Տղերքը. Կարոտը. Իր ձեռքով զինվորին թեյ լցնող ու օրինակ ծառայող հրամանատարը

Aysor.am-ը շարունակում է իր՝ «Տղերքը» հեղինակային շարքը: Շարքի այսօրվա հերոսը Պռոշյանի դաշնակցական ջոկատների ընդհանուր հրամանատար, ԼՂՀ «Մարտական խաչ» առաջին աստիճանի շքանշանի ասպետ Կարոտ Մկրտչյանն է՝ Պռոշյանցի Կարոտը:

Կարոտը ծնվել է 1964 թ.-ի փետրվարի 19-ին՝ Սիրիայում: Փոքր տարիքում տեղափոխվել է Հայաստան՝ Պռոշյան ավան: Մասնակցել է Նոյեմբերյանի, Շահումյանի ինքնապաշտպանական մարտերին, ինչպես նաև՝ Լեսնոյի և Խոջալուի ազատագրմանը: 1992թ.-ի հունիսի 13-ին Կարոտ Մկրտչյանն անհայտ կորել է Շահումյանի շրջանում:

Տղերքը. Կարոտը

«Սերունդը թող մեզ լավ հասկանա, մենք էլ սերունդն ենք եղել մեր մեծերի: Երեխան իր ծնողի փառքով պիտի ապրի, ծնողն էլ՝ երեխայի: Փոխադարձաբար է ամեն ինչ…»,- ասում է Կարոտ Մկրտչյանի հայրը՝ Հովհաննես հայրիկը, երբ ներկայանում եմ ու հարցնում՝ կցանկանա՞ Կարոտի մասին զրուցենք: Հետո պապը հիշում է, ասում՝ էլի ես եկել մեր տուն, ի՞նչ ես արել, ի՞նչպես տեսնեմ նյութերը: Սկսում եմ բացատրել, որ համացանցում են ու խոստանում՝ տպած տարբերակով կբերեմ.

«Խոստանո՞ւմ ես»,- հարցնում է պապը,- «շատ կներես, կարո՞ղ է դու Հանրապետական ես»,- ու ծիծաղում է…

 «Հարցրի՝ որդիս, զենք չունեք, ինչո՞վ եք գնում: Ասեց՝ հայրիկ, էդ կապ չունի, հաղթանակած պիտի վերադառնանք»

«Սերուդներից սկսեցինք…»,- ասում է Հովհաննես հայրիկն ու մի պահ լռում. «Երբ այն սերունդը մեծանում էր՝ Հրաչը, Պետոն, էլի, ոնց որ հիմա ասում էին՝ այս սերունդը զենք չի վերցնի: Իսկ ես միշտ կրկնում էի՝ ազգի արյունը փոխել հնարավոր չէ, ազգի արյունը ջուր չի դառնա: Այդպես էլ եղավ…»

 
Հովհաննես հայրիկին հարցնում եմ՝ հիշո՞ւմ է ինչպես առաջին անգամ Կարոտը Նոյեմբերյանի շրջան, իսկ հետո՝ Արցախ գնաց: Զրույցին միջամտում է Ղուկասը՝ Կարոտի եղբայրը.

«Դա Կարոտն ու իր ընկերները կիմանան: Մեզ ոչինչ չէին ասում: Օրինակ՝ Կարոտը սկզբում ասել էր՝ գնում եմ գործուղման»:

«Առաջին անգամ, որ Կարոտը տնից պիտի դուրս գար, ասեցի՝ որդիս, ո՞ւր կերթաս: Ասեց՝ Ղարաբաղ»,- Ղուկասի խոսքը շարունակում է Հովհաննես հայրիկը.

«Ասի՝ ո՞նց, զենք էլ չունեք: Ասեց՝ հայրիկ, էդ կապ չունի, հաղթանակած պիտի վերադառնանք: Բնությունը մեզ այնպիսի սերունդ տվեց, որ…»:

 «Մի օր եկավ, ասեց՝ հայրիկ, աղջիկները կուզեն կառատե պարապել, ես իրանց չեմ ընդունում: Ասեցի՝ կգնաս ու անմիջապես կընդունես՝ հիշիր, Սոսե Մայրիկն էլ է աղջիկ եղել»

Հովհաննես հայրիկը հիշում է՝ կռիվ գնալուց առաջ որդուն ու նրա ընկերներին մի կարևոր պատգամ է տվել. «Ասի՝ որդիս, 1915 թ.-ի նման միամիտ չլինեք, երբ ձեզ զենք պետք լինի, մի մեծահարուստ հայ գտեք, խնդրեք թող օգնի՝ չօգնեց՝ ստիպողաբար գնացեք վերցնեք ունեցվածքն ու զենք գնեք: Մի մտածեք, ասեք, թե նա հայ է: Հայն էս ժողովուրդն է, ում հույսը դուք եք հիմա»:

Մի օր՝ պատերազմի օրերին, Կարոտը պահածոների մի արկղ բերեց տուն.

«Հարցրեցի՝ Կարոտ, Ղարաբաղ ուղարկելու համա՞ր են սրանք: Ասեց՝ հա, հայրիկ: Ասեցի, դե եթե սրանցից գոնե մեկն էս տանը բացվի՝ քեզ տնից պիտի վռնդեմ: Էդ մեր հայդուկների բաժինն ա: Ասեց չէ, բերել եմ, որ տղերքը հետները տանեն վաղը: Լավ սերունդ էր… Հիմա էլ են լավը: Այս սերունդը պիտի մեր եռագույնը հասցնի մինչև Անդոկ, Ծովասար (հեղ.- Արմ. Հայաստան, Սասունի գավառ): Չտանի՝ գերեզմանից էլ լինի, վեր կկենամ, կխեղդեմ: Պիտի տանի: Մի հայ էլ մնա, պիտի տանի: Մեր արյունը գետնին չպիտի մնա, որովհետև երբեք գետնին չի մնացել…»,- պատմում է Հովհաննես հայրիկը:

Կարոտը կռվից մի բան պատմո՞ւմ էր՝ հարցնում եմ, միայն ուրախ դեպքերը՝ պատասխանում է եղբայրը.

«Գալիս էին, տղերքով նստում էին, սեղանի շուրջ քննարկում էին հաջորդ անելիքները, ուտում-խմում էին ու գնում էին էլի… Պատերազմի դժվարություններից ու դաժանություններից երբեք չի պատմել էս տանը»,- ասում է Ղուկասը:

Կարոտի եղբայրը, հայրը և եղբորորդին՝ Հովհաննեսը

Հովհաննես հայրիկն էլ ավելացնում է. «Դե Ղարաբաղում նոր գնացող տղերքի համար վարժանքներ էին անցկացնում: Մի օր էլ եկավ Կարոտը, ասեց՝ հայրիկ, աղջիկները կուզեն կառատե պարապել, ես իրանց չեմ ընդունում իմ խումբ: Ասեցի կգնաս ու անմիջապես կընդունես՝ հիշիր, Սոսե Մայրիկն էլ է աղջիկ եղել…Ընդհանրապես ամեն բանի որոշողը բնությունն է: Բնության համար չլուծվող հարց չկա: Եթե մի հարցի լուծում էլ դու չես տեսնում, ուրեմն մի օր բնությունն ինքը կլուծի ու կբերի կտա քեզ»,- ասում է պապը:

«Չգիտեմ ոնց էր ստացվում, բայց թաղում, որ պիտի, օրինակ, ֆուտբոլ խաղայինք, Կարոտը միշտ թույլերին էր վերցնում ու միշտ հաղթում էր ուժեղների թիմին»

Ղուկասը երկու տարով է փոքր Կարոտից: Նրանք ունեն նաև երկու քույր:

«Չնայած այդ փոքր տարիքային տարբերությանը՝ իմ ու իրա միջև, նենց հարգանք կար: Եթե անգամ մտնեի մեր բարեկամներից մեկի տուն ու նա նստած լիներ՝ ես էլ չէի մնում, դուրս էի գալիս»,- պատմում է Կարոտի եղբայրն ու հիշում, որ ինքն էլ էր Արցախյան ազատամարտի տարիներին ցանկանում մեկնել ճակատ, բայց՝ Կարոտի ընկերները թույլ չեն տվել.

«Հատկապես Կարոտի անհայտ կորելուց հետո, Ղուկասն ասեց՝ ես էլ եմ գնում»,- պատմում է Հովհաննես հայրիկը,- «ասի՝ ո՞նց ես գնում, բա էս տան սյո՞ւնը...»:

Կորոտի հայրն ու եղբայրը նրա տան դիմաց

«Գիտեք, մենք՝ սասունցիներս, փոքր տարիքից, ծնողներից, տատիկ-պապիկներից լսել ենք ջարդ, գաղթ, Սասուն, հերոսներ, Գևոր Չաուշ: Էն ժամանակ մեր տան մեջ, որ երգ էր երգվում Գևորգ Չաուշի մասին, կամաց էր արվում, որովհետև դրա համար կարող էին բռնեին, արգելված բան էր: Մեր մեջ սերմանվել ա, թե մենք ով ենք, ով ա սասունցին, որտեղից եկել ու ուր ա հասել: Մեր արյան գեներով եկել ա: Կարոտը կռիվ չգնալ՝ ուղղակի չէր կարող: Գիտեինք՝ կանգնեցնել անիմաստ ա: Ես էլ էի ուզում հետը գնայի: Հետո՝ որոշում կայացվեց, որ մի տնից մի տղա է գնալու միայն, իսկ միակ տղերքին՝ ընդհանրապես ճակատ չեն տանելու»,- պատմում է Ղուկասն ու շարունակում.

«Էն ժամանակ թակ տղերքը գալիս, Կարոտին ասում էին՝ տար հետդ, ասում էր՝ գնա Պետոյին ասա, Պետոն էլ ասում էր՝ գնա Կարոտին ասա, ու այդպես շատ քիչ ընտանիքներից միակ տղերքին վերցրեցին: Դե պատերազմ էր... Ամեն բան էլ կարար լիներ»:

Այսօր Կարոտի եղբայրը 3 որդի ու մեկ դուստր ունի: Որդիներից մեկը՝ Մովսեսը, ծառայում է ՀՀ Զինված ուժերում.

«Ասում են՝ Մոսին Կարոտի շարժուձևն ունի, նման է: Գիտեք՝ մեր փոքր տարիքից մի բան է ինձ մոտ տպավորվել: Երբ, օրինակ, թաղում պետք է ֆուտբոլ խաղայինք ու թմերի էինք բաժանվում, Կարոտն իր մոտ միշտ վերցնում էր թույլ խաղացողներին, ու չեմ հասկանում ոնց էր ստացվում, ոնց էր կազմակերպում, բայց իր այդ թույլ թիմը միշտ մեզ հաղթում էր»,- պատմում է Կարոտի եղբայրն ու ավելացնում՝ Կարոտը միշտ առաջինն էր՝ թե՛ սովորելու մեջ, թե՛ սպորտի, թե՛ քաջության...

«Կամանդիրներ կային՝ գոռոզ էին, իսկ Կարոտը կարար բոլորին նստացներ ու զինվորներին հերթով իր ձեռքով թեյ տար»

Կարոտի մարտական ընկերներից Պռոշյանցի Դանիելը հիշում է՝ պատերազմ գնալուց առաջ Կարոտը տանը վերանորոգում էր անում.

«Ինքը, դեռ 25, 26 տարեկան էր, Պռոշյանի ջոկատի կամանդիրը: Ես՝ 17 տարեկան հազիվ լինեի: Եկա ասեցի՝ Կարոտ, Ղարաբաղ եմ գնում, ասեց՝ ո՞ւմ հետ, արի էս տան սենյակը կիսենք վերջացնենք, սկսել եմ արդեն, հետո միասին կգնանք: Մի քանի տախտակ պոկեցինք-մեխեցինք հետո տենց էլ գնացինք, ու կիսատ մնաց...»,- հիշում է Դանիելն ու ավելացնում.

«Կամանդիրներ կային՝ գոռոզ էին, իսկ Կարոտը կարար բոլորին նստացներ ու զինվորներին հերթով իր ձեռքով թեյ տար: Ամանները լվանում էր, օրինակ էր ծառայում տղերքին: Ցույց էր տալիս, որ իր կերած ամանն իր հետևից լվանալն ամոթ բան չէ: Ինչ հրաման տալիս էր՝ հանդարտ, ժպտալով: Ինքն էնքան լավ բան էր տալիս զինվորին կռվին զուգահեռ: Էնքան յուրահատուկ էր իր ամեն ինչը՝ անունից սկսած...»:

Հովհաննես հայրիկին հարցնում եմ՝ ինչո՞ւ որոշեց որդուն Կարոտ անվանել, պատասխանում է՝ եղբորս որոշումն էր, հայրենադարձության տարիներն էին, հայրենիքի հանդեպ կարոտ կար.

«Ես ուզում էի անունը Ժիրո դնեի: Հալեպում վարպետ կար, Ժիրո անունով աշխույժ աշակերտ ուներ: Այդպես էլ գլուխս էր մտել: Հետո Կարոտ դրեցինք, Կարոտ Մկրտչյան Հովհաննեսի...»

«Չէ՝ մենք մի օր մեր հող պիտի թուրքի ձեռքից վերցնենք: Պատանք կարելը ժամանակ է պահանջում, բայց՝ թուրքի պատանք մեր տղերքի ձեռքով վաղ թե ուշ կկարվի»,- ասում է Հովհաննես հայրիկն ու ավելացնում է` հիմա համեմատաբար խաղաղ է ու Աստված թող այս խաղաղությունը շատ չհամարի...

Իսկ այդ ընթացքում սենյակի պատից կախված մեծ նկարից բոլորիս նայում է Կարոտն՝ իր բարի ու հանդարտ ժպիտով: Նայում է եղբոր, եղբոր որդիների ու հոր աչքերով:

ՀԳ. Այսօր Կարոտ Մկրտչյանի ծննդյան օրն է: Հերոսը դարձավ 50 տարեկան:

Նախորդող հրապարակում՝ Տղերքը. Պետոն. Զինվորի առջևից գնացողն ու հզոր ժպիտով հրամանատարը