Հայաստանում չես կարող մի կում կոնյակով կամ երկու տոլմայով սահմանափակվել. Հարցազրույց՝ ԱՄՆ դեսպանի հետ

Հայաստանի Հանրապետությունում Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների Արտակարգ և Լիազոր Դեսպան Ռիչարդ Միլսի հետ Aysor.am-ի թղթակիցը զրուցել է մեր երկրում գործունեության, հայկական ուտեստների, մշակույթի և երկկողմ համագործակցության մասին։

- Պարոն դեսպան, արդեն մեկ տարուց ավելի է, ինչ Հայաստանում եք՝ որպես ԱՄՆ արտակարգ և լիազոր դեսպան: Հարմարվել ե՞ք հայկական կենսակերպին: Ձեզ դուր գալի՞ս է Հայաստանը:

- Հայաստանն ինձ շատ դուր է գալիս և բախտս բերել է, որ ես որպես ԱՄՆ դեսպան ծառայում եմ այստեղ: Իմ կարծիքով, սա դիվանագիտական ծառայողի համար լավագույն նշանակումներից մեկն է: Հայաստանն ունի հարուստ բնաշխարհ, հարուստ մշակութային ժառանգություն և խելացի, կիրթ քաղաքացիներ, ովքեր ամեն օր եռանդագին աշխատում են իրենց երկրի ու իրենց հայրենակիցների համար լուսավոր ու բարեկեցիկ ապագա կերտելու ուղղությամբ: Այստեղ այնքան շատ հնարավորություններ կան, և ուրախալի է լինել այդ պատմության մասը: Թերևս գիտեք, որ 25 տարի առաջ, երբ Հայաստանն անկախացավ, ես Հայաստանի հարցերով պատասխանատու առաջին պաշտոնյան էի պետքարտուղարությունում ու արդեն քառորդ դար է՝ ես հետևում եմ Հայաստանի պատմությանը և կարծում եմ, որ Հայաստանը կարող է հպարտանալ 1991թ. անկախացումից ի վեր ունեցած առաջընթացով և զարգացմամբ:

- Հայաստանի կլիմայի մասին ի՞նչ կասեք: Հարմարվե՞լ եք եղանակային կտրուկ փոփոխություններին:

- Հայաստանում տարվա ամեն եղանակ, լինի ձմեռ, գարուն, ամառ, թե աշուն, գեղեցիկ է յուրովի: Ես սիրում եմ շրջագայել ու տեսնել երկիրը տարվա տարբեր եղանակներին: Իսկ եղանակային կտրուկ փոփոխություններն, անկեղծ ասած, ինձ չեն անհանգստացնում, քանի որ ես Միչիգանում եմ հասակ առել:

- Որպես դիվանագետ՝ աշխատել եք տարբեր երկրներում: Կարո՞ղ եք համեմատել հայաստանյան Ձեր փորձը այլ երկրների հետ:

- Բոլոր երկրները տարբեր են, ամեն մեկն ունի իր հետաքրքիր կողմերը, իր մարտահրավերներն ու հնարավորությունները, իր ուրույն հարաբերությունները Միացյալ Նահանգների, տարածաշրջանում իր հարևանների և միջազգային հանրության հետ: Ուստի դժվար է համեմատության եզրեր անցկացնել, դա նույնը կլինի, եթե փորձես խնձորը համեմատել նարնջի հետ:

- Խնդրում եմ թվարկել ձեր 5 ամենասիրելի վայրերը Հայաստանում կամ Երևանում:

- Սա էլ հեշտ հարց չէ, սիրված տեղեր ես ու կինս շատ ունենք: Երևանում ինձ շատ է դուր գալիս Փարաջանովի տուն-թանգարանը և ուշագրավն այն է, որ առաջին օտարերկրյա ֆիլմը, որ ես երբևէ դիտել եմ, եղել է «Նռան գույնը»: Այս ժամանակ ես սովորում էի քոլեջում:  Ապա պետք է նշեմ ջազ ակումբները, դրանք հոյակապ են: Ես ջազի մեծ սիրահար եմ, և ջազը, ունենալով ամերիկյան ակունքներ, այսօր նաև Հայաստանի երաժշտական ժառանգության կարևոր մաս է հանդիսանում: Ջազի հանդեպ մեր երկու ժողովուրդների սերը  ինձ համար հանդիսանում է իմպրովիզներ անելու ու նախաձեռնողականության ոգու մարմնավորումը, որը բնութագրական է թե ամերիկացիների, թե հայերի համար:

Ես նաև շատ լավ եմ զգում մեր 5 ամերիկյան անկյուններն այցելելիս՝ Երևանում, Կապանում, Գյումրիում, Վանաձորում և Չարենցավանում: Ամեն անգամ այդ կենտրոններն այցելելիս, կարծես, մի փոքրիկ Ամերիկա բացվի իմ աչքի առաջ: Այդ կենտրոններում մեծ հաճույք եմ ստանում երիտասարդ այցելուների հետ շփումներից, ովքեր գալիս են իրենց անգլերենը բարելավելու, նոր բաներ սովորելու համար, որպեսզի ավելի լավ ապագա կերտեն իրենց և Հայաստանի համար:

Ես ու կինս նաև սիրով այցելում ենք Հայաստանի գեղատեսիլ մարզեր, նշեմ՝ Դիլիջանը, Ջերմուկը, ինչպես նաև շատ ու շատ պատմական ու մշակութային նշանակություն ունեցող վայրեր Հայաստանի տարբեր ծայրերում: Եվ, իհարկե, չեմ կարող չնշել ուտելիքը: Ամբողջ երկրով մեկ եղել ենք բազմաթիվ հոյակապ ռեստորաններում ու ճաշակել հայկական խոհանոցը: Հյուրասիրությունն ու խոհանոցը մարդկանց մասին շատ բան կարող են ասել:

- Հասցրե՞լ եք այստեղ գտնվելու ընթացքում հայերեն սովորել: Եթե այո, կհամեմատեք հայերենը Ձեր մայրենի լեզվի հետ և նշեք, թե որն է ավելի բարդ:

- Կուզեի հայերեն ավելի լավ իմանալ, որովհետև շատ գեղեցիկ ու յուրահատուկ լեզու է: Շարունակում եմ սովորել ու որտեղ հնարավոր է, փորձում եմ օգտագործել սովորածս, բայց հաճախ չի ստացվում, քանի որ Հայաստանը քաղաքակիրթ ու զարգացած վայր է, որտեղ շատերը խոսում են անգլերեն, իսկ թե անգամ անգլերեն չգիտեն, ապա խոսում են ֆրանսերեն կամ ռուսերեն, ու ես հայերենիս անկատար իմացությունը գործի դնելու անհրաժեշտություն հազվադեպ եմ ունենում:

- Հայերեն ի՞նչ բառ կամ արտահայտություն եք հիշում:

- Շատ բաներ եմ հիշում, բայց ինձ դուր է գալիս «կհանդիպենք շուտով» արտահայտությունը: Հրաժեշտի շատ գեղեցիկ ձև է, ասել, որ արդեն իսկ սպասում եմ նոր հանդիպման:

- Կարծում եմ՝ հայ ընթերցողին կհետաքրքրի Ձեր կարծիքը հայկական ուտեստների վերաբերյալ: Ո՞ր ուտեստն եք նախընտրում:

- Հայաստանը հարուստ է գյուղատնտեսական բարիքներով ու ես շատ եմ սիրում թարմ պտուղներ՝ ծիրան, սալոր… այն ինչ տարվա այդ եղանակին կա: Մրգերն ու բանջարեղենը հյութեղ են, հարուստ համ ունեն ու շատ առողջարար են: Ես նաև հիացած եմ հայկական օջախի հյուրասիրությամբ ու շռայլությամբ. Երբ մեկի տուն ես հրավիրված, տարբեր ճաշատեսակներ են պատրաստում, տարբեր խմիչքներ հրամցնում ու չես կարող մի կում կոնյակով կամ երկու տոլմայով սահմանափակվել ոչ միայն սոսկ այն պատճառով, որ համեղ է ու ուզում ես էլի ու էլի ուտել, այլ նաև նրա համար, որ այդ հյուրասիրությամբ ու սիրով պատրաստված ուտեստներով տանտերերն իրենց ջերմությունն ու բարեկամությունն են ի ցույց դնում:

- Որպես ամերիկյան մշակույթի կրող՝ գտե՞լ եք նմանություններ հայկական մշակույթի հետ:

- Մեր մշակույթներում նմանություններ շատ կան, նշեմ մի քանիսը. Հայաստանում ձեռներեցության ու նախաձեռնողականության ոգի է տիրում, այնպես ինչպես ԱՄՆ-ում, կան շատ տաղանդավոր երիտասարդներ, ովքեր փորձում են նոր ու ստեղծարար ձևերով գործածել տեխնոլոգիաները: Դիտարկենք ԹՈՒՄՈ կենտրոնի, Գյումրու տեխնոպարկի օրինակները, որոնք երկուսն էլ կարող էին տեղ գտնել ԱՄՆ Սիլիկոնյան հովտում: Նաև տպավորված եմ աշխատանքային էթիկայով Հայաստանում, ինչը մեկ այլ նմանություն է: Եվ սերը ընտանիքի, երեխաների հանդեպ, հարգանքը մշակույթի ու անցյալի ժառանգության հանդեպ ու էլի շատ բաներ: Ուզում եմ նաև նշել, որ Հայաստանի ու ամերիկահայ համայնքի հետ ամուր կապը նույնպես նպաստում է մեր երկու երկրների անշեղ բարեկամությանը:

- Երկկողմ համագործակցության ի՞նչ ծրագրեր են առաջիկայում ակնկալվում քաղաքական, տնտեսական և ռազմական ոլորտներում:

- Եկող տարում մենք նշում ենք Հայաստանի և Միացյալ Նահանգների բարեկամության ու գործընկերության 25 տարին: Միացյալ Նահանգներն առաջին պետություններից մեկն էր, որ ճանաչեց Հայաստանի անկախությունը 1991թ. դեկտեմբերի 25-ին:

Դիվանագիտական ճանաչմանը հաջորդեցին այլ քայլեր. 1992թ. հունիսից Հայաստանում սկսեց գործել Խաղաղության կորպուսը, իսկ սեպտեմբերից՝ ԱՄՆ Միջազգային զարգացման գործակալությունը: Մեր բարեկամությունը ամուր է, սերտ ու խորը արմատներ ունի: Մենք գործակցում ենք տարբեր հարցերի շուրջ, նշեմ տնտեսական հարաբերությունների բարելավումը՝ Հայաստանում ամերիկյան ներդրումները խրախուսելու և հայ գործարարներին ամերիկյան շուկա մուտք գործելու հարցում աջակցելու միջոցով:

Մենք գործակցում ենք միջազգային կազմակերպությունների ու դիվանագիտական առաքելությունների հետ ֆինանսավորելու այնպիսի մեխանիզմների ներդրումը, որոնք կերաշխավորեն գարնանը կայանալիք ընտրությունների ազատ ու արդարացի անցկացումը:

Մենք շարունակում ենք ուսումնավարժական ծրագրերը ՆԱՏՕ-ի ու ՄԱԿ-ի խաղաղապահ ուժերում կենսական ներդրում ունեցող հայ զինծառայողների համար:

2017 թ. և հետագայում Միացյալ Նահանգները կշարունակի գործակցել Հայաստանի կառավարության և ժողովրդի հետ այնպիսի ծրագրերի ու նախաձեռնությունների շուրջ, որոնք կօգնեն Հայաստանին իրացնել իր ողջ ներուժը և կայանալ որպես ժողովրդավարական, բարեկեցիկ, անվտանգ ու հարևանների հետ խաղաղ գոյակցող պետություն, ինչը մեր ընդհանուր նպատակն է: