Մշակութային քաղաքականության ձևավորման մեջ մշակութային գործիչները պետք է նվազագույնս ընդգրկված լինեն. Արա Խզմալյանը՝ մշակութային խնդիրների, բացթողումների ու դրանց շտկման մասին

16/08/2018 19:03

Մշակութային քաղաքականության ձևավորման մեջ մշակութային գործիչները պետք է նվազագույնս ընդգրկված լինեն. Արա Խզմալյանը՝ մշակութային խնդիրների, բացթողումների ու դրանց շտկման մասին


Բոլոր ժամանակներում մշակույթը մնում է այն մանրադիտակը, որն ի ցույց է դնում տվյալ պետության դիմանկարը ո՛չ միայն արվեստի, այլև՝ քաղաքականության ու կրթության ոլորտներում: Զուր չէ, որ ցանկացած պետության ու ազգի ճանաչվածության հարցում մշտապես գլխավոր դեր են խաղացել նրա՝ արդեն իսկ հանրաճանաչության հասած արվեստագետները: Հատկանշական է, որ համաշխարհային սեր ու ճանաչում վայելող հայերի զգալի մասը արվեստագետներ, զինվորականներ ու գիտնականներ են՝ յուրաքանչյուրն իր ոլորտում առաջատար, երբեմն՝ անփոխարինելի:

Aysor.am-ը մերօրյա մշակութային քրոնիկայի, ոլորտում տեղ գտած ծայրահեղ դրսևորումների, բացթողումների ու թերությունների մասին զրուցել է Հայաստանի զբոսաշրջության զարգացման հիմնադրամի տնօրեն, արվեստագետ Արա Խզմալյանի հետ:

- Պարոն Խզմալյան, քանի որ այսօր դուք ներկայացնում եք նաև տուրիզմի ոլորտը, չեմ ցանկանա շրջանցել այն ու մեր հարցազրույցը հենց այդտեղից էլ կսկսեմ. ներկայումս տուրիզմի ոլորտն ի՞նչ  վիճակում է:

- Ինչքան էլ մենք մեր երկրի ներսում խոսենք առկա տուրիստական խնդիրների մասին, փաստ է, որ Հայաստանը գերադասող տուրիստների թիվը տարեցտարի աճում է: Մեր երկիրը դառնում է նոր ուղղություն, նոր շուկաների հնարավորությունը շատ մեծ է: Տարբեր երկրներ, մարդիկ փնտրում են զբոսաշրջային նոր ուղղություններ, ու Հայաստանը այդ փնտրվող երկրների շարքում է: Սա ոչ թե բարձրագոչ հայտարարություն է, այլ՝ եռամսյակային վիճակագրություն:

- Որո՞նք են այն նպաստող պայմանները, որ ավելացրել են զբոսաշրջիկների՝ Հայաստանի նկատմամբ հետաքրքրությունը:

- Զբոսաշրջիկների քանակի ավելացումը պայմանավորված է մի քանի հանգամանքով. նախ, դեռևս անցած տարվանից իրականացվող պետական քաղաքականությամբ, նաև՝ ճիշտ մարկետինգի շնորհիվ: Մարկետինգային միջոցառումներն իրականացվում են նաև հիմնադրամի կողմից, որովհետև հիմնադրամն այն պաշտոնական կառույցն է, որն իրականացնում է երկրի մարկետինգային քաղաքականությունը: Չափազանց ուրախալի է նաև մասնավոր հատվածի ակտիվությունն ու նախաձեռնողականությունը՝ կատարելագործվելու և նոր զբոսաշրջային արդյունք ստեղծելու: Մեր խնդիրն է այս մոտեցումը խրախուսելն ու ամրապնդելը:

- Վերջին ամիսներին տեղի ունեցած ներքաղաքական իրադարձությունները ի՞նչ ազդեցություն են թողել ոլորտի վրա:

-  Ըստ մի շարք աղբյուրների՝ մեր երկրի վարկանիշը բարձրացավ այն հանգամանքից, որ առանց որևէ լուրջ բախման, առանց արյունահեղության տեղի ունեցավ իշխանափոխություն: Մենք էլ տարբեր առիթների ժամանակ՝ ցուցահանդեսներ, շնորհանդեսներ, հարցազրույցներ, շեշտում ենք, որ զբոսաշրջիկը գալիս է մի երկիր, որտեղ քաղաքական հեղաբեկումներն անգամ տեղի են ունենում առանց արյան և բռնության: Սա շատ կարևոր մեսիջ է, որը ուզում ենք տեղ հասցնել՝ մեր երկիրը դիրքավորելու որպես անվտանգ, օտար մարդու համար ապահով երկիր, որտեղ մարդկանց սիրտը բաց է, սեղանն՝ առատ: Հյուրընկալությունը մեզ համար ազգային խառնվածքի կարևորագույն բաղադրիչ է, հյուրին վիրավորելը, չգոհացնելը, առավելևս՝ մերժելը, մեր պարագայում մեղքի պես մի բան է (ժպտում է՝ հեղ.): Հյուրամեծարությունը ամենամեծ կապիտալն է, որ մենք այսօր ունենք ներկայացնելու աշխարհին: Աշխարհի տարբեր ծագերում մարդիկ այսօր խնդիր ունեն ջերմ վերաբերմունքի, մարդկային շփման, պարզ խոսքի ու անկեղծության: Աշխարհը խելագարվում է մարդկային կոմունիկացիայի բացակայությունից, բարեբախտաբար, մեր երկիրը լրացնում է այդ մեծ պակասը:

- Մեր ձգտումը դեպի եվրոպականացում այս ջերմ էմոցիաները պաղ չի՞ դարձնում:

- Ես շատ արհեստական եմ համարում բոլոր այն խոսքերը, թե մենք ձգտում ենք դեպի Եվրոպա: Ովքեր քիչ թե շատ գիտեն հայոց միջնադարը, ապա տեղյակ են, որ մեր ամբողջ մշակութային քաղաքականությունը եվրոպական կողմնորոշում ունի: 5-6-րդ դարերում բազմաթիվ երկրներ դեռ ձևավորված չէին, երբ հայը թարգմանում էր Արիստոտել, Պլատոն և այլն: Մեր ամբողջ լեզուն ձևավորվել է հունական փիլիսոփայությամբ, թարգմանությամբ: Մենք եվրոպական քաղաքակրթության հենց ակունքներում ենք, ինչպե՞ս կարող ենք նոր որոշել՝ եվրոպացի՞ ենք, թե՞ ոչ: Շատ հետ չգնամ՝ մեր ունեցած ամենամեծ արժեքները՝ Արամ Խաչատրյան, Մարտիրոս Սարյան, Շառլ Ազնավուր, շատ ուղենիշային են մեզ համար: Այս մարդիկ, ունենալով ամուր, խորքը գնացող ազգային արմատ, միևնույն ժամանակ ամբողջապես եվրոպական համակարգի մեջ են… Հիշո՞ւմ եք, Նիկոլ Փաշինյանը Բրյուսելում հայտարարեց, որ Եվրոպան մեզ համար ո՛չ թե արտաքին քաղաքականության, այլ՝ ներքին արժեհամակարգի խնդիր է: Առաջին անգամ լսեցի այդպիսի ամուր, համարձակ ու անկեղծ պատասխան: Սա շատ կարևոր հայտարարություն էր: Չգիտես ինչո՞ւ, երբ ասում ենք Եվրոպա, հասկանում ենք մեր կողմից մերժելի բոլոր անբարոյական ու վատ դրսևորումները, որոնք այսօր այնտեղ կան: Բայց որպես հասարակություն՝ մենք կարող ենք դիրքորոշում հայտնել չէ՞՝ ինչն ենք ընդունում Եվրոպայից, ի՞նչը՝ ոչ: Ես հավատում եմ մեր ազգի ճիշտ կողմնորոշվելու ունակությանը: Զգոն և զգույշ լինելով հանդերձ՝ պետք է որոշենք՝ Եվրոպան մեզ համար ո՞ր արժեհամակարգն է: Անձամբ ես Եվրոպա ասելով հասկանում եմ մշակույթ, մարդասիրություն, հանդուրժողականություն, մտքի, փիլիսոփայության, արվեստի իրականություն:

 

- Ձեր թույլտվությամբ արդեն անցնենք թատերական թատերական ոլորտին. վերջին շրջանում կարծեք թե որոշակի աշխուժություն է նկատվում, թատրոնները սկսել են ավելի շատ ներկայացումներ բեմադրել, հանդիսատեսին գրավելու միջոցներ են փնտրում: Որպես թատերագետ՝ նման միտում նկատե՞լ եք:

- Անկեղծ ասած՝ իմ տպավորությամբ գնալով ավելի ու ավելի է խորանում թատերական ճգնաժամը: Արդեն 10 տարի ես խոսում եմ մասնագիտական գրագիտության, բացերի ու թերությունների մասին: Իմ՝ տարիներ շարունակ այս արատների մասին խոսելը բացարձակ անարձագանք է մնացել: Ո՛չ միայն թատրոնն, այլ, առասարակ, մշակույթի կազմակերպման ու կառավարման համակարգը արմատապես վերանայման կարիք ունի: Այն մեխանիզմը, որն այսօր կա, որը ժառանգել ենք նախորդներից, մշակույթը դեպի փակուղի, կործանում տանող վտանգավոր համակարգ է: Մշակութային հստակ քաղաքականություն է պետք ձևավորել՝ ի՞նչ ենք հասկանում մշակույթ ասելով, ներսում և դրսում ի՞նչ կարող է անել մշակույթը երկրի համար: Հիշո՞ւմ եք հեղափոխության օրերին ապագա վարչապետին Ազգային ժողովում ժամեր շարունակ ուղղված հարցերը. տարբեր բնագավառների մասին շուրջ 5 ժամ տևողությամբ հարց ու պատասխանի ընթացքում գեթ մեկ հարց չհնչեց, որը մշակույթն էր շոշափում: Այս ոլորտը տարիներ շարունակ դուրս է մնացել լուրջ քաղաքական քննարկումներից, առհասարակ չի ընկալվել որպես լուրջ ոլորտ: Դրան նպաստել են և՛ մարդիկ, ովքեր ղեկավարել են մշակույթը, և՛ հենց բուն մշակութային գործիչներն՝ իրենց ողորմելի կեցվածքով, քյասիբ մտքով, ծեծված դատողություններով ու իշխանահաճո, քստմնելի պահվածքով: Հենց մշակութային գործիչներն են տարիներ շարունակ վարկաբեկել մշակույթի ոլորտը:

- Նիկոլ Փաշինյանը երկու հանդիպում ունեցավ մշակույթի գործիչների հետ, որոնցից մեկին ներկա էիք նաև Դուք: Արվեստագետների կողմից տրված հարցերը, հիմնականում, կա՛մ նրան ուղղված գովասանքի խոսքեր էին, կա՛մ՝ անձնական խնդիրների բարձրաձայնում: Նման հանդիպումները կարո՞ղ են պտղաբեր լինել, գո՞հ էիք հնչեցված հարցերից:

- Առաջինը փոքր խմբով մենք հանդիպեցինք պարոն Փաշինյանի հետ: Անձամբ բարձրաձայնել եմ իմ մտահոգությունները՝ կապված մշակույթում առկա խնդիրների հետ: Երկրորդ հանդիպմանը երկրից բացակայելու պատճառով չեմ կարողացել գնալ, թեև հրավիրված էի: Սակայն, երբ կողքից տեղեկանում եմ, թե ի՞նչ հարցեր են տվել, իհարկե՝ խայտառակություն է: Հերթական անգամ ապացուցվում է, որ այդ մակարդակով մշակութային իրականությանը չի՛ կարելի լուրջ վերաբերվել: Այդ իսկ պատճառով մի քանի անգամ հանդիպել ենք տիկին Մակունցի հետ, որոնց ժամանակ հստակ ասել եմ, որ մշակութային քաղաքականության ձևավորման մեջ մշակութային գործիչները պետք է նվազագույնս ընդգրկված լինեն: Այդ քաղաքականության ձևավորումը մշակութային գործչի խելքի բանը չէ: Մշակույթն ու մշակութային քաղաքականությունը տարբեր բաներ են: Ցավոք սրտի, քանի որ ինտելեկտուալ հատվածն ընդգրկված չէ մշակույթի կարգավորման մեջ, ստեղծագործողին թվում է, որ ինքը պետք է որոշի իր քաղաքականությունը: Բայց չէ՞ որ նա չունի դրա կարողությունները, մտավոր ունակությունները և մասնագիտական պատրաստվածությունը: Մենք հստակ պետք է տարանջատենք գործառույթները. մշակույթի գործիչը թող զբաղվի իր բուն գործով, իսկ ոլորտի կարգավորման խնդիրներով թող զբաղվի առանձին մի մարմին՝ կազմված հոգեբանից, սոցիոլոգից, միջազգայնագետից, դիվանագետից… Միայն այդ դեպքում է հնարավոր հասկանալ, որ մշակույթը արտաքին պաշտպանական բլոկ է Հայաստանի Հանրապետության համար: Մեր արվեստագետներից յուրաքանչյուրը անձնական շահով է առաջ մղվում. Մեկն ասում է՝ եթե նախարարությունը չի աջակցում իմ համերգին, ուրեմն այլևս բանի պետք չէ, մյուսը ներկայացում է ուզում բեմադրել ու վստահ է, որ իր ներկայացումն այնքան լավն է, որ պետք է պետական աջակցություն ստանա: Իհարկե, նորմալ է, որ արվեստագետը մտածում է, թե ինքը բացառիկ է, հակառակ դեպքում չի կարող ստեղծագործել, ու հենց դա համար եմ ասում՝ ստրատեգիական հարցերում պետք է ավելի զգոն լինել: Իմ մտահոգությունները լիովին կիսում է նաև Լիլիթ Մակունցը, սակայն դեռևս չեմ բացահայտի այն ծրագիրը, որը մտադիր ենք կյանքի կոչել: Փակուղի ենք ժառանգել, վերջնական ու ամենահզոր սխալներն արվեցին նախորդ նախարարի օրոք, երբ փիառը և հանրային կարծիք ձևավորելը դարձել էին ավելի կարևոր, քան՝ բուն գործը:

- Բայց հենց նույն նախկին նախարարի օրոք տարբեր մարզերում մշակութային տարբեր իրողություններ չէի՞ն լինում՝ նոր թանգարանների նախագծեր, նոր ներկայացումներ…

- Խոսել Սևանի հատակում Սոցռեալիզմին առննչվող թանգարան բացելու մասին՝  նշանակում է՝ բացարձակ չենք ընկալում արտաքին մարտահրավերները, չենք գիտակցում, թե այսօր ի՞նչ լուրջ խնդիրներ կան ծառացած մեր առջև: Նախկին նախարարը, չլուծած օպերային արվեստի լրջագույն խնդիրները, խոսում էր Օպերայում ռեստորան բացելու մասին: Իհարկե, ես դեմ չեմ ռեստորանին, դա էլ պետք է լինի՝ ինչպես աշխարհի մեծագույն կոթողներում, բայց պետք է երկրորդայինը տարանջատենք առաջնայինից: Պատկերացրեք, եթե Ֆրանսիայի Գրանդ օպերայից հանենք արվեստն ու թողնենք միայն ենթակառուցվածքները: Այն միանգամայն կկորցնի իր իմաստը: Այդ մեկ ու կես տարվա ընթացքում ոլորտի սիրողականությունը, դիլետանտիզմը հասավ այնպիսի մի կետի, որ ես սեփական նախաձեռնությամբ բացարձակ անմասնակից մնացի մշակութային իրականությանը:

- Հիմա մշակույթը ճիշտ հունի մեջ գցելու հնարավորություն տեսնո՞ւմ եք:

- Այո, այժմ տրված է եզակի պատմական հնարավորություն՝ վերանայելու ամբողջ համակարգը, հասկանալու արտաքին մարտահրավերները, գնահատելու մեր ներքին ռեսուրսը: Պետք է ոլորտին տրամադրվող պետական բյուջեն ճիշտ բաշխվի, հասկանանք՝ մշակույթի ո՞ր մասին ինչքա՞ն ենք հատկացնում, բյուջեի մի մասն ինչքանո՞վ է ծառայում որպես սոցիալական աջակցություն: Դուք ինձանից լավ գիտեք, որ այսօր մենք բազմաթիվ մշակութային հաստատություններ ունենք՝ թատրոն, համերգասրահ, որոնք ո՛չ ներսում, ո՛չ դրսում որևէ արդունք չեն տալիս,  բայց մյուս կառույցների հետ հավասար ֆինանսավորում են ստանում: Նախկին նախարարին հրապարակավ դիմել եմ՝ մինչև կապիտալիզացիայի մասին խոսելը եկեք որոշենք պետական միջոցների խելամիտ օգտագործման մեխանիզմներ՝ ինչքա՞նն ենք տալիս համայնքներին՝ որպես սոցիալական աջակցություն, ինչպե՞ս ենք ֆինանսավորում մայրաքաղաքի մշակութային հաստատությունները, ինչպե՞ս՝ համայնքներինը: Չէ՞ որ մայրաքաղաքի բիզնես-միջավայրը մի բան է, համայնքինը՝ բոլորովին այլ: ԱՄՆ-ում մշակութային հաստատություններին աջակցելը գործարարների համար պատվաբեր է, մրցակցության համար բաենպաստ մթնոլորտ կա: Աշխարհում այս մոդելը վաղուց կա, պետք է դա գիտակցել ու ընդունել: Երկրում այսօր կա սպասում, հասարակական լավատեսություն, որևէ բան ձեռքբերելու, նվաճելու պատրաստակամություն, և այս ալիքը պետք է օգտագործել պետական ինստիտուտները բարեկարգելու նպատակով: Նկատե՞լ եք, երբ ասում ենք՝ երեխաները պետք է մշակույթին անմաս չլինեն, հասկանում ենք աշակերտներին թատրոն կամ համերգ տանելը: Իսկ ինչո՞ւ չենք ուզում դպրոցի դռները բացել անվանի արվեստագետների, գրողների, հրապարակախոսների առջև: Մշակութային քաղաքականության խնդիրը միայն Մշակույթի նախարարության խնդիրը չէ, սա միջգերատեսչական խնդիր է: Պատահական չի, որ Գերմանիայում մշակույթի մի ահռելի հատված՝ ահռելի բյուջեով, տրված է Արտաքին գործերի նախարարությանը: Մենք մշակույթի սլաքը պիտի փոխենք, տեղային, գյուղական, համայնքային սպառումից վերածենք արտաքին քաղաքականության խնդրի:

- Պարոն Խզմալյան, որքանո՞վ եք ճիշտ գտնում այն հանգամանքը, որ Մշակույթի նախարարությունը ի պաշտոնե չի միջամտում թատրոնների գեղարվեստական ղեկավարների նշանակման հարցին, արդյոք դա չի կարող ներքին խժդժության առիթ դառնալ:

- Անձամբ ես կողմնակից եմ այն համակարգին, որ գեղարվեստական ղեկավարներին նախարարը չնշանակի: Այս խժդժություններն ու անհամաձայնությունները պետք է լինեն այնքան ժամանակ, քանի դեռ չունենք մեր մշակույթի ռազմավարական պլանավորումը: Որ թատրոնին ենք նշանակում, որին՝ չէ, որի ներկայացումն ենք ֆինանսավորում, որինը՝ չէ, ու նմանատիպ բոլոր խնդիրներն առկա են լինելու, քանի դեռ չունենք այն փաստաթուղթը, որում ամրագրված է երկրի մշակութային քաղաքականությունը: Առանց այդ փաստաթղթի ցանկացած որոշում կամայական է համարվելու…

- Կարելի է ասել՝ թատերական կյանքը կենտրոնացած է միայն մեկ-երկու խոշոր քաղաքներում, մայրաքաղաքից բացի լսում ենք Գյումրու և Վանաձորի թատրոնների ակտիվ գործունեության մասին, որոշակի ակտիվություն երբեմն Գորիսի թատրոնն է ցուցաբերում: Այնինչ, շատ մարզկենտրոններ նույնիսկ թատրոնի շենքեր չունեն: Այս բացը լրացնելու կարիք չկա՞, ինչպե՞ս պետք է մարզի բնակիչը հաղորդակից լինի թատերական մշակույթին:

- Իսկապես, բավական լուրջ խնդիր է: Ավելացնեմ, որ թատրոն կա Գավառում, փոքրիկ մի թատրոն կա Հրազդանում, որի պայմանները, մեղմ ասած, վատթար են, Աբովյանի թատրոնը, որը փորձում էին ատամներով պահել, փակվեց… Գիտեք, դա պայմանավորված է մի քանի հանգամանքով: Նախ, պետական միջոցների հնարավորության, ապա նաև՝ տնտեսության, բիզնեսի ու մշակույթի աջակցության քաղաքականության բացակայության խնդիր կա: Տեղական ինքնակառավարման մարմինների և կենտրոնական կառավարության համագործակցության խնդիր կա: Բացի այդ, ինչ էլ ասելու լինենք, թատրոնը մնում է քաղաքային արվեստ: Որտեղ կա քաղաքային կենցաղ, իրականություն, այնտեղ կա թատրոն: Օրինակ, Իջևանում, երբ մարդիկ կռիվ են տալիս հանապազօրյա հացի համար, ապրում են ծայրահեղ չքավորության մեջ, դժվար թե որևէ մեկի մտքով անցնի՝ ժամանակը ներկայացումներ նայելով անցկացնել: Իմ համոզմամբ, գոնե փոքր համայնքներում ոչ թե պետք է թատրոնի շենքեր լինեն, այլ՝ մշակույթի տներ, որտեղ կարող են և՛ ներկայացում խաղալ, և՛ ֆիլմերի ցուցադրություններ ու համերգներ կազմակերպել: Կրթական, մշակութային մի կառույց պետք է լինի դա: Նաև կադրերի մասնագիտացման, պրոֆեսիոնալիզացման խնդիր ունենք, պետք է մասնագետներն այնքան պրոֆեսիոնալ լինեն, որ կարողանան նախ ճիշտ ազդակներ ուղարկել Մշակույթի նախարարությանը՝ ի՞նչ ծրագրեր են պետք իրականացնել, և կարողանան գրագետ օգտագործել այն միջոցները, որոնք տրամադրում է պետությունը համայնքներին: 10 տարուց ավելի բարձրաձայնում եմ, որ ծանոթ-բարեկամներ են տեղավորված ՏԻՄ մշակութային բաժիններում: Մասնագետներ չկան, սիրողական միջավայրում միլիոններ էլ դնես, չի աշխատի, էլ չասեմ, որ մասնավորը նման տեղերում միլիոն չի էլ դնի:

- Հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ հանրապետությունում շատ թատրոններ «անունը՝ կա, ամանումը՝ չկա» կարգավիճակում են, պետական գերատեսչության կողմից թատրոնների ֆինանսավորումը արդարացվա՞ծ է:

- Նախ, պետք է որոշակիորեն բեռնաթափել մշակույթի սոցիալական բեռը: Եթե ստացած գումարի դիմաց արդյունք չեն ցուցաբերում, ապա պետք է արձանագրենք, որ սուբսիդիաներն այսօր ո’չ թե պրոֆեսիոնալ համայնքի վարձատրություն են, այլ՝ նպաստներ: Ոչ արդյունք կա, ոչ էլ պահանջ, պահանջ չի էլ եղել: Նախկինում խուսափում էին սոցիալական դժգոհության մեծացումից: Եթե երկրում տասնյակ, հարյուրավոր մարդիկ անաշխատանք մնային, մարդկանց սոցիալական դժգոհությունը կմեծանար: Այժմ զուգահեռ մշակելով սոցիալական երաշխիքներ՝ միևնույն ժամանակ պետք է մշակույթի վրայից բեռնաթափել սոցիալական աջակցության խնդիրը: Այլապես, մենք տասնյակ մշակութային կառույցների տալիս ենք հարյուրավոր միլիոններ, բայց չենք կարողանում աջակցել այն ծրագրերին, ինչը կարող է ռեալ հեղինակություն բերել երկրին: «Հովեր»-ի պես երգչախումբն այսօր կանգնած է փակուղու առջև՝ լուրջ ֆինանսական խնդիրներ ունենալու պատճառով: Ունենք քիչ թե շատ հաջող ներկայացումներ, որոնք միջազգային փառատոններում ներկայացնելու խնդիրներ ենք ունենում: Լավ կատարող երաժիշտներ ունենք, որոնց չենք կարողանում միջազգային մրցույթների մասնակից դարձնել: Հենց դրա համար եմ ասում՝ մինչև մենք վերջնականորեն չորոշենք մեր առաջնահերթությունները, ո՛չ արժանավորներն են գոհ լինելու, ո՛չ էլ անարժանները: Սա նույնն է, թե չենք անջատում սնուցող համակարգը (սիստեմա՝ հեղ.) արդեն վաղուց մեռած մարմնից, շարունակում ենք սնուցել «դիակը»:  Ի վերջո, որևէ կառավարություն պետք է այդ քայլին գնա, բեկումնային այս շրջանում պետք է արմատապես այս հարցերը լուծվեն: Մշակութային քաղաքականություն նշանակում է կանխամտածված, գիտակցված գործունեություն, որն իրականացվում է մտավոր, նյութական, ֆիզիկական ռեսուրսներն օպտիմալ  ձևով օգտագործելով: Թե չէ մենք պետական բյուջեն լցնում ենք մի ցանցի մեջ, այն այդ ցանցի անցքերից մաղվում գնում է, թասն էլ մնում է դատարկ: Մանր-մունր, «խուրդա» ծրագրերի վրա վատնում ենք պետական միջոցները այն դեպքում, երբ գլոբալ խնդիրներ ունենք ու սահմանափակ միջոցներ: Մեր ազգը բավականին մեծ մարտահրավերներ ունի իր առջև, և մշակույթը ոչ թե կարող է նպաստել այդ մարտահրավերները մեղմելուն, այլ առհասարակ կարող է նպաստել երկրի տնտեսական, քաղաքական կլիմայի փոփոխությանը: Դրա փորձը կա աշխարհում, բազմաթիվ երկրներ (Գերմանիա, Նորվեգիա…» իրենց մշակութային, կրթական քաղաքականության շնորհիվ հայտնվել են առաջնակարգ դիրքերում:

- Սակայն շատերը գտնում են, որ երբ երկիրն իր առջև ունի բազմաթիվ քաղաքական, տնտեսական մարտահրավերներ, մշակույթը կարելի է ինչ-որ չափով աչքաթող անել…

- Պետք է ներողություն խնդրեմ ու ասեմ, որ դա կատարյալ հիմար մտածելակերպ է: Նրանք, ովքեր այդպես են խոսում, չեն հասկանում, թե ինչ աշխարհում են այսօր ապրում, որ մշակույթն այն նույն զենքն է, որը դու ունես առաջնագծում և կարող է երկիրդ պաշտպանելու համար դառնալ այն զենքը, որն ունես սահմաններիցդ դուրս… Այո, մակերեսային ընկալում կա, մշակույթն այսօր ցուցքի է վերածված՝ տնազի, կապիկության, անհաջող ներկայացումների ու անտաղանդ համերգների: Ոլորտի պրոֆեսիոնալ համայնքը լրջորեն չի քննարկում, թե իրականում ինչ հզոր զենք կարող է դառնալ երկրի համար մշակույթը, եթե քաղաքական հստակ վեկտոր ունենա: Ուղղակի պետք է մի քիչ ուսումնասիրել տարբեր երկրների փորձն ու ամեն ինչ պարզ կլինի: Չկա՛ պատրաստի մշակութային քաղաքականության մոդել, բոլոր երկրներն այսօր կանգնած են մշակութային քաղաքականության խնդրի պրոցեսի առջև, ու մենք, ուսումնասիրելով միջազգային փորձը, պետք է այն ադապտացնենք մեր իրականությանը, մեր ռեսուրսներին ու հնարավորություններին: Եթե ուշադիր եք եղել, նկատած կլինեք, թե Արցախում ինչ խելացի մոտեցում են ցուցաբերում. պարբերաբարԱրցախ են հրավիրում աշխարհահռչակ մշակութային գործիչների: Հասկանում են, որ եթե Մոնսերատ Կաբալյեի պես արվեստագետը փոքրիկ գրառում կամ հայտարարություն անի Արցախի մասին, միիոնավոր մարդկանց հասանելի կդառնա այդ խոսքն ու կամրապնդի վստահությունը տվյալ երկրի հանդեպ: Աշխարհը կտեսնի, որ այս երկիրը ստեղծարար, խաղաղասեր, պատերազմից խուսափող երկիր է:

- Մշակույթի, նաև կրթության քարոզման մեջ մեծ դեր ունի նաև հեռուստատեսությունը: Որքանո՞վ է այն իր գործառույթը այդ առումով ճիշտ իրականացնում:

- Այս հարթակում էլ մենք խնդիր ունենք, մատների վրա կարելի է թվել այն հեռուստաընկերությունները, որոնք քիչ թե շատ որակ են ապահովում: Իհարկե, չեմ պնդի, թե այսօր հեռուստատեսությունը հասարակական կյանքի կենտրոնում է, կամ տեղեկատվական դաշտի առանցքն է: Համացանցը շատ ավելի զորեղ գործիք է, TV-ն բավական խեղճացած է նորագույն տեխնոլոգիաների մոտ: Սակայն, լայն մասսաների համար հեռուստատեսությունը դեռևս մնում է հիմնական տեղեկատվական ու ժամանցային հարթակը: Իսկ ի՞նչ ենք մենք տարիներ շարունակ ներարկում մեր քաղաքացիներին. որ սա այլանդակ, քրեական երկիր է, նողկալի բառապաշարի ու նողկալի հարաբերությունների երկիր է, որտեղ ոչ մի լավ բան տեղի չի ունենում, այլ միայն բռնաբարություն, սպանություն, «Սուր անկյուն»-ներ ու «Կիսաբաց լուսամուտ»-ներ են: Ինչո՞ւ պետք է ես երեկոյան հոգնած տուն մտնեմ, հեռուստացույցը միացնեմ ու լսեմ, թե ինչպես է ինչ-որ BMV-ի վարորդ խեղճ մի մարդու վրաերթի ենթարկել: Վերջերս սկսեցի մի քանի հաղորդում նայել «Կիսաբաց լուսամուտներ»-ից, ու գիտե՞ք ինչ պատճառով. այդ հաղորդման ամեն մի եթերից հետո կարելի է քրեական գործ հարուցել մի քանի հոգու հանդեպ: Մի կողմից թվում է՝ լավ է, որ հատակից այդ մարդկանց դուրս են բերում, բայց մյուս կողմից էլ փոխում են մեր պատկերացումը իրականության հանդեպ: Նման տեղեկատվությունից հետո բնակությանդ վայրը, երկիրդ փոխելու ցանկություն ես ունենում: Մեր պետության ինչպիսի՞ պատկեր ենք ձևավորում: Սիրիայում հոգևոր հայրը գիտե՞ք ինչ ասաց. «Դուք եկել կոչ եք անում, որ ձեզ մոտ ներդրումներ անենք, բայց ձեր սերիալները նայելուց հետո ոչ մի սփյուռքահայ Հայաստանում ներդրում չի անի»: Մեր սերիալները ցույց են տալիս քրեական և այլանդակ պատմություններ, ու ես այն մտքին եմ, որ պետք է խիստ սահմանափակել նեգատիվ տեղեկատվությունը և մեծ ուշադրություն դարձնել պոզիտիվին՝ տարբեր ոլորտներում: Բացասական տեղեկատվությունը պետք է վերաբերվի միայն այն ոլորտներին, որոնք ունեն ազգային անվտանգության նշանակություն, որոշակի ուղերձներ:

- Հանրությանը բացասականը հրամցնելու մեջ հատուկ պետական քաղաքականություն տեսնո՞ւմ եք:

- (Մտածում է՝ հեղ.) դժվարանում եմ պատասխանել: Պարզապես, սա մարդկային բնազդ է, մարդիկ սիրում են դաժան տեսարաններ: Աշխարհում գլադիատորական խաղեր են եղել, դրանից հետո ի՞նչ կարող ես ասել: Եկեղեցու հայրերից մեկը նկարագրում էր, թե ժողովուրդն ի՞նչ էքստազի մեջ էր ընկնում արյունահեղ տեսարաններից, երբ գազանը հոշոտում էր մարդուն: Հոգեբանական այն ներգործությունը՝ երբ վտանգը դիմացդ է, բայց դու վտանգից հեռու ես, շա՜տ հզոր գործիք է: Բայց պետք է կարողանանք գիտակցել՝ մենք հիմա ոտքի կանգնելու, մեր երկրի վերաբերյալ մեր պատկերացումը փոխելու խնդիր ունենք: Մի կողմից զբոսաշրջության ոլորտում աշխարհին ներկայացնում ենք, որ մեր երկիրն անվտանգ երկիր է, որտեղ կարող ես գիշերը զբոսնել, մինչև ուշ երեկո ռեստորաններում նստել ու որևէ մեկը քեզ չանհանգստացնի, մյուս կողմից մեր սերիալներն ու հաղորդումները ցույց են տալիս, որ իրականությունն այստեղ այլ է: Եկեք հասկանանք՝ ինչպե՞ս ենք մենք մեզ ընկալում ու դիրքավորվում աշխարհում:

 

Հեղինակ՝ Նելլի Մարգարյան

Աղբյուր՝


Տեքստում սխալ կամ վրիպակ նկատելու դեպքում, ուղարկեք խմբագրին հաղորդագրություն` նշելով տվյալ սխալը, այնուհետև սեղմելով Ctrl-Enter:

Լրահոս

18/03/2024 23:35 Փաշինյանը կնոջ հետ Համազգային թատրոնում էր՝ «...և նորից Գարուն» ներկայացմանը 18/03/2024 23:14 Ստոմատիտ․ Ինչպե՞ս բուժել 18/03/2024 23:08 Մտադիր չենք ամերիկյան զորքեր ուղարկել Ուկրաինա․ Սալիվան 18/03/2024 22:51 Անընդհատ ասում է՝ տանք-տանք. ինչի՞ դիմաց ես տալիս, երբ Բաքվում հայտարարում են՝ «Էրիվան», «մենք չենք կանգնելու» ․ «Հայաքվե» նախաձեռնության անդամ 18/03/2024 22:33 Ի վիճակի՞ չես՝ թող, գնա. Լավ, ինչքա՞ն կարող ես տալ, որ «պատերազմ չլինի»․ Ոսկեպարցի 18/03/2024 22:10 «Դա անում ենք Ոսկեպար գյուղի համար, Կիրանց գյուղի համար»․ Փաշինյանը Տավուշում հայտարարել է՝ Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև սահմանազատման և սահմանագծման գործընթացը մտնում է գործնական փուլ 18/03/2024 21:43 «Նա եկել էր ասելու, որ այդ տարածքները հանձնում է հանուն «խաղաղության»․ Մանրամասներ՝ Փաշինյանի ու տավուշցիների հանդիպումից 18/03/2024 21:34 Կիմ Չեն Ընը ցանկանում է ամրապնդել Ռուսաստանի հետ հարաբերությունները 18/03/2024 21:18 Այս շաբաթ Վրաստանի խորհրդարան կբերվի ԼԳԲՏ քարոզչության դեմ ուղղված օրինագիծը 18/03/2024 21:03 «Ամեն խաղ պիտի խաղանք՝ ինչպես վերջինը»․ Հարոյանը՝ Կոսովոյի և Չեխիայի դեմ ընկերական խաղերից առաջ 18/03/2024 20:44 «Արարատ»-ի ֆուտբոլիստ Արմեն Նահապետյանին այսօր վիրահատել են 18/03/2024 20:28 Քթի միջնապատի շտկում․ Ե՞րբ է անհրաժեշտ վիրահատական միջամտությունը 18/03/2024 20:14 Լարսի ճանապարհը բացել են բեռնատարների համար 18/03/2024 20:01 ԵԽ նախարարների կոմիտեն ընդունել է որոշում «Մակուչյանը և Մինասյանն՝ ընդդեմ Ադրբեջանի» վճռի կատարմանն ուղղված Ադրբեջանի ներկայացրած գործողությունների ծրագրի վերաբերյալ 18/03/2024 19:53 «Չենք պատրաստվում հաշվի նստել, կարևոր չէ»․ Կրեմլից արձագանքել են ընտրությունների վերաբերյալ ԱՄՆ-ի գնահատականին 18/03/2024 19:37 Հստակ դիրքորոշում ունենք` հասնելու Հարավային Կովկասում կայուն և տևական խաղաղության. Խաչատուրյանը՝ ֆրանսիացի մտավորականներին 18/03/2024 19:27 Չեխիայի դեսպանը Ալեն Սիմոնյանին նամակ ու եվրոպական դրոշ է փոխանցել 18/03/2024 19:17 Ի գիտություն ենք ընդունում ՌԴ նախագահական ընտրությունների արդյունքները․ Ֆրանսիայի ԱԳՆ 18/03/2024 19:00 Ապարանում, Արագածում, Սևանում ձյուն է տեղում 18/03/2024 18:48 600 հայկական բեռնատարներ են կուտակվել Վերին Լարսի անցակետի ռուսական ու վրացական կողմերում 18/03/2024 18:34 Թշնամու խնդիրն է՝ կտրել Իրան-Հայաստան-Վրաստան-Ռուսաստան հաղորդակցության ուղին, ջլատել Հայաստանի պաշտպանական բնագիծը՝ նաև այս հատվածում․ Վարդան Ոսկանյան 18/03/2024 18:24 Անկախ նրանից, թե Փաշինյանը ինչ է խոստացել թշնամի Ադրբեջանին, գյուղում վճռական են տրամադրված, հետքայլ չեն անելու․ Բաղանիսցի 18/03/2024 18:13 Գեղարքունիքի մարզի Գանձակ բնակավայրում անցկացվելու է «Ազդարարում, տարհանում, պատսպարում» թեմայով գործնական վարժանք 18/03/2024 17:58 ԲՈՒՀ-երի նկատմամբ Փաշինյանի վերաբերմունքը պարզ ֆրեյդիստական բացատրություն ունի․ Լևոն Զուրաբյան 18/03/2024 17:47 Ո՞ւր է գնում Հայաստանը․ դեպի անորոշություն, անկանխատեսելիություն և արկածախնդրություն․ Տիգրան Աբրահամյան 18/03/2024 17:32 Տավուշում հանդիպման մասնակիցների ձեռքից վերցրել են հեռախոսները, Փաշինյանն իր հետ տարած մի տեսախցիկով փորձելու է ստեղծել կեղծ տպավորություններ և էլի մոլորեցնել հանրությանը․ Դանիելյան 18/03/2024 17:19 Ալիևը շարունակում է կամայականություններն օկուպացված Արցախում․ հայտարարել է, որ վերանվանում է Ստեփանակերտի «Վերածննդի» հրապարակը 18/03/2024 17:07 Քանաքեռավանի գազալցակայանում պայթյունի հետևանքով վնասվածք ստացած 46-ամյա աշխատակցի առողջական վիճակը գնահատվում է ծանր 18/03/2024 16:53 Ո՞վ է սեփականաշնորհել և 2.6 մլն դոլարով վաճառքի հանել Թաթուլ Կրպեյանի անվան այգու մի մասը. Տեսանյութ 18/03/2024 16:50 Քաղաքացին քարով հարվածել է կառավարության շենքի պատուհանին. news.am (Տեսանյութ) 18/03/2024 16:47 Team-ի ինտերնետը հասանելի է մետրոյում 18/03/2024 16:39 Ոսկեպարում Նիկոլ Փաշինյանին շատ սառն են ընդունել, Փաշինյանը վախեցրել է պատերազմով. Ոսկան Սարգսյան 18/03/2024 16:34 Տավուշում Նիկոլ Փաշինյանի հանդիպումների տեսանյութերը կհրապարակվեն ավելի ուշ. խոսնակ 18/03/2024 16:23 1 ոսկե և 2 բրոնզե մեդալներ՝ Մաթեմատիկայի միջազգային կովկասյան 9-րդ օլիմպիադայում 18/03/2024 16:02 Հայ դատի հանձնախումբն ԱՄՆ Կոնգրեսում քննարկումներ է կազմակերպել ԼՂ հայերի իրավունքների թեմայով 18/03/2024 15:53 Նիկոլ Փաշինյանը Կիրանցում հանդիպել է բնակիչների հետ 18/03/2024 15:47 Այգեհովիտում էլեկտրական շչակ է գործարկվելու 18/03/2024 15:38 Անցած 3 օրվա ընթացքում արձանագրվել է 32 վթար. 1 մարդ զոհվել է, 50-ը՝ ստացել վնասվածքներ 18/03/2024 15:28 Քննարկվել են ՀՀ-ի և ԱՄՆ-ի միջև տնտեսական համագործակցության խորացման ուղղությամբ անհրաժեշտ քայլերը 18/03/2024 15:18 Խիստ նկատողություն է տրվել Տավուշի նոտար Գուրգեն Անանյանին 18/03/2024 15:14 Ստոլտենբերգն Ադրբեջանի ՊՆ ղեկավարի հետ տարածաշրջանային անվտանգության հարցեր է քննարկել 18/03/2024 15:09 Ներկայիս քաղաքական պսևդո էլիտայի փոխարեն պիտի ունենանք պետական գործիչների բանակ․ Անանյան 18/03/2024 15:02 Չի կարելի դառնալ հավաքական Արևմուտքի քարոզչության հերթական զոհը՝ վերածվելով հակառուսական պլացդարմի. Շարմազանով 18/03/2024 14:55 Հայ-ադրբեջանական խաղաղության օրակարգն առաջ մղելու պատմական հնարավորություն կա․ Բայրամով 18/03/2024 14:48 Քրեական ենթամշակույթի քարոզ պարունակող ֆիլմերն ու տեսալսողական հաղորդումները հանրային մուլտիպլեքսում կցուցադրվեն ժամային սահմանափակմամբ (Տեսանյութ) 18/03/2024 14:34 Երևանում 26-ամյա աղջիկը դանակահարել է ընկերոջը. նա ձերբակալվել է 18/03/2024 14:27 Արդարադատության նախարարի տեղակալի գլխավորած պատվիրակությունը Ֆրանսիայում է 18/03/2024 14:14 ՀՀ-ում ՌԴ նախագահական ընտրություններին մասնակցածների մեծամասնությունը քվեարկել է Վլադիսլավ Դավանկովի օգտին 18/03/2024 14:02 Ալիևը շնորհավորել է Պուտինին 18/03/2024 13:46 Պետությունն ինչ-որ քայլեր անելու է, սա ես կարող եմ երաշխավորել. Հայրապետյանը՝ ՏՏ ոլորտի ներկայացուցիչների՝ երկրից հեռանալու մասին (Տեսանյութ) 18/03/2024 13:40 Արցախցիների վերադարձի հարցում Հայաստանի իշխանության պահվածքը համընկնում է Թուրքիայի և Ադրբեջանի տեսակետների հետ. Տիգրան Աբրահամյան 18/03/2024 13:36 Հայաստանը գործադրում է բոլոր ջանքերը՝ պահ առաջ Ադրբեջանի հետ հարաբերությունների կարգավորման համար. Միրզոյան (Տեսանյութ) 18/03/2024 13:33 Պուտինը պարտվել է Երևանում, հաղթել՝ Գյումրիում 18/03/2024 13:29 Հայաստանը չափազանց մեծ նշանակություն ունի Ղազախստանի համար՝ միջմայրցամաքային ծրագրերում. ԱԳ նախարար 18/03/2024 13:20 «Որոշումների առանցքում ՀՀ-ի արժանապատվության հարցն է»․Հայրապետյանը չմանրամասնեց՝ արդյո՞ք ռուսական հեռուստաալիքները հանրային մուլտիպլեքսից հանելու հարց կլինի (Տեսանյութ) 18/03/2024 13:06 Չինաստանը շնորհավորել է Պուտինին 18/03/2024 13:00 Նիկոլ Փաշինյանը Տավուշում է 18/03/2024 12:51 ՊԵԿ-ը ներդրել է վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ վարույթների էլեկտրոնային կառավարման նոր համակարգ 18/03/2024 12:47 «Եվրոպան» մեզ պաշտպանել չի կարող և չի ուզում. Հարավային Կովկասում բռնկված հրդեհը Բրյուսելի միզող տղան հանգցնել ի վիճակի չէ. Արմեն Աշոտյան 18/03/2024 12:38 Ուրախ եմ, որ այս կեղծավորի պաշտոնավարման ժամկետը մոտենում է. Մարուքյանը՝ ԵԽ նախագահ Շառլ Միշելի մասին 18/03/2024 12:31 Պարույր Սևակ փողոցում զենքի գործադրմամբ խուլիգանության դեպքը բացահայտվել է․ 2 անձի մեղադրանք է ներկայացվել 18/03/2024 12:29 Տիգրանաշենի ոլորանում իրանական բեռնատարը բախվել է երկաթե արգելապատնեշներին ու կողաշրջվել 18/03/2024 12:27 Ողջաբերդում երիտասարդներ են ձերբակալվել․ համայնքին պատճառել են 8 միլիոն դրամի վնաս 18/03/2024 12:23 ՀՀ ԿԸՀ փոխնախագահն ու քարտուղարը դիտարկել են ԱՄՆ նախագահական նախնական ընտրությունները 18/03/2024 12:18 Ոստիկանությունը հորդորում է բոլորին` անվերապահորեն հետևել ամրագոտու կիրառման կանոններին 18/03/2024 12:09 ՄԱԿ-ի Թմրամիջոցների և հանցավորության դեմ պայքարի գրասենյակը (UNODC) պատրաստակամ է աջակցելու ՆԳՆ բարեփոխումներին 18/03/2024 12:04 ՆԱՏՕ-ի գլխավոր քարտուղարը կայցելի Հայաստան 18/03/2024 11:54 Մեկ շաբաթում գրանցվել է 196 արտակարգ դեպք. 11 ինքնասպանության փորձ, 140 հրդեհ, 3 պայթյուն 18/03/2024 11:48 ԱԳՆ-ում մեկնարկել է Արարատ Միրզոյանի և Ղազախստանի ԱԳ նախարարի առանձնազրույցը 18/03/2024 11:46 Ղազախստանի ԱԳ նախարար Մուրատ Նուրտլեուն ժամանել է ՀՀ ԱԳՆ 18/03/2024 11:44 Նիկոլ Փաշինյանն արտահերթ ընտրությունների չի գնա, գիտի՝ չի հաղթելու. Արշակ Կարապետյան 18/03/2024 11:41 ՀՀ-ԵՄ հարաբերություններում դինամիկան կարելի է աննախադեպ որակել. ԱԳ փոխնախարար 18/03/2024 11:38 Սպասվող առատ տեղումներից չբողոքեք, մեզ ջուր է պետք․ Գագիկ Սուրենյան 18/03/2024 11:30 Սպասվում են ձյան առատ տեղումներ, առանձին հատվածներում՝ բուք 18/03/2024 11:23 Նրա հետ վաղուց չեն բանակցում, այլ պահանջում են. Արշակ Կարապետյանը` Նիկոլ Փաշինյանի մասին (Տեսանյութ) 18/03/2024 11:20 Հաստատվել է կարմրուկով վարակման 165 դեպք 18/03/2024 11:07 «Վերջապե՜ս». Ավինյանը՝ «Մհեր Մկրտչյան» թատրոնի մասին 18/03/2024 11:01 Ներսից ու դրսից մեզ թելադրվում է, որ դուք ո՛չ հայրենիք ունեք, ա՜յ թափառական ժողովուրդ, ո՛չ հող , ո՛չ շիրիմ, ո՛չ սրբություն. Բագրատ Սրբազան 18/03/2024 10:47 Հակակոռուպցիոն դատարանի վճռով պետությանը կփոխանցվի ավելի քան 608 մլն դրամ 18/03/2024 10:45 ԵՄ Խորհուրդը կքննարկի Հայաստանին աջակցությունը և հայ-ադրբեջանական կարգավորումը 18/03/2024 10:42 Պուտինն առաջատար է ձայների 87,32 տոկոսով 18/03/2024 10:33 Հաջորդը լինելու է Մատենադարանը. Վահե Հովհաննիսյան 18/03/2024 10:25 Չեմ պատրաստվում հանդուրժել այդ այլանդակությունները. Ավինյանը՝ սրճարանների մասին (Տեսանյութ) 18/03/2024 10:07 2023-ի սեպտեմբերից ՀՀ-ն լքած 7 825 արցախցիներ չեն վերադարձել. նոր տվյալներ (Sputnik Արմենիա) 18/03/2024 10:05 Ադրբեջանցիներն Արցախում ավերել են զոհված գետավանցի ազատամարտիկների հիշատակին նվիրված հուշահամալիրը 18/03/2024 09:58 Լարսը բեռնատարների համար փակ է 18/03/2024 09:43 Միջազգային ատյաններում Ադրբեջանի դեմ Հայաստանի գանգատներից հրաժարումն անվերականգնելի վնաս կհասցնի ՀՀ-ին ու հայ ժողովրդին 18/03/2024 09:37 Մի շարք տարածաշրջաններում ձյուն է տեղում 17/03/2024 23:06 Եկեք մի շրջան մոռանանք Եղեռնը, թուրքերին փշի-փշի անենք. Նիկոլայ Ծատուրյան (տեսանյութ) 17/03/2024 21:15 Երկար տարիներ անց Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև կայուն խաղաղության հասնելու հնարավորություն կա. ՆԱՏՕ-ի գլխավոր քարտուղար 17/03/2024 21:03 Մարտի 20-ի հանրահավաքը որևէ առնչություն չունի արցախյան ու հայաստանյան քաղաքական ուժերի հետ. չշահարկել և չմոլորեցնել մարդկանց. Արտակ Բեգլարյան 17/03/2024 20:41 Եկեղեցու շուրջ համախմբվելու ջանքերի բացակայությունը ընդգծում է հասարակական-քաղաքական միջավայրի մասնատվածությունը և մատնանշում ազգային երկխոսության բացակայությունը. Դավիթ Անանյան 17/03/2024 19:39 Վաղը տեղի կունենա Հայաստանի ու Ղազախստանի արտաքին գործերի նախարարների հանդիպումը 17/03/2024 19:34 Մարտունեցիներն ընդդիմադիր պատգամավորների հետ քննարկել են անվտանգային իրավիճակը 17/03/2024 18:31 «Հյուսիս-հարավ»-ի Աշտարակ-Թալին մոտ 42 կիլոմետրանոց ճանապարհահատվածում ակտիվ շինաշխատանքներ են ընթանում 17/03/2024 17:20 Վեհափառ Հայրապետը հոգևոր հայրերին պատգամել է լինել անսասան ու հաստատուն իրենց կոչման մեջ 17/03/2024 17:08 Պարեկները վնասազերծել են 36-ամյա տղամարդուն, ով կոտրել է Սյունիքի, Վայոց ձորի և Արարատի մարզերում տեղադրված բոլոր արագաչափերը 17/03/2024 16:49 Օդի ջերմաստիճանը կնվազի 5-7 աստիճանով 17/03/2024 15:41 Ինչպես կարող եք կառուցել Ձեր տունը սահմանամերձ բնակավայրում ամբողջությամբ պետության ֆինանսավորմամբ. մանրամասներ 17/03/2024 14:50 «Կեսօրն առանց Պուտինի» բողոքի ակցիա՝ Գյումրիում

Տվյալ բաժնի վերջին նյութերը