25/02/2015 17:45
Հիշենք, թե չհիշենք` Սամվել Մկրտչյանը ապրելու է ժամանակների մեջ. Երևանում բացվեց թարգմանչի հուշատախտակը. Լուսանկարներ
Նոր Նորքի շենքերից մեկի մուտքն այսուհետ բոլորին կհուշի, որ այդ շենքում ապրել է թարգմանության մեծ վարպետ, հայերին «Ուլիսեսը» նվիրած Սամվել Մկրտչյանը. Վերջինիս հայրն ու որդին բացեցին վարպետի հուշատախտակը, որի վրա հավերժացվել է նրա ձեռագիրը. վարպետն այսօր կդառնար 56 տարեկան: Առավոտից մամուլը հեղեղված է Սամվելի մասին հրապարակումներով ու բոլոր դրանք կապում է մեկ բան` Սամվել Մկրտչյանն իսկապես բացառիկ երևույթ էր: Եվ նա կմնա ոչ միայն պատմության մեջ, այլև բոլոր նրանց սրտերում, ովքեր գեթ մեկ անգամ կարողացել են մտնել գրականությամբ պարուրված Սամվելի աշխարհը, նրա աչքերով, նրա զգացումներով ու հուզումներով կարդալ թե թարգմանությունները, թե իր սակավաթիվ ստեղծագործությունները: Ու ամենակարևորը` ընկալել դրանք: Այդ ամենն էր Սամվելը և նա շարունակում է ապրել:
«Մենք կորցրել ենք մեր մեծ թարգմանիչներից մեկին. Սամվելը շատ համեստ մարդ էր , շատ ինքնատիպ, տաղանդավոր, յուրօրինակ մտածուղություն ու աչք, խղճմտանք ունեցող գրող էր: Սամվելի թողած ժառանգությունն այնքան անանցողիկ, մեծ ու տարողունակ է` թե հարուստ լեզվի թեսանկյունից, թե թարգմանչական սկզբունքների տեսակետից, որ մենք կարող ենք այս հանդիսավոր պահին իր բացակայության չնչին փաստն անտեսել: Մեր գրականության մեջ մեծ թռիչքները սկսվել են այն ժամանակ, երբ դրանց նախորդել են մեծ թարգմանական թռիչքներ»,- հուշատախտակի բացման արարողության ժամանակ ասաց բանաստեղծ, թարգմանիչ Հակոբ Մովսեսը: Նրա խոսքով` եթե Ս.Մկրտչյանը միայն Ջոյսի «Ուլիսեսը» թարգմանած լիներ, ապա այդ անթարգմանելի, իսկապես անհնարին ստեղծագործությունը բավական կլիներ, որպեսզի Սամվելի մասին խոսեինք.
«Է չեմ խոսում այն մասին, թե ինչ բարձր մակադրկով է այն թարգմանվել: Անկախ նրանից, որ այն շատ բարդ վեպ է ու ամեն մի գլուխը մի ոճով է, ես կարծում եմ, որ Սամվելի թարգմանած 18 գլուխները 18 առանձին ստեղծագործություններ են» ,- հայտարարեց բանաստեղծը:
Հակոբ Մովսեսը հույս հայտնեց, որ Սամվելի ժառանգությունը ընկերներն ու հարազատները անպայման կհրատարակեն.
«Մարդը մահկանացու է.մենք բոլորս գալիս ու գնում ենք, ու երանի նրան, ով կգա և կգնա Սամվել Մկրտչյանի պես»,- հավելեց իր խոսքը նա:
«Անտարես» հրատարակչության խմբագիր Արքմենիկ Նիկողոսյանը նույնպես կանգ առավ Մկրտչյանի` որպես թարգմանչի տաղանդի վրա, բայց մինչ այդ ասաց, որ գնալով ավելի ու ավելի դժվար է դառնում խոսել Ս.Մկրտչյանի մասին, որովհետև գնալով ավելի ու ավելի է ամրակայվում այն գիտակցումը, որ նա, որպես թարգմանիչ, գրող ու հրապարակախոս, դերակատարություն ունեցավ վերջին տարիներին թարգմանական դաշտում.
«Ցավոք պետք է նշեմ, բայց Սամվել Մկրտչյանը որպես թարգմանիչ, գրող ու հրապարակախոս դեռ ինչպես հարկն է արժևորված, գնահատված չէ, որովհետև այն ահռելի աշխատանքը, որ Ս.Մկրտչյանը արել է իր թարգմանական գործունեության մեջ պետք է թարգմանաբանների կողմից ըստ հարկի արժևորվի»,- նշեց նա:
Ա.Նիկողոսյանի խոսքով` Ս.Մկրտչյանը «Ուլիսեսի» թարգմանությամբ մեր ժողովորդին դրել է աշխարհի բացառիկ ժողովուրդների շարքում, որովհետև միայն 20-22 ժողովուրդ է, որ ունեն այդ հանճարեղ ստեղծագործության թարգմանությունը:
Գրողների միության նախագահ Էդվարդ Միլիտոնյանն իր խոսքում նշեց, որ հազվադեպ է լինում, որ երբ մարդ կյանքից հեռանում է, բայց մշակութային վերնախավի մարդիկ պահանջ են զգում հանդիպելու նրան.
«Նա ի բնե, ի ծնե թարգմանիչ էր, ով ստեղծեց շեքսպիրյան բարձր ոճի թարգմանություններ: Նա լեզվական այնպիսի մեծ վեր ու վարի էր տիրապետում անգլերեն-հայերենի, որ դրանք դարձնում էին քոնը: Նա իսկապես արվեստի մարդ էր. ազնվական տեսակը պահպանող մարդկանցից էր մեր սիրելի Սամվելը»,- հայտարարեց նա: Այն մարդկանց ուժն է մեծ, ովքեր մահից հետո, շարունակեց Միլիտոնյանը, ստիպում են իրենց ջանքով, կամքով ստեղծած մտածողությամբ ապրեցնել մի ժողովրդի գրականություն, թարգմանական արվեստ, որ իսկապես արժանի է ապրելու, ստեղծելու.
«Սիրենք, հիշենք մեր Սամվելին: Հիշենք, թե չհիշենք` նա ապրելու է ժամանակների մեջ ու կեցցե իր արած գործը»,- հավելեց Է.Միլիտոնյանը:
Հիշեցնենք, Սամվել Մկրտչյանը մահացել է 2014թ-ի դեկտեմբերի 7-ին:
