Մեզ միավորում է արվեստը նույն կերպ արժևորելը, իսկ հայերի կապը Շեքսպիրի հետ ապշեցուցիչ է. Հարցազրույց Հայաստանում Միացյալ Թագավորության դեսպանի հետ

Հայաստանի Հանրապետությունում Մեծ Բրիտանիայի և Հյուսիսային Իռլանդիայի Միացյալ Թագավորության արտակարգ և լիազոր դեսպան Ջուդիթ Ֆարնուորթի հետ Aysor.am-ի թղթակիցը զրուցել է մեր երկրում նրա գործունեության, հայկական ուտեստների, մշակույթի և երկկողմ համագործակցության մասին։

- Տիկին դեսպան, արդեն մեկ տարուց ավելի է, ինչ Հայաստանում եք՝ որպես Միացյալ Թագավորության արտակարգ և լիազոր դեսպան: Հարմարվել ե՞ք հայկական կենսակերպին: Ձեզ դուր գալի՞ս է Հայաստանը:

- Անգլերենում մենք ունենք փայլուն արտահայտություն՝ «զգալ ինչպես ձուկը՝ ջրում», որը նշանակում է զգալ քեզ ինչպես տանը, գտնել քեզ համար հարազատ վայրը: Ամուսինս ու ես Հայաստանում մեզ անմիջապես զգացել ենք ինչպես տանը: Մեր՝ այստեղ լինելու 15 ամիսները իրականում շատ արագ անցան: Մեզ իսկապես դուր է գալիս Երևանը, մշակույթը, համերգները, մեզ նաև դուր է գալիս սրճարանային մշակույթը ամռան ամիսներին: Այսպիսով՝ մենք երկուսս էլ աներևակայելի երջանիկ ենք այստեղ, մենք գտնում ենք՝ Երևանը հիասքանչ վայր է ապրելու համար: Նաև սկսել ենք ուսումնասիրել Երևանից հեռու գտնվող վայրերը, քանի որ Երևանն ընդամենը մայրաքաղաքն է, իսկ Հայաստանը շատ ավելին է: Այսպիսով, շատ երջանիկ ենք մեզ զգում այստեղ, քանի որ մեզ շատ դուր է գալիս լինել այստեղ:

- Հե՞շտ է այստեղ Ձեզ ապրելը:

- Այո, հեշտ է: Հանդիպածս հայերն իրապես կամեցող են, ջերմ ու հյուրընկալ: Նաև ինձ շատ է օգնում այն փաստը, որ նրանցից շատերը շատ լավ խոսում են անգլերեն:

- Հայաստանի կլիմայի մասին ի՞նչ կասեք: Հարմարվե՞լ եք եղանակային կտրուկ փոփոխություններին:

- Ոչ, չեմ հարմարվել: Իրականում, ես երկար տարիներ ապրել եմ ցուրտ երկրներում, բայց դեռ չեմ ընտելացել ցուրտ եղանակին: Ձմեռը շատ գեղեցիկ է, բայց ես, իրոք, սարսափում եմ սառույցի վրա սայթաքելուց: Ամռանն ինձ համար իսկապես շատ շոգ է այստեղ: Այսպիսով, իմ սիրած տարվա եղանակները միանշանակ գարունն ու աշունն են: Դրանք են ամենից շատ հիշեցնում եղանակը Բրիտանիայում:

- Որպես դիվանագետ աշխատել եք տարբեր երկրներում: Կարո՞ղ եք համեմատել հայաստանյան Ձեր փորձը այլ երկրների հետ:

- Ես աշխատել եմ Արտաքին գործերի նախարարությունում 25 տարի, որից 20 տարին՝ արտերկրում: Ես աշխատել եմ Ուկրաինայում երկու անգամ, ապա Չեխիայում, Լատվիայում, Ղրղզստանում, իսկ հիմա՝ Հայաստանում: Ուշագրավ է, որ այդ երկներից ոչ մեկը այժմյան կարգավիճակը չի ունեցել, երբ ես միացել եմ Արտաքին գործերի նախարարությանը: Նույնիսկ Չեխիան կոչվում էր Չեխոսլովակիա: Եվ վերջին 25 տարիների ընթացքում նրանք բոլորը կանգնած են եղել նույն մարտահրավերի առաջ՝ ընտելանալու կոմունիստական կարգերից անցմանը դեպի հետկոմունիստական համակարգ: Իհարկե նրանք ունեցել են նմանատիպ մարտահրավերներ, սակայն սխալ կլինի ենթադրել, որ նրանք այդ մարտահրավերներին նույն կերպ են մոտեցել, կատարել նույն ընտրությունը: Յուրաքանչյուր երկիր առանձնահատուկ էր: Ես, իրոք, ուրախ եմ եղել ապրել նրանցից յուրաքանչյուրում: Ինչ վերաբերում է Հայաստանին, ապա ակնհայտ է, որ Հայաստանն ունի շատ հարուստ պատմություն ու մշակույթ, ինչը հայերը մեծապես կարևորում են այսօր իրենց ապագայի տեսլականը կերտելիս: Սա դարձնում է Հայաստանն ուրույն՝ իր եզակի պատմությամբ:

- Հասցրե՞լ եք այստեղ գտնվելու ընթացքում հայերեն սովորել: Եթե այո, կհամեմատե՞ք հայերենը Ձեր մայրենի լեզվի հետ:

- Ցավոք, ոչ: Լոնդոնում հայերենի մի քանի դաս եմ անցել մի համբերատար հայ ուսուցչի մոտ, սակայն դրանք բավարար չէին: Հասցրել եմ սովորել հայերենի այբուբենը, բայց երբ եկա այստեղ, տեսա, որ կան զանազան տառատեսակներ, որոնք տարբերվում են դասագրքում եղած այբուբենից: Հիմա, երբ ես հարմարվել եմ աշխատանքիս, իսկապես ուզում եմ գտնել հայերենի մեկ այլ համբերատար և փայլուն ուսուցչի, քանի որ ցանկանում եմ ի վիճակի լինել հայերեն շփվելու համար: Ես կարիերայիս ընթացքում շատ լեզուներ եմ սովորել և ցանկանում եմ հաղթահարել նաև հայերենը: Կարծում եմ՝ հայերենը շատ տրամաբանական լեզու է: Եթե համեմատեմ այն անգլերենի հետ, պետք է ասեմ, որ ծածուկ ուրախանում եմ, որ անգլերենն իմ մայրենի լեզուն է, քանի որ, երբ խոսքը վերաբերում է լեզվի տրամաբանությանը, թվում է, թե անգլերենն ավելի շատ բացառություններ ունի, քան կանոններ։ Արտասանությունը, մասնավորապես, դժվար է, քանի որ չկա ոչ մի տրամաբանություն: Ես, իրոք, հիանում եմ, երբ հայ երիտասարդներն այնպես փայլուն խոսում են անգլերեն:

- Արդյո՞ք հեշտ է Ձեզ հայերեն սովորելը:

- Լավ, ես այն դեռ չեմ սովորել: Բայց սովորել եմ ռուսերեն, ուկրաիներեն, չեխերեն, որոշ չափով լատիշերեն և ֆրանսերեն: Հայերենը բոլորովին այլ է, սակայն այն ունի տրամաբանություն: Ըստ իս, այն նաև շատ գեղեցիկ լեզու է: Կարծում եմ, որ ես կկարողանամ այն սովորել:

- Հայերեն ի՞նչ բառ կամ արտահայտություն եք հիշում:

- Ինձ մոտ ամենից լավ հաջողվում է տաքսու վարորդին ուղղորդել դեպի տուն, քանի որ գիտեմ հայերեն ինչպես պետք է ասել, ուղիղ, ձախ, աջ և այստեղ բառերը: Ես շատ հպարտ եմ, որ գիտեմ այդ:  Հիշում եմ՝ մի անգամ ես իսկապես մոռացել էի՝ որն է աջը և ձախը, և դա ինձ համար փորձություն էր, բայց հիմա արդեն ամեն բան կարգին է (ժպտում է - Aysor.am):

- Կարծում եմ՝ հայ ընթերցողին կհետաքրքրի Ձեր կարծիքը հայկական ուտեստների վերաբերյալ: Ո՞ր ուտեստն եք նախընտրում:

- Որպես բուսակեր՝ մինչև այստեղ գալս, ես մի փոքր անհանգստանում էի, քանի որ միշտ չէ, որ շատ հեշտ էր եղել գտնելը բուսակերների համար ուտեստների լայն շրջանակ այն երկրներում, որտեղ ես աշխատել եմ: Իսկ ամուսինս շատ ավելի հաջողակ է այս առումով. նա ուտում է ամեն բան, և շատ է սիրում հայկական խորովածը: Բայց ես հաճելիորեն զարմացած էի, երբ գտա բուսակերների համար ճաշատեսակների մեծ զանազանություն. աղցաններ ամռանը, իսկ ձմռանը՝ ապուրներ: Ամուսինս ու ես սիրում ենք պատրաստել, և այցելում ենք շուկա՝ գնելով իրապես ֆանտաստիկ մրգեր և բանջարեղեն: Այնպես որ, ոչ մի բողոք, պարզապես հաճելի անակնկալ:

- Իսկ ի՞նչ կասեք հայկական ալկոհոլային խմիչքների մասին:

- Ես գիտեմ, որ դուք շատ եք հպարտանում ձեր կոնյակով: Ես երբեմն խմում եմ այն, բայց ես իսկապես տպավորված եմ հայկական գինիներով, մասնավորապես՝ կարմիր գինիներով: Ես նաև սիրում եմ որոշ փրփրուն գինիներ՝ շամպայններ: Վերջերս բախտ է վիճակվել այցելել հայաստանյան մի քանի խաղողի այգիներ: 

- Որպես բրիտանական մշակույթի կրող՝ գտե՞լ եք նմանություններ հայկական մշակույթի հետ:

- Բրիտանական մշակույթի հետ նմանության ակնհայտ օրինակ է Սյունիքի Քարահունջը, որը նման է մեր Սթոունհենջին: Հաճելի էր տեսնել Քարահունջը, որն ինձ մոտ կարոտախտ առաջացրեց Միացյալ թագավորության հանդեպ: Հաճելի էր նաև իմանալ, որ այն զարգացվել է որպես զբոսաշրջության վայր:

Մյուս վայրը, որն ինձ հիշեցնում է Միացյալ Թագավորությունը, Մատենադարանն է: Մենք նույնպես ունենք հին ձեռագրերի շատ հզոր մշակույթ: Ընդհանրապես, կարծում եմ, որ մեզ միավորում է արվեստը նույն կերպ արժևորելը, մասնավորապես դասական երաժշտությունը: Գտնում եմ, որ մշակույթը նախընտրող բրիտանացիները Հայաստանում կգտնեն իրենց համար շատ հետաքրքիր և արժեքավոր վայրեր:

Նաև զգացված եմ հայերի՝ Բայրոնի հետ կապվածությամբ։ Նորից անդրադառնալով հայերեն լեզվի ուսումնասիրմանը՝ գիտեմ, որ նա շատ լավ էր խոսում հայերեն, հետևաբար նա ոգեշնչում է ինձ սովորել այս լեզուն: Շատ ապշեցուցիչ է հայերի կապը Շեքսպիրի հետ: Այս տարի մենք նշում էինք Շեքսպիրի մահվան 400-ամյակը: Անչափ ուրախ էի հայտնաբերել, թե ինչքան մոտ է Շեքսպիրը հայերի սրտերին:

- Երկկողմ համագործակցության ի՞նչ ծրագրեր են առաջիկայում ակնկալվում տնտեսական և ռազմական ոլորտներում:

- Տնտեսական մասով՝ մենք աշխատում ենք բացահայտել այն ոլորտները, որոնք, կարծում ենք, մեծ ներուժ են պարունակում բրիտանահայկական փոխգործակցության համար: Մենք նախանշել ենք ինֆորմացիոն տեխնոլոգիաների և զբոսաշրջության ոլորտները:

Բոլորովին վերջերս տնտեսական համագործակցության հարցերով մեր աշխատակիցը այցելել էր Լոնդոն, հանդիպումներ ունեցել մի շարք մարդկանց հետ և զրուցել գիտության և տեխնոլոգիաների մասին՝ որպես հնարավոր համագործակցության ոլորտներ: Նա ստացել է բավական դրական արձագանք իր բրիտանացի զրուցակիցների կողմից: Մասնավորապես ՏՏ մասով, մի քանի ամիս առաջ բրիտանացի մի քանի առաջատար ՏՏ լրագրողներ այցելել են ԴիջիԹեք Էքսպո և վերադառնալուն պես՝ ներկայացրել են հոդվածներ ՏՏ արդյունաբերության ոլորտում Հայաստանի հետ պոտենցիալ հնարավոր գործընկերության մասին: Հետևելով վերջիններիս այցելությանը՝ մի շարք ՏՏ ընկերությունների ներկայացուցիչներ գնալու են Մեծ Բրիտանիա՝ գործարար հանդիպումների և նախանշելու հնարավոր համագործակցության հնարավորությունները: Այսպիսով, սա հստակ օրինակ է այն մասին, թե ինչ ենք մենք անում՝ խթանելու համագործակցությունը ՏՏ ոլորտում:

Ինչ վերաբերում է զբոսաշրջությանը, մենք աշխատում ենք մի նախագծի վրա, որի շնորհիվ բրիտանական մասնագիտական փորձը կներդրվի այս ոլորտում՝ Հայաստանում զարգացնելու կայուն զբոսաշրջությունը, ինչում մենք բավականին մեծ փորձ ունենք։ Մենք կարող ենք աջակցել հայաստանյան տուրօպերատորներին զարգացնել իրենց առաջարկները, քանի որ Հայաստանն ունի հսկայական ֆանտաստիկ ներուժ և հոյակապ վայր է ինչպես բրիտանացի, այնպես էլ այլ օտարազգի զբոսաշրջիկների համար:

Հիմնարար գիծն այն է, որ ցանկացած բրիտանացիների և այլ օտարազգի ներդրողների համար կարևոր է վստահ լինել, որ նրանք աշխատելու են բաց, թափանցիկ և արդար գործարար միջավայրում։ Հետևաբար, մենք աշխատում ենք կառավարության հետ՝ հասկանալու համար  այն ոլորտները, որտեղ մենք կարող ենք օգնել հակակոռուպցիոն ռազմավարության մեջ, քանի որ մենք ունենք կոռուպցիայի դեմ պայքարի բավական մեծ փորձ: Եվ մենք պատրաստվում ենք շարունակել աջակցել Հայաստանի թեկնածությանը՝ միանալու Արդյունահանող ճյուղերի թափանցիկություն նախաձեռնությանը (ԱՃԹՆ), քանի որ կարծում ենք, որ, հանքարդյունաբերությունը մեծ ներուժային ոլորտ է, և Հայաստանի քաղաքացիների համար կարևոր է վստահություն ունենալ հանքարդյունաբերության ոլորտում կատարված ցանկացած ներդրումների թափանցիկության հանդեպ: Ես կարծում եմ, որ եթե Հայաստանը միանա ԱՃԹՆ-ին, կաճի ինչպես հանրային վստահությունը հանքարդյունաբերության ոլորտի նկատմամբ, այնպես էլ ներդրողների վստահությունը Հայաստանում:

Ռազմական առումով՝ մենք սպասում ենք Միացյալ Թագավորությունից պատվիրակություն, որը ժամանելու է հաջորդ տարվա սկզբին՝ անցկացնելու ամենամյա երկկողմ քննարկումներ, որպեսզի նախանշվի հաջորդ տարվա համագործակցության ծրագիրը: Նախորդ տարիներին Հայաստանը շատ բարձր մակարդակով էր ներկայացված սպաների դասընթացների ծրագրում: Մենք սպաներին վերապատրաստում ենք նաև Չեխիայի Հանրապետության մեր կենտրոնում՝ Վիշկովում: Բացի այդ՝ ֆինանսավորում ենք Պաշտպանության նախարարության, Արտակարգ իրավիճակների նախարարության և Զինված ուժերի աշխատակիցների անգլերեն լեզվի ուսուցումը, որպեսզի հայերը կարողանան մասնակցել միջազգային խաղաղապահ գործողություններին և միջազգային ճգնաժամային փրկարարական աշխատանքերին: Մենք ունենք Տարածաշրջանային պաշտպանության խորհրդական, որն օգնում է իրականացնել պաշտպանության ռազմավարական ծրագիրը:

Վերջերս Մեծ Բրիտանիա էին ուղևորվել ԱԺ պաշտպանության հանձնաժողովի անդամները՝ ծանոթանալու, թե ինչպես է խորհրդարանը վերահսկում մեր կառավարության աշխատանքները: Քանի որ Հայաստանը պատրաստվում է անցնել կառավարման խորհրդարանական համակարգին, հաճելի է, որ շատ հայ խորհրդարանականներ կարծում են, որ կարող են սովորել և ոգեշնչվել բրիտանական փորձից:

Վերջերս ՀՀ պաշտպանության նախարարության հետ մի մեծ նախագիծ ենք մեկնարկել, որն իրականացվում է Եվրոպայի խորհրդի կողմից: Դա եղել է ՀՀ ՊՆ նախաձեռնությունը՝ նպատակ ունենալով մարդու իրավունքների եվրոպական ստանդարտները կիրառել երկրի Զինված ուժերում: Բրիտանական կառավարության կոնֆլիկտների, կայունության և անվտանգության հիմնադրամի միջոցով մենք հանդիսանալու ենք այդ նախագծի հիմնական ֆինանսավորողը առաջիկա 2,5 տարվա ընթացքում: Մենք հասկանում ենք Զինված ուժերի կարևորությունը Հայաստանում և ուրախ ենք՝ ՊՆ-ի օրակարգի մաս է հանդիսանում մարդու իրավունքների պաշտպանության խթանումը:

Զրույցի ավարտին Նորին Գերազանցություն Թագուհու դեսպան Ջուդիթ Ֆարնուորթը, օգտվելով առիթից, Ամանորի իր շնորհավորական ուղերձը հղեց հայ ժողովրդին. «Սա շատ լավ հնարավորություն է հայաստանյան մեր բարեկամներին և բոլոր հայերին շնորհավորելու Նոր Տարվա և Սուրբ Ծննդի առթիվ, մաղթելու առողջություն,երջանկություն, խաղաղություն և բարգավաճում գալիք տարում: Եվ ես հայերեն կասեմ՝ «Շնորհավոր գալիք Նոր Տարի և Սուրբ Ծնունդ» (ժպտում է – Aysor.am):