վարքագծի հետազոտության» արդյունքների՝ «30 օրվա ընթացքում 1-2 օր ալկոհոլ օգտագործել են 15 տարեկան տղաների 22%-ը և 17 տարեկանների` 26%-ը: Երևույթը տարածված է նաև աղջիկների շրջանում՝ 15 տարեկաննների 18%-ը և 17 տարեկանների 20%-ը նույնպես օգտագործել են ալկոհոլ 30 օրվա ընթացքում:

Ալկոհոլի չարաշահման դեմ պայքարը օգտավետ է նաև տնտեսական վնասի նվազեցման տեսանկյունից: Այսպես՝ 15 տարվա կտրվածքով, ալկոհոլի պայքարի դեմ ուղղված միջոցներն ապահովում են 1 դրամ ծախսած գումարի դիմաց 4.1 դրամ շահութաբերություն, կարող են փրկել 5000 մարդու կյանք և տնտեսել 23 միլիարդ դրամ՝ աշխատանքի արտադրողականության բարձրացման արդյունքում: 

Ալկոհոլի չարաշահմամբ պայմանավորված՝ առողջապահական, սոցիալ-տնտեսական խնդիրները կարող են լուծվել համալիր արդյունավետ քաղաքականության մշակման և իրականացման միջոցով, որոնք են՝ ալկոհոլային խմիչքների ակցիզային հարկի դրույքաչափի բարձրացումը, ալկոհոլային արտադրանքի գովազդի արգելքը կամ գովազդման համալիր սահմանափակումները, ալկոհոլային արտադրանքի մանրածախ առևտրի հասանելիության սահմանափակումը և այլն»,- գրել է Մուրադյանը։