2014- 2015թթ-ի խաչմերուկում. Արտեմ Ասատրյանն ամփոփում է տարին՝ Aysor.am-ի հետ

Անցնող տարին ծանր էր ու բեկումնային սոցիալական պաշտպանության ոլորտի համար. եղան հարցեր, որոնք հարուցեցին հասարակության դժգոհությունը, ոչ բոլոր բարեփոխումներն ընկալվեցին իբրև հենց այդպիսին ու մինչ այժմ էլ հարցականի տակ են առնում կառավարության որոշումների արդյունավետությունը: Անցնող 2014թ-ը Aysor.am-ի հետ զրույցում ևս մեկ անգամ ամփոփեց  Աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարար Արտեմ Ասատրյանը.

-Պարոն Ասատրյան, թերևս սկսենք այն ձեռքբերումներից, որ ունեցել ենք սոցիալական ոլորտում 2014 թ-ին:

-Անցնող տարին բավական գերհագեցած և գերլարված էր, միաժամանակ նաև խիստ արդյունավետ: 2014 թվականին ուշադրության կենտրոնում են եղել ռազմավարական և մարտավարական խնդիրները, բայց որպես գերակա ուղղություններ կարևորվել են նոր համակարգերի ստեղծման և առկա համակարգերի կատարելագործմանն ուղղված աշխատանքները:

Տարվա ընթացքում կարևոր ձեռբերումների շարքին կարելի է դասել պետական պաշտոն զբաղեցնող անձանց աշխատավարձերի միասնական համակարգի ներդրումը և որպես շոշափելի արդյունք՝ հուլիս ամսից զգալիորեն բարձացվել են պետական համակարգի շուրջ 200.000 աշխատակիցների աշխատավարձերը, միջինը 40 տոկոսով:

Մեկ այլ ձեռքբերում է Զբաղվածության նոր մոդելի ներդրումը, որը խթանեց զբաղվածության ակտիվ ծրագրերի իրականացմանը, ինչի արդյունքում 2014 թվականի դեկտեմբերի 1-ի դրությամբ աշխատանքի է տեղավորվել 10.130 աշխատանք փնտրող, որից 6268 կին, 6408-ը՝ աշխատաշուկայում անմրցունակ անձ:

Ոլորտում կարևոր և շատ հասցեական քայլերից մեկն էլ ժամանակավոր անաշխատունակության խնդիրների կանոնակարգման ուղղությամբ իրականացված լուծումներն էին, որի արդյունքում առաջարկվեց օրինագիծ, ըստ որի 30 000 չաշխատող մայր կստանան մայրության նպաստ շուրջ 130 000 դրամի չափով:
Բացի այդ 2014 թվականին մեծ ծավալի օրենսդրական աշխատանքներ են իրականացվել: Այս տարի ուժի մեջ է մտել «Զբաղվածության մասին» ՀՀ օրենքը, ՀՀ ԱԺ-ի կողմից երրորդ ընթերցման և ամբողջությամբ ընդունվել է «Սոցիալական աջակցության մասին» ՀՀ օրենքը:

-Իսկ  թերություննե՞րը: Որոնք են դրանք, նաև ի՞նչ բացթողումներ ունեցավ Աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարությունը հեռացող տարում ըստ Արտեմ Ասատրյանի:

-Բնականաբար կատարված հսկայածավալ աշխատանքների պայմաններում բացթողումներն ու թերությունները անխուսափելի են: Գլխավոր բացթողումներից մեկը կարելի է համարել մատուցվող ծառայությունների, իրականացվող բարեփոխումների վերաբերյալ հանարությանն արդյունավետ իրազեկումը: Մեկ այլ բացթողում էլ կապված է տեղեկատվական տեխնոլոգիաների ներդրման հետ, որտեղ թեև արձանագրվել են զգալի հաջողությունները, բայց, այնուամենայնիվ, այն դեռ ամբողջությամբ չի սպասարկում նախարարության ռազմավարական քաղաքականության ուղղությունները:

-Պետական բյուջեի նախագծի հաստատման ժամանակ անցած տար հայտարարվեց, որ բյուջեն ունի սոցիալական ուղղվածություն: Արդյո՞ք բոլոր ծրագրերը, որ ամրագրված էին 2014 թ-ի պետբյուջեով, իրականացվել են:

-ՀՀ 2014թ. պետական բյուջեյով նախատեսված բոլոր ծրագրերն ու քաղաքացիներին մատուցվող ծառայությունները կատարվել են ողջ ծավալով, պատշաճ և ժամանակին: Քանի որ ֆինանսական տարին դեռևս չի ավարտվել, պետական բյուջեյով նախատեսված գործողությունների ֆինանսական ցուցանիշները դեռևս չեն ամփոփվել, այս մասին հնարավոր կլինի խոսել միայն ֆինանսական տարվա ավարտից հետո:

-Գանք տարվա ամենաթեժ քննարկմանն ու ընդվզմանն արժանացած հարցին` կենսաթոշակային բարեփոխմանը, որի կոնտեքստում «կուտակային» բաղադրիչն այլևս քաղաքական նշանակություն ունի: Ի՞նչ արդյունք եք արձանագրել կենսաթոշակային բարեփոխումների արդյունքում, արդյոք դրանց հետևանքով թեթևացել են քաղաքացիների խնդիրները:

-2014 թվականի հունվարի 1-ից փոխվել է աշխատանքային (հունվարի 1-ից) և զինվորական (հուլիսի 1-ից) կենսաթոշակների հաշվարկման կարգը: Արդյունքում, առաջանցիկ տեմպերով աճել է ցածր աշխատանքային կենսաթոշակ ստացող անձանց կենսաթոշակի չափը, իսկ ծայրահեղ աղքատության գծից ցածր աշխատանքային կենսաթոշակ ստացողների թիվը նվազել է շուրջ 32000-ով (սկսած 2014 թվականի հունվարի 1-ից՝ ծայրահեղ աղքատության գծից ցածր աշխատանքային կենսաթոշակ ստացողների թիվը կկազմի շուրջ 15000):

Երկարամյա ծառայության կենսաթոշակի հաշվարկման կարգի փոփոխության արդյունքում զինվորական կենսաթոշակի միջին չափն ավելացել է շուրջ 15 տոկոսով:

Մշակվել և հուլիսի 1-ից ուժի մեջ է մտել «Կուտակային կենսաթոշակների մասին» ՀՀ նոր օրենքը: Ակնկալվում է, որ բազմաստիճան կենսաթոշակային համակարգի ներդրմամբ կապահովվի աշխատանքային կորցրած եկամուտների նկատմամբ համապատասխան փոխհատուցում (40%-50%) ապահովող կենսաթոշակ:

-2014թ-ին երկրում առկա սոցիալ-տնտեսական վիճակը ավելի բարդացավ` տարին սկսել էինք գազի սակագնի թանկացմամբ, օգոստոսի մեկից եղավ նաև էլեկտրաէներգիայի սակագնի թանկացում, գնաճ.... Պարոն Ասատրյան, աղքատության ի՞նչ ցուցանիշով ենք փակում տարին: Խնդրում եմ ներկայացնել նաև 2013թ-ի տվյալը:

-Ամեն տարի ՀՀ ազգային վիճակագրական ծառայությունն իրականացնում է  տնային տնտեսությունների  կենսապայմանների  ամբողջացված  հետազոտություն,  որի  արդյունքներով հրապարակվում է  «Հայաստանի  սոցիալական պատկերը և  աղքատությունը»  վիճակագրական-վերլուծական  զեկույցը:

2014 թվականի նոյեմբերին հրապարակված զեկույցի տվյալներով աղքատության  մակարդակը կազմել է  32 %,  նախորդ տարվա 32.4 %-ի  դիմաց,  իսկ ծայրահեղ աղքատության  մակարդակը` 2.7 %,նախորդ տարվա 2.8 %-ի դիմաց:

Նախարարության կողմից իրականացվող ընտանիքի կենսամակարդակի  բարձրացմանն ուղղված  նպաստների  ծրագրի  շրջանակներում  նպաստ են  ստացել ամսական  միջինում շուրջ  104 հազար սոցիալապես  անապահով  ընտանիքներ:  Նպաստի միջին չափը կազմել է 30.350 դրամ:

- Ներկայացրեք  նաև գործազրկության վերաբերյալ նույն տեղեկությունները:

- ՀՀ ազգային վիճակագրական ծառայության տվյալների համաձայն՝ գործազրկության մակարդակը հանրապետությունում անցյալ տարի կազմել է 16.2 %,  իսկ 2014 թվականի 2-րդ եռամսյակում՝ 17.5%:

- Նորից վերադառնանք «կուտակայինին»: Անցնող տարին հասարակական ակտիվության առումով բավականին բուռն էր: Սոցոլորտը հատկապես թիրախում էր՝ նախ պարտադիր կուտակային կենսաթոշակային համակարգի, ապա նաև մայրության նպաստի պատճառով: Այս երկու նախաձեռնությունները, կարելի է ասել, օրակարգային դարձան քաղաքացիական ակտիվիստների համար: Որքանո՞վ եք արդարացի համարում այս պայքարը և ինչո՞վ եք հատկապես պայմանավորում նման բուռն հասարակական արձագանքը:

-Հասարակության և առանձին սոցիալական խմբերի ակտիվությունն օրինաչափ և խրախուսելի է, ողջունվում է ՀՀ կառավարության կողմից: Աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարությունն իր հերթին բարձր է գնահատում քաղաքացիական հասարակության ակտիվությունն ու ներգրավվածությունը ինչպես օրինաստեղծ գործունեության ընթացքում, այնպես էլ կարիքավոր մարդկանց խնդիրների լուծմանն ուղղված բազմաթիվ ծրագրերի շրջանակներում:

Ձեր կողմից մատնանշված երկու նախաձեռնությունների առնչությամբ քաղաքացիական հասարակության ակտիվությունը բնական էր և օգտակար, իհարկե ակտվիության ոչ բոլոր ձևաչափերն են ընդունելի և այսօր համապատասխան մշակույթի ձևավորման խնդիր կա, բայց հիմնականում քաղաքացիական ակտիվությունը հնարավորություն տվեց մեզ ոչ միայն երկխոսության արդյունքում մշակել ու կիրարկել հավասարակշռված կարգավորումներ ու մեխանիզմներ, այլև օգնեց հանրության լայն շրջանակներին իրազեկել իրականացվող բարեփոխումների մասին:

-Այդ դեպքում  ի՞նչ բարեփոխում է սպասվում սոցիալական ոլորտում 2015թ-ին, այսպես ասած` ինչո՞վ կուրախացնեք հանրությանը:

-Հաջորդ տարի նախատեսված անելիքների մեջ է համալիր սոցիալական ծառայությունների ակտիվ գործունեությունը, այդ ծառայությունների մեջ սոցիալական աշխատողի ինստիտուցիոնալացումը:
Երեխաների իրավունքների պաշտպանության ոլորտում շարունակվելու են աշխատանքները հաստատությունների դեինստիտուցիոնալիզացման ուղղությամբ՝ առավել գործնական քայլերով:

Բարեփոխումների շարքում կարևոր տեղ է զբաղեցնում նաև «Զբաղվածության մասին» ՀՀ օրենքի համապատասխան դրույթը, համաձայն որի հաշմանդամություն ունեցող անձանց աշխատանքի տեղավորման նպատակով 2015 թվականից սահմանվելու է աշխատատեղերի պարտադիր ապահովման նորմատիվ (քվոտա):

«Այ Բի Էմ» ընկերության հետ համատեղ նոր տեղեկատվական տեխնոլոգիաներ է նախատեսվում ներդնել սոցիալական ապահովության ոլորտի տարբեր համակարգերում և առաջին հերթին զբաղվածության   համակարգում, ինչն առավել արդյունավետ կդարձնի այդ ոլորտում իրականացվող քաղաքականությունը: