«Կարգին» Հայկոն ու «անկարգ» ավագանին՝ պատուհաս իշխող ուժի գլխին

Երևան քաղաքի Ավագանին արձակվում է մինչև աշնանային նստաշրջան՝ քաղաքը թողնելով, եթե չասենք ավելի վատ վիճակում, ապա հաստատ ոչ ավելի լավ, քան կար մինչ այդ։ Անցած ամիսների ընթացքում որևէ էական խնդիր լուծում չստացավ, քաղաքի կյանքում որևէ բարենպաստ կարգավորում ենթադրող նախագիծ չբերվեց Ավագանու օրակարգ։ Նույն կեղտոտ փողոցներն են, նույն հուսահատության «Գազելները», նույն մահվան վերելակները, նույն խցանումները...

Մանդատները ստանալուց հետո ավագանու անդամների համար, կարծես, անտեսանելի դարձան կարմիր գծերը, որոնց դեմ նրանցից շատերը պայքարում էին։ Չեն անհանգստացնում նաև սրճարաններով ողողված ու տեղ-տեղ անանցանելի դարձած մայթերը, կանաչ տարածքների պակասն ու եղածների անմխիթար վիճակը, որն ի դեպ էլ ավելի անխնամ է ու չորացած, քան երբևէ եղել է Երևան քաղաքում։

Փողոցային առևտրի դեմ հայտարարված պայքարը ամիսներ անց մոռացվեց, քաղաքի մայթերին ու հրապարակներում էլ շարունակվում է միրգ ու բանջարեղենից մինչև քաղցր բամբակի ու խաղալիքների վաճառքը։ Մեքենաների կայանման համար նախատեսված հատվածներում ոչ միայն չպակասեցին, այլև բազմակի աճեցին անիվներով կրպակները, որոնց դեմ պայքար էր սկսել քաղաքապետարանը՝ առաջ բերելով վերջիններիս տերերի դժգոհությունը։

Նույնն է մնացել նաև քաղաքացիների և քաղաքապետարանի ու վարչական շրջանների միջև շփման որակը։ Երևանցիներին կրկին ուղղորդում են դիմում գրել ու սպասել, կամ էլ նույն ցրողական պատասխաններով մերժում նրանց առաջարկներն ու ահազանգերը։

Արդարության համար նշենք, որ կրավորական կեցվածքով հանդես եկավ ոչ միայն Ավագանու իշխող ուժի, այլ նաև «Բարգավաճ Հայաստան» կուսակցության ու «Լույս» դաշինքի խմբակցությունները։ Վերջինիս հաջողվեց մի քանի նախագիծ բերել օրակարգ և ընդունել, սակայն անվանակոչումներից և սեփական աշխատանքը ավելի հարմար դարձնելուց բացի, քաղաքի որևէ լուրջ խնդրի լուծմանն ուղղված առաջարկ նրանցից էլ չլսվեց։ Երևանցիների հիշողության մեջ, թերևս, կմնան քաղաքապետի հասցեին լույսականների հնչեցրած մեղադրանքները, որոնք Հայկ Մարությանի համար որևէ իրական վտանգ չէին ներկայացնում, մտահոգվելու առիթ չէին տալիս, ու ընդամենը այդրոպեական տհաճություն պատճառելու էֆֆեկտ ունեին։

Միաժամանակ միամտություն կլինի լուրջ ակնկալիքներ ունենալ երեք հոգանոց այս խմբակցությունից, որը թեպետ ընդդիմադիր է, սակայն այսօր խմբակցությունում մեծամասնություն կազմող «Հանրապետություն» կուսակցությունը դժվար է այդպիսին որակել։ Այդ կուսակցության ներկայացուցիչ Արտակ Զեյնալյանը մինչ վերջերս կառավարության անդամ էր, իսկ կուսակցությունն էլ դիտարկվում է որպես «Քաղաքացիական պայմանագրի» հավանական գործընկեր։ Այս պատճառով է, որ քաղաքապետին Ավագանու ամբիոնից և հրապարակային ելույթներում դատափետող «Հանրապետության» տիկնայք ջերմ շփումներ ունեն «Իմ քայլի» հետ և հաճախ լուսանկարներ են հրապարակում ՔՊ-ականների խնջույքներից։

Ինչևէ, հանգիստ թողնենք ընդդիմությանը և դիտարկենք քաղաքապետի թիմը, որը բավականին հետաքրքիր վարքագիծ ցուցաբերեց  անցած  ամիսներին։ Տարբեր նախագծերի քննարկման ժամանակ ականատես եղանք «Իմ քայլի» խառնիճաղանջ քվեարկությանը։ Անսպասելի էր հատկապես ընդդիմադիր Դավիթ Խաժակյանի նախագծին «Իմ քայլը» խմբակցության կողմ քվեարկելն ու ընդունելը։ Թեպետ քաղաքապետը սկզբում դեմ էր քվեարկել, իսկ հետո, հավանաբար չհավատալով աչքերին, որ նախագիծն ընդունվում է, ևս մեկ անգամ քվեարկություն հայտարարեց ու ձեռնպահ քվեարկեց։ Իշխող խմբակցությունը հավանություն տվեց նախագծի, որով քաղաքապետարանի վիճակն Ավագանու նիստերին բարդացվում է՝ հարց ու պատասխանի հնարավորություն ընձեռելով յուրաքանչյուր լիագումար նիստում։

Ավելին, տեղի ունեցավ Երևանի Ավագանու պատմության մեջ անսովոր մի իրավիճակ, երբ քաղաքապետը հանեց օրակարգից իր իսկ բերած նախագիծը՝ նշելով, որ «Իմ քայլում» նախագծի շուրջ կոնսենսուս չկա։ Հատկապես բարձր օղակներում աշխատավարձի զգալի բարձրացմանն ուղղված այս նախագիծը Մարությանը խոստացավ կրկին օրակարգ բերել, երբ իր խմբակցությունում կոնսենսուս կլինի։ Իսկ կլինի՞ այն արդյոք։ Ըստ որոշ աղբյուրների, կարգին Հայկոն այս ամենի հետևանքով հիստերիայի մեջ էր ընկնում, ՔՊ վարչությանը կոչ անում սանձել իրենց կողմից առաջադրված անդամներին, ընդհուպ մինչև ուլտիմատում դնելը, թե հրաժարական կտա։

Դատելով վերը նշվածից, ակնհայտ է դառնում խզումը Մարությանի գլխավորությամբ քաղաքապետարանի աշխատակազմի և Ավագանիում նրա թիմի միջև։ Իհարկե, «Իմ քայլում» կպնդեն, թե դա ժողովրդավարություն է, Ավագանու անկախություն, կարծիքների ազատ արտահայտում։ Բայց դա այդքան էլ այդպես չէ։ Ավագանու «Իմ քայլը» խմբակցությունը պարզապես չի ուզում լինել քաղաքապետի անբարբառ և հնազանդ հենարան մի շարք պատճառներով, որոնցից ամենակարևորներն են, կարծում ենք, ոչ միակուսակցական լինելը, տեսակետների ու հետագծի տարբերությունը, նաև անդամների մի մասի չարդարացված սպասելիքներն ու անձնական հավակնությունները։ 

Երևանի Ավագանու «Իմ քայլը» դաշինքը կազմված է ինչպես «Քաղաքացիական պայմանագիր» կուսակցության անդամներից, այդպես էլ քաղաքացիական հատվածի ներկայացուցիչներից, որոնց թվում են, ինչպես տարբեր հասարակական կազմակերպությունների ներկայացուցիչներ, այդ թվում՝ այսպես կոչված «սորոսականներ», այնպես էլ տարիներ շարունակ փողոցներում քաղաքական պայքար ծավալած ակտիվիստներ։ Անցած ամիսներին անզեն աչքով էլ տեսանելի էր, որ իրենց ակտիվությամբ և երևանցիների համար ճանաչելիությամբ առանձնանում էին «Իմ քայլը» դաշինքի հատկապես անկուսակցական անդամները, որոնցից ոմանք ճանաչում ունեին նաև նախքան Ավագանու անդամ դառնալը։ Ասում են, որ սա անհանգստացնում է «Քաղաքացիական պայմանագրին» և այդ նպատակով հրահանգ կա առաջին գիծ գործուղել կուսակցականներին, լուսաբանել նրանց՝ փորձելով ուժեղացնել խմբակցության կուսակցական բաղադրիչը։ Բայց արդյո՞ք դա հնարավոր է և լուրջ ազդեցություն կունենա, եթե հաշվի առնենք, որ վերջիններս իրենց պատրաստվածությամբ և հանրային խոսք հնչեցնելու հարցում զիջում են գլխացավանք դարձած ակտիվիստներին։

Բանն այն է, որ թերագնահատելով Ավագանու դերը, որը ցանկացած պահի կարող է անվստահություն հայտնել հանրապետության բնակչության գրեթե կեսն ընդգրկող մայրաքաղաքի ղեկավարին ու այլ քաղաքապետ ընտրել (այն է՝ շեշտակի փոխել երկրում քաղաքական կոնֆիգուրացիան), Ավագանու ցուցակ կազմելիս «Քաղաքացիական պայմանագիրն» այնտեղ ընդգրկեց իր ռեսուրսի ամենաթույլ՝ ճանաչելիություն ու հեղինակություն չունեցող մասը, հիմնականում «սև գործ» անող երիտասարդներին, որոնք մինչ այս զբաղվել են միայն կուսակցության «դեմքերի» համար բուկլետ բաժանելով, քարոզարշավներին թիվ ապահովելով։ Նրանց անուններն ու դեմքերը աչքի չեն ընկել նաև թավշյա հեղափոխության ընթացքում։ Իսկ անկուսակցականների մեջ հայտնի, «քայլած» ու «դուխով» դեմքեր կան, որոնք հեղինակություն են վայելում հեղափոխությանը սատարած ժողովրդի մոտ։ Նրանցից ոմանք, նույնիսկ ստանալով վարչական շրջանում ղեկավարի տեղակալի պաշտոն, փորձում են հավատարիմ մնալ իրենց «դուխով պայքարող» տեսակին ու Ֆեյսբուքում պարբերաբար անհամաձայնություն ու դժգոհություն են հայտնում, իսկ հետո կորում որոշ ժամանակ սոցցանցից՝ մեղքը գցելով հեռախոսի վրա։ Այո, խոսքը, օրինակ, հայտնի դարձած Արամ Մանուկյանի մասին է։ Այլ պարագայում նրան իսկույն կհեռացնեին աշխատանքից, բայց ՔՊ-ում հասկանում են, որ դա դժգոհություն կարող է առաջացնել Մանուկյանի պայքարած ընկերների մոտ, իսկ նրա խոսքն էլ շատ ավելի մեծ լսարան ունի և համակիրներ, քան ՔՊ-ից շատերինը։

«Իմ քայլի» ՔՊ-ականները, թույլ լինելուց բացի, ունեն նաև բարդույթներ, որոնք նրանց առանձնացնում են քաղաքական թիմի մյուս՝ առավել բարձր դիրքեր գրաված կուսակիցներից և երբեմն ստիպում անկուսակցական ըմբոստների «ջրերն ընկնել»՝ սատարելով վերջիններիս։ Հայկ Մարությանն, օրինակ, վերջերս անդամակցելով կուսակցությանը, դեռևս չունի այն հեղինակությունը, որը նրան կդարձներ դաշինքի լիդեր։ Նա շարքային ՔՊ-ականներից շատերի համար դեռ ընկալվում է օտար, քանի որ ոչ Կարգին Հայկոն, ոչ էլ պաշտոններ ստացած նրա ընկերները ՔՊ-ի հետ պայքարի երկար ուղի չեն անցել, ավելին՝ առհասարակ աչքի չեն ընկել քաղաքական դիրքորոշմամբ։  Ու եթե հայտնի լինելու շնորհիվ Հայկոն դեռ ինչ-որ տեղ ընդունելի էր որպես քաղաքապետի թեկնածու, ապա բարձր պաշտոններ ստացած նրա ընկերական շրջապատը նույնիսկ հակակրանք կարող է առաջացնել պայքարներում կոփված և ծանր ճամփա անցածների մոտ։ 

Ոչ պակաս ցավոտ էր նաև այն փաստը, որ Ավագանու անդամների մի մասը հետագայում դարձավ պատգամավոր կամ այլ պաշտոն ստացավ՝ առավել գնահատվելով կուսակցության վերնախավի կողմից։ Պատգամավորի մանդատի արժանացան նաև հեղափոխության ժամանակ առհասարակ աչքի չընկածները, ծանոթ-բարեկամ ունեցողները, հանուն մանդատի ՔՊ անդամագրվածները։ Սա անարդարության զգացում պետք է առաջացրած լինի Ավագանու  ոչ միայն ՔՊ անդամների, այլ նաև մյուս՝ անկուսակցական հատվածի մոտ։ Անտեսված, արհամարված, չգնահատված լինելու զգացումը բնականաբար պետք է արտահայտվի և արտահայտվում է նրանց ունեցած միակ լծակով՝ Ավագանու խմբակցությունում սեփական կարծիքը կարևորելով, սեփական վարկանիշի մասին շատ ավելի հոգալով, քան՝ քաղաքական ուժի։ 

Չարդարացված սպասումների հետևանք հանդիսացող այս ամբողջ դեստրուկցիայի պատասխանատուն հասկանալիորեն դառնալու է քաղաքապետը, ով կարծես, անտեսում է իր խմբակցությունում առկա վտանգավոր տրամադրություններն ու տարված է մենախաղով, սեփական «Ես»-ն առանձնացնելով և փիարելով։ Արդյունքում, ինչպես տեղի է ունենում նիստերին, միայնակ էլ փորձում է հակազդել ընդդիմության քննադատություններին և ելույթներին։ Քաղաքականությունից բավականին հեռու շոումենը, կարծես, չի հասկանում իր դրության լրջությունը և շարունակում է «Ես քաղաքապետ եմ» ներկայացումը՝ սեփական թիմի փոխարեն հենվելով Տարոն Մարգարյանից մնացած կադրերի ու իր՝ քաղաքականությունից հեռու «ախպերության» հույսին, որոնց թիվն ավելացնելու համար նույնիսկ ավելացրեց օգնականների հաստիքները։

Նախկիններին պարբերաբար մեղադրելու, սակայն այդպես էլ պատասխանատվության իրավական տիրույթ չտեղափոխելու, ավելին՝ նախկին համակարգի կարկառուն դեմքերին այսօր էլ իր կողքը պահելու գործելաոճը չի կարող դուր գալ ոչ «Իմ քայլի» սկզբունքայիններին, որոնք պնդում են հեղափոխության ժամանակ հռչակածն իրագործելու իրենց հաստատակամությունը, ոչ էլ հատկապես հեղափոխություն արած երևանցիներին։

Քաղաքապետից ավելի շատ կենցաղային արդյունքներ ակնկալող քաղաքացիների համար էլ անհասկանալի է կարգին Հայկոյի կադրային քաղաքականությունը, հատկապես վարչական շրջանների ղեկավարների հարցում, անտրամաբանական են նրա մինչ այսօր արած քայլերը, ժամանակ կորցնելը, մի բան հայտարարելը և դրա կատարումն ապահովելու անընդունակությունը։

Արդյունքում «կարգին» քաղաքապետն ու իր «անկարգ» ավագանին, ըստ ամենայնի, ի վիճակի չեն լինի թե քաղաքականապես ամրացնել իշխող ուժի դիրքերը, թե մոտակա ժամանակներում փոխել երևանցիների կյանքի որակը, ավելի լավը դարձնել քաղաքը։