Հատուկ նախագիծ՝ «Հայոց ցեղասպանություն. Կոտրելով լռությունը». «Երեխաները՝ չծնված երեխաների մասին»

Ցեղասպանության 100-ամյա տարելիցին ընդառաջ Aysor.am-ը ներկայացնում է հատուկ նախագիծ, որի շրջանակներում կանդրադառնանք այս օրերին իրականացվող մշակութային նախագծերին:

Այսօր զրուցել ենք Սփյուռքի նախարարության «Հայերն այսօր» պարբերականի գլխավոր խմբագիր Նայիրի Մկրտչյանի հետ: Սփյուռքի նախարարությունը Ցեղասպանության 100-ամյա տարելիցին ընդառաջ իրականացնում է «Ցեղասպանության հետևանքով միլիոնավոր երեխաներ լույս աշխարհ չեկան» նախագիծը: Դրա շրջանակներում Հայաստանում ու աշխարհի տարբեր երկրներում երեխաները  լուսանկարվում են Հայոց ցեղասպանության զոհերի հիշատակը հավերժացնող հուշարձանների մոտ:

-Նայիրի, ինչպե՞ս որոշեցիք նման նախագիծ իրականացնել:

-Այն ծնվեց բազմաթիվ քննարկումների արդյունքում:  Մենք անընդհատ խոսում էինք մեր 1.5 մլն զոհերի մասին, խոսում էինք մեր տարածքների, նաև մշակութային կորուստների մասին: Սփյուռքի նախարարն անընդհատ կրկնում էր այն միտքը, թե մենք ինչքան կշատանայինք, եթե չունենայինք այդ 1.5 մլն կորուստը: Ինչքան երեխաներ կարող էին ծնվել…

Այսպիսով փորձեցինք այդ մտքին հնչեղություն տալ: Բացի այդ, տեսնում էինք, որ Հայոց ցեղասպանության 100-ամյա տարելիցին ընդառաջ կան մի շարք ծրագրեր, բայց չկա որևէ մեկը, որում ընդգրկված լինեին երեխաները՝ ընդ որում՝ ամբողջ աշխարհից:  Մտքերը համախմբելով՝ ստացանք այսպիսի մի նախագիծ: Նոյեմբերին եղած քննարկումներից հետո Facebook սոցիալական ցանցում բացեցինք համապատասխան էջը, որտեղ էլ տեղադրում ենք Հայաստանից ու ամբողջ աշխարհից մեզ ուղարկվող նկարները:

-Ինչպիսի՞ արձագանքներ ստացաք նախագծի իրականացման առաջին օրերին:

-Նախագծի բացումն արեց Քուվեյթի ազգային վարժարանը, այսինքն՝ երեխաների առաջին լուսանկարները մենք ստացանք Քուվեյթից՝ հակառակ այն բանի, որ այնտեղ Ցեղասպանությանը նվիրված հուշարձան չկար: Իրենք նկարեցին մի մեծ պաստառ, որի վրա պատկերաված էր Ծիծեռնակաբերդը և դպրոցի՝ մոտ 200 երեխա նկարվեցին մեր կոչով: Հետո նախագծին միացան Հայաստանի դպրոցները՝ այդ թվում Արցախը, ԱՄՆ, Ավստրալիան, Լիբանանը, Հոլանդիան՝ մոտ 9 երկիր ընդհանուր առմամբ արդեն մասնակցել է ու մասնակիցների թվաքանակը հասել է մոտ 2100 երեխայի:

-Ինչու՞ հենց երեխաները: Նման ծրագրերը ևս Ցեղասպանության ճանաչման ու դատապարտման պայքարի մեջ իրենց դերն ունեն, ինչպե՞ս որոշեցիք պայքարի մեջ նաև երեխաներին ընդգրկել: 

-Առաջին հերթին այս ամենը փոխանցել երեխաներին նշանակում է, որ դու պայքարին երկար կյանք ես տալիս: Մենք այս օրերին նամակներ ենք ստանում բազմաթիվ  դպրոցներից, որոնցում նշում են, որ երեխաները շատ հետաքրքրված են և մեծ հուզմունքով, պատասխանատվությամբ են մասնակցում այս նախաձռենությանը: Սա արդեն երեխային դաստիարակելու ձև է, տարբերակ է: Հատկապես, երբ երեխան տեսնում է, որ ահա իր դպրոցից բացի՝ այլ դպրոց էլ է միանում ծրագրին, իր երկրից բացի՝ այլ երկիր էլ է միանում... դա արդեն վարակիչ է դառնում՝ մեծացնելով տեղի ունեցողի հնչեցությունը: Բացի այդ, քանի որ պաստառները տարբեր լեզուներով են, դա նպաստում է, որ այդ կոչ-գաղափարը ոչ միայն հայախոս մարդկանց շրջանում տարածվի, այլև՝ շատ օտարազգիների: Ու, իհարկե, շատ ավելի ազդեցիկ է, երբ այդ միտքն արտահայտող պաստառը բռնում է ոչ թե մեծահասակը, այլ՝ երեխան:

-Կա՞ն նախագծին մասնակցող երեխաներ, ում ընտանիքում կան Ցեղասպանությունը տեսած, վերապրած  մարդիկ:

-Կարծում եմ, որ Սփյուռքից մեր նախագծին մասնակցող բոլոր երեխաներն էլ սերունդն են Ցեղասպանությունից փրկված մարդկանց: Մենք ի սկզբանե հաշվի առնելով այս միտումը՝ մտածել էինք հենց միայն Սփյուռքի տարածքում իրականացնել նախագիծը: Սակայն հետո հասկացանք, որ սա ամբողջ հայության դատն ու խնդիրն է՝ այնպես որ, պետք է ընդգրկել նաև Հայաստանը: Տեղում մարզերի դպրոցներին մենք տեղեկացնում ենք նախարարության, մարզպետների միջոցով: Սփյուռքի դեպքում՝ տեղեկացնում ենք մամուլի միջոցով, նամակներ ենք ուղարկում տեղի հայկական կենտրոններ և այլն: Կարծում ենք՝ հատկապես մարտ ամսին շատ նկարներ կստանանք ու դրանց թիվը ապրիլի 24-ին ընդառաջ կհասնի հենց 1.5 մլն-ի: Ձմռան դեպքում՝ նախ տոնական օրերն էին խանգարում, բացի այդ՝ նաև եղանակը: Ի սկզբանե, նախատեսված էր, որ լուսանկարները պիտի արվիեն միայն Ցեղասպանության հուշարձանների մոտ, հետո հասկացանք, որ սա լրացուցիչ դժվարություն է, ու որոշեցինք, որ դա այդքան էլ պարտադիր չէ: Օրինակ՝ Սիրիայի դեպքում՝ ինչպե՞ս իրենց երեխաների հետ մարդիկ այդ պայմաններում հասնեն հուշարձանի մոտ: Կարելի է ասել՝ տեղի ունեցող իրադարձություններից հետո, այնտեղ ամեն տեղն էլ կարելի է Ցեղասպանության հուշարձան համարել: Այդ պատճառով էլ ասացինք՝ հուշարձանի մոտ գնալ՝ միայն հնարավորության դեպքում:

-Նայիրի, ձեր նախագծից դուրս, ցանկանում ենք Ցեղասպանության 100-ամյա տարելիցին ընդառաջ իմանալ նաև  Ձեր տեսակետը՝ որպես քաղաքացի: Շատ է խոսվում, որ այս տարելիցը կարող է ջրբաժան լինել: Ըստ Ձեզ՝ ի՞նչ քայլեր պետք է ձեռնարկի մեր պետությունն ու ի՞նչ պատասխան քայլերի սպասի Թուրքիայից:

-Չեմ կարծում, որ այս տարելիցը ջրբաժան կլինի, քանի որ սա խնդիր է, որը չունի վերջ: Կարծում եմ՝ մեր պայքարը բաժանված է հանգրվանների և 100-ամյակը, ոչ թե վերջակետ, այլ՝ նոր հանգրվանի սկիզբ կարող է լինել: Մենք հիմա պահանջում ենք և հիշում, ու երբ որ, հուսանք,  Թուրքիան էլ ընդունի իրականությունը, դրանից հետո արդեն կմտածենք մեր հաջորդ քայլերի մասին: Ինչ վերաբերում է Թուրքիայի կողմից եղած քայլերին՝ եթե սպասում ենք, որ այդ պետությունը կընդունի…իհարկե, շատ ցանկալի է, բայց կարծում եմ՝ ոչ սպասելի: Սպասելի չէ, որ Թուրքիան այնքան խոհեմ գտնվի ու ընդունի տեղի ունեցածը: Ես քաղաքագետ չեմ, որ ինչ-որ բան կանխատեսեմ, միայն գիտեմ, որ մենք ուզում ենք ու սպասում, որ այդ պետությունը խոհեմ կգտնվի, բայց չեմ կարծում, որ գոնե 100-ամյակին ընդառաջ կընդունի:

Իսկ նախագծի մասով՝ կցանականամ ամփոփել ու կոչ անել բոլոր կառույցներին, որպեսզի աջակցեն՝ սա համահայկական ծրագիր է և բոլորս պետք է շահագրգռված լինենք, որ այն տարածվի ու դրա կոչն էլ ավելի մեծ հնչեղություն ստանա:

Նախագիծը պատրաստվել է ՀՀ Կառավարության աշխատակազմի տեղեկատվական-վերլուծական կենտրոնի աջակցությամբ: