Երեք ամսով գնացի Սոչիում հացթուխ աշխատելու, իմ պատմությունն այստեղից է սկսվում. Եվրոպայում կրթությունը շարունակած Արսեն Ջոմարդյան

«Երազանքը Հայաստանից դուրս» շարքի շրջանակում այս անգամ Aysor.am-ին իր պատմությունն է պատմել Արսեն Ջոմարդյանն, ով կրթությունը շարունակել է Չեխիայում և Գերմանիայում: Այս պահին Արսենը բնակվում և աշխատում է Պրահայում:  

Բանվորի շորեր էի հագնում, քանի գնում էր, այդքան շատ չէի ուզում այդ գործն անել. սկսել էի ինքնուրույն անգլերեն պարապել

Եվրոպայում կրթությունը շարունակելու ծրագրեր Արսենը վաղուց ուներ: ՀՊՏՀ «Տուրիզմի կառավարում» բաժնի առաջին կուրսն ավարտելուց հետո նա զորակոչվեց բանակ: Վերադառնալուց հետո սկսեց մտածել Եվրոպայում կրթություն ստանալու մասին, մինչդեռ այդ ցանկությունն ավելի ամրապնդվեց, երբ չորրորդ կուրսում մեկնեց արտագնա աշխատանքի ու հասկացավ՝ չի ուզում նման աշխատանք կատարել, իսկ առաջ գնալու համար որակյալ կրթություն էր պետք:

«Սա ինձ համար հեղափոխական շրջան էր, որը ներսումս ամեն ինչ փոխեց: Իմ պատմությունն այստեղից է սկսվում: Ես գնացի Սոչիում հացթուխ աշխատելու՝ մոտ երեք ամիս: Սա շատ դաժան աշխատանք էր: Հաց էի թխում, աշխատում էի ամեն օր ու ամեն երկրորդ գիշեր, այսինքն՝ մեկ օր էի ունենում քնելու համար: Բանվորի շորեր էի հագնում, քանի գնում էր, այդքան շատ չէի ուզում այդ գործն անել: Դրանից առաջ արդեն մի քանի ամիս է՝ սկսել էի ինքնուրույն անգլերեն պարապել, բայց, երբ գնացի Սոչի, տեսա, թե ինչքան դժվար է մարդկանց տրվում գումար վաստակելը, մոտիվացիաս մեծացավ, որպեսզի կարողանամ ավելի վարձատրվող աշխատանք անել: Անգլերեն էի պարապում երեկոյան՝ հանգստիս ժամերին»:

Հայաստան վերադառնալուց հետո զրուցակիցս գործնական քայլերի անցավ: Լեհաստանում կրթությունը շարունակելու նպատակով Արսենը դիմեց Ստեփան Բանախի անվան կրթաթոշակի համար:

«Անգլերենին զուգահեռ սկսեցի լեհերեն սովորել: Չորս ամիս ինքնուսույցով ու «YouTube»-ով ինքուրույն պարապեցի: Լեհերենին պետք է տիրապետեի այն մակարդակի, որ կարողանայի դեսպանատանը հարցազրույց անցնել», - պատմում է զրուցակիցս:

Արսենին հաջողվեց հանձնել ընդունելության քննություններն ու ընդունվել Կրակովի Յագելոնիա համալսարան: Արդեն համալսարանի ընդունելության թերթիկով դիմեց դեսպանատուն՝ կրթաթոշակ ստանալու համար: 

Արսենը միակ դիմորդն էր ու սպասում էր երկու ամսից պատասխանին, մինչդեռ ավելի ուշ Արսենին տեղեկացրին, որ ևս մեկ դիմորդ է թղթեր ներկայացրել կրթաթոշակի համար ու, թեև, դիմելու ժամկետներն արդեն ավարտվել էին, բայց դեսպանատունը որոշել էր ընդունել երկրորդ դիմորդի հայտը:

Երկու ամսից կրթաթոշակը մերժվեց: Դրանից հետո Արսենը որոշեց, որ միայն մեկ երկրի կրթաթոշակի դիմելը սխալ որոշում էր ու դիմեց ութ երկրների կրթաթոշակի համար (Հնդկաստան, Չինաստան, Ճապոնիա, Չեխիա, Անգլիա), որոնցից երկուսից՝ Չեխիայից և Անգլիայից դրական պատասխան ստացավ: Չեխիայում Արսենն ընդունվեց մեկ համալսարան, իսկ Անգլիայում՝ վեց:  

«Անգլերենի քննությունը 100-ից 99 ստացա, IQ թեստն էլ՝ 15-ից 15». Կրթությունը Չեխիայում, ապա Գերմանիայում

Արսենը կարող էր ընտրել Չեխիայի և Անգլիայի համալսարանների միջև: Անգլիայում սովորելու համար զրուցակիցս դիմել էր Չիվնինգի կրթաթոշակի, ընդունվել էր 4-րդ հայտով և կարող էր այստեղ կրթությունը շարունակել, եթե առաջին, երկրորդ և երրորդ հայտերով ընդունվածները հրաժարվեին կրթաթոշակից:

«Պետք է որոշեի ռիսկի դիմեմ՝ սպասե՞մ, թե՞ Չեխիան ընտրեմ: Ես ընտրեցի Չեխիան, որովհետև այստեղի համալսարան հաստատ ընդունվել էի: «Chech Governmental Scholarship»-ին էի դիմել, դրան, կարծեմ, մոտ 400 հոգի էր դիմել: Պիտի պայքարեինք երեք անգլերեն, երկու չեխերեն տեղի համար: Պետք էր անգլերենի քննություն ու IQ թեստ հանձնել: Անգլերենի քննությունը 100-ից 99 ստացա, IQ թեստն էլ՝ 15-ից 15», - պատմում է զրուցակիցս՝ նշելով, որ արդյունքում 3-ի փոխարեն 2 անգլերեն հայտի համար կրթաթոշակ հատկացվեց, հաջողակներից մեկն էլ ինքն էր:

Մեկ ու կես տարի Արսենը կրթությունը շարունակեց Չեխիայի Զլին քաղաքի Թոմաս Բատայի համալսարանում, որից հետո տեղափոխվեց Բռնո ու սկսեց աշխատել տուրիստական ընկերությունում: Երեք ամիս այստեղ աշխատելուց հետո զրուցակիցս շահեց երկրորդ կրթաթոշակը՝ «Erasmus»:

«Ազատ էի ընտրել, որ երկիր ու որ համալսարան գնալ սովորելու: Ընտրեցի Գերմանիան, որովհետև ուզում էի հասանալ՝ ինչպիսին է Գերմանիայի կրթական համակարգը: Այստեղ 7 ամիս սովորեցի, դիպլոմային աշխատանքս պաշտպանեցի Չեխիայում, դրանից հետո մինչև ավարտելը Պրահայում գտա հիմնական աշատանք՝ լոգիստիկ ոլորտում, և տեղափոխվեցի Պրահա»:

«Կտրվեցի քննությունից». պետական քննություն հանձնելու առաջին փորձն անհաջող էր

Զրուցակիցս պատմում է, որ սովորելու տարիներին մի դեպք պատահեց Չեխիայում ավարտական քննությունների ժամանակ` կտրվեց քննություններից:

«Վերջին տարում պետական առաջին քննությունից կտրվեցի: Եթե երկրորդ անգամ էլ կտրվեի, կունենայի զրո արդյունք ու կվերադառնայի Հայաստան: Այստեղ կրթությունը շատ խիստ է: Ընդունելության ժամանակ շատերը կարող են ընդունվել, բայց առաջին կուրսից հետո սովորողների թիվը կարող է 50 տոկոսով նվազել, նույնը՝ երկրորդ կուրսում: Մարդիկ ուղղակի դուրս են մնում համալսարանից: Կրթությունը չեխերեն է ու անվճար, պետությունն է ֆինանսավորում ուսանողին, բայց եթե չես սովորում, ոչ ոք քեզ չի ստիպում դա անել», - պատմում է զրուցակիցս:

Առաջին անհաջող փորձից հետո Արսենին տրվեց վեց ամիս երկրորդ անգամ քննությունը հանձնելու համար:

«Ամոթ էի զգում, որ իմ բոլոր կուրսեցիները հանձնել էին քննությունները, ես՝ ոչ: Ես գիտեի, որ եթե չսովորեմ՝ կտրվելու եմ: Երբ քննությունները մոտենում էին, երկու շաբաթ արձակուրդ վերցրեցի աշխատավայրում ու այդ երկու շաբաթում արեցի այն, ինչ պիտի անեի մեկ ամսվա ընթացքում: Ամբողջ կուրսը սովորեցի գրադարանում: Գնում էի առավոտյան, վերադառնում երեկոյան, որովհետև սա իմ պատվի հարցն էր»:

Դրսում բացարձակապես չկա «լեկցիա գրել» հասկացությունը

Երբ խնդրում եմ զրուցակցիս զուգահառներ տանել այստեղի և դրսի կրթական համակարգերի միջև, վերջինս նշում է, որ դրանք արմատապես տարբեր են:

Չեխիայի կրթական համակարգի առավելություններից մեկը զրուցակիցս համարում է ազատությունն ու դասախոսություններ գրելու պահանջի բացակայությունը:

«Չեխայում ավելի շատ ազատություն է տրվում դասերից բացակայելու: Նյութը տալիս են ուսանողին՝ ուզում ես տունը սովորի, ուզում ես՝ համալսարանում: Նրանք հասկանում են, որ աշխատում ես ու ժամերի քանակ ունես աշխատանքից բացակայելու: Սա առավելություն է Հայաստանի բուհերի նկատմամբ: Որպես մյուս առավելություն կնշեի՝ լեկցիայի բացակայությունը:

Դրսում բացարձակապես չկա «լեկցիա գրել» հասկացությունը: Եթե այստեղ մեզ դասախոսը թելադրում է ու մենք դա գրում ենք, դրսում մենք լսում ենք դասախոսին ու կարող ենք հարցեր տալ նրան ու ստանալ հարցերի լիարժեք պատասխանները: Հայաստանում դասախոսները շատ լավ տիրապետում են տեսական նյութին, բայց հաճախ ոչ գործնականին, Չեխիայում հակառակն է»:

Ինչ վերաբերում է Գերմանիային, ապա Արսենը նշում է, որ այստեղ կրթությունը շատ ավելի բարդ է, քան Չեխիայում: Նա պատմում է, որ այստեղ դասախոսներն ավելի խիստ են: Նրա խոսքով՝ առավելություններից մեկն այն է, որ Գերմանիայում դասախոսներն իրենց գործնական գիտելիքները տեսականի մեջ կիրառելի են դարձնում:

Գերմանիայում կրթությունը ունի նաև մեկ այլ առանձնահատկություն: Զրուցակիցս պատմում է, որ եթե այստեղ կրթություն եք ստացել, ապա համալսարանն ավարտելուց հետո ստացած մասնագիտացմանը համարժեք աշխատանք պետք է կատարեք:

«Գերմանիայում վիզա ստանալու և հետագայում աշխատելու համար պետք է աշխատանք գտնես այն ոլորտում, ինչ մասնագիտացմամբ ավարտել ես: Գերմանիայում նաև մեթոդական կողմնոշման կենտրոններ կան, որտեղ երեխաներին դեռ դպրոցից ստուգում են՝ հասկանալու, թե ինչ հետաքրքրություններ նրանք ունեն: Հայաստանում, նման բան չկա: Այստեղ մեր ծնողներն են որոշում կամ էլ մոդայիկ մասնագիտությունների հետևից են ընկնում», - պատմում է Արսենը:

Չեխերը ռասայական խտրականություն են դնում շփումների ժամանակ. դա ինձ դուր չի գալիս

Թեև Արսենը տևական ժամանակ է ապրում է Եվրոպայում, բայց պնդում է՝ եվրոպացիների ապրելակերպում կան բաներ, որոնց հետ ինքը երբեք չի կարող հաշտվել:

«Ինչքան էլ մեծամիտ թվա` կարծում եմ, որ հայերն ամենալավ ժողովուրդներից մեկն են: Ես չէի ուզի կյանքս կապել եվրոպացու հետ: Չեմ ընդունում իրենց մենթալիտետը, մտածելակերպը տարբեր հարցերի շուրջ: Գիտեք՝ ես ինձ համարում եմ ազատական-պահպանողական հայ, և՛ այդ ազատությունն եմ սիրում, և՛ հայ ընտանիքի պահպանողականությունը», - ասում է զրուցակիցս:

Նա նշում է, որ այստեղ անգամ ամուսնանալուց հետո մարդիկ ունեն իրենց առանձին բյուջեներն ու թե՛ սրճարաններում, թե՛ սուպերմարկետներում հաճախ է նկատում, որ ամեն մեկը վճարում է իր փոխարեն.

«Այս ամենն ինձ համար շատ խորթ է»:

Ընկերության մասին պատկերացումները ևս տարբեր են: Արսենը պատմում է, որ այստեղ մարդիկ սառն են, դժվար են դիմացինին մոտ թողնում իրենց, բայց, միևնույն ժամանակ, նկատում է, որ եթե նրանք քեզ լավ են ճանաչում, հասկանում են, որ մարդկային տեսանկյունից լավ արժանիքներ ունես, ապա կարող են քեզ շատ լավ ընդունել:

Զրուցակիցս նկատել է, որ չեխերը ռասայական խտրականություն են դնում շփումների ժամանակ: Հայերի հետ շփումներում ևս այս զգացողությունը նկատելի է:

«Մի անգամ ակումբներից մեկում ներկայացա որպես հայ, մյուս անգամ՝ որպես ամերիկացի: Շփումների տարբերությունն ակնհայտ էր: Ռասիզմն ինձ դուր չի գալիս»:

Հայաստանում քո աշխատանքը չի գնահատվում. այս պահին չեմ տեսնում հեռանկար՝ Հայաստանում ապրելու

Արսենը հաճախ է Հայաստանում լինում՝ տարվա մեջ երկու ամսվա կրտվածքով: Նա նշում է, որ աշխատավայրում հնարավորություն ունի աշխատել «home office» տարբերակով, ինչը թույլ է տալիս տարվա մեջ մի քանի անգամ Հայաստան գալ:

Հետաքրքրվում եմ Արսենից՝ ունի՞ Հայաստան վերադառնալու միտք, ինչին նա պատասխանում է՝ կան իրավիճակներ, որոնք իրեն դուր չեն գալիս:

«Հայաստանում քո աշխատանքը չի գնահատվում: Այս պահին չեմ տեսնում հեռանկար՝ Հայաստանում ապրելու: Այստեղ ես ավելի շատ եմ ինձ գնահատված զգում: Ամեն պահի փորձում են քո խնդիրը լուծել, արտաժամյա աշխատանքի համար վճարում են քեզ, տարբեր առավելություններ են տալիս այստեղ, որ չլքես ընկերությունը, որում աշխատում ես: Սա միայն ինձ չի վերաբերում, բոլոր աշխատողներին են այստեղ այդպես վերաբերում, որովհետև այստեղ աշխատողների համար մրցակցությունը մեծ է ու բոլորը վախենում են աշխատող կորցնելուց: Հայաստանում մի քիչ ուրիշ է՝ կարող ես շատ աշխատել, բայց քիչ աշխատավարձ ստանալ, քեզ ստրուկի նման վերաբերեն, ասեն՝ «եթե դու չլինես, ուրիշը կլինի»: Նման իրավիճակ այստեղ բացառվում է»:

Միևնույն ժամանակ երկարաժամկետ հեռանկարով Արսենն իր ապագան Հայաստանում տեսնում է՝ նշելով, որ եթե ինչ-որ պահի հասկանա՝ կարող է Հայաստանում բիզնես ծրագիր իրականացնել, ապա կցանկանա վերադառնալ:

Չեմ հասկանում մարդկանց, ովքեր ասում են՝ «գործ չկա»

Եվրոպայում կրթությունը շարունակելու, առավել ևս՝ այստեղ աշխատանքում հաջողելու հեռանկարը բավական բարդ կարող է թվալ:  Զրուցակիցս համաձայնում է՝ բարդ է, բայց ոչ անհնար:

Արսենը նշում է, որ քայլեր սկսելուց առաջ, նախ մարդ պետք է հասկանա, թե ինչ ոլորտում է իրեն տեսնում ու, ըստ այդմ, քայլեր ձեռնարկի: Հաջորդ կարևոր պայմանը՝ օտար լեզուներ սովորելն է:

«Միանշանակ պետք է սովորել անգլերեն: Ես թե՛ Հայաստանում համալսարան ընդունվելու ժամանակ, թե՛ այստեղ կրթությունս շարունակելու համար ոչ մի դասախոսի մոտ չեմ պարապել: Գումարի խնդիր ունեինք, ու դա բավականին թանկ արժեր: Եթե ես առանց ծանոթի ու առանց գումարի եմ հասել հաջողության, ուրեմն ցանկացած մեկը կարող է, ես յուրահատուկ տաղանդ չունեմ, ուղղակի պետք է ձգտում ունենալ ու հաջողության կհասնես: Առաջնային պայմանն անգլերեն սովորելն է, դրանից հետո մարդկանց համար կբացվի ինտերենտի աշխարհը, որտեղ այսօր ցանկացած բան կարող ես անվճար սովորել», - ասում է Արսենը:

Զրուցակիցս նաև պնդում է, որ չի հասկանում մարդկանց, ովքեր ասում են՝ «գործ չկա», քանի որ ըստ նրա՝ այսօր մի շարք մասնագիտություններ կարելի է ինքնուրույն սովորել համացանցով ու աշխատանք գտնել:

Թեև այս պահին զրուցակիցս ստաբիլ աշխատանք ունի, բայց նշում է, որ դա բավարար չէ, առաջ գնալու համար պետք է անընդհատ նոր բաներ սովորել, նոր հմտություններ ձեռք բերել, լեզվի իմացությունը կատարելագործել և այլն:

«Եթե կայուն մակարդակի ես հասնում, չպետք է կանգնես մտածես՝ «վերջ, արդեն ավարտել եմ, աշխատանքս ունեմ, ստաբիլ աշխատավարձ եմ ստանում ու կյանքս այսպես կշարունակվի», որովհետև կգա մի պահ, որ ճգնաժամ կլինի, կամ բավական գումարի կարիք կունենաս, գուցե, գործդ կորցնես, ի՞նչ ես անելու, եթե միայն մի ոլորտում ես մասնագետ: Հետևաբար, ամենակարևոր բանը, որ երիտասարդները պիտի հասկանան՝ ձգտումն է սովորելու անընդհատ, ու ամենակարևորը սովորել այն, ինչ դու ես ուզում և սիրում», - եզրափակում է զրուցակիցս:  

Կարդացեք նաև՝

Երբեք չեն դժգոհում կյանքից, լուռ աշխատում են. կարծում եմ՝ շատ բան կարող ենք սովորել իրենցից. Պեկինում կրթությունը շարունակող Անի Պետրոսյան

Ուզում էի ինձ հնարավորություն տալ՝ կողքից նայելու իմ կյանքին. դա կարելի էր անել միայն Հայաստանից դուրս. Պուլայում կամավոր աշխատած Լուսինե Ոսկանյան

Տարբեր մշակույթներից եկած մարդիկ պետք է համակերպվեին. համակեցությունը հա՛մ դժվար էր, հա՛մ՝ հետաքրքիր. Իսպանիայում կամավոր աշխատած Արմինե Մարուքյան

Ամստերդամում տանը ոչ մեզ համար հատկացված տեղում էինք քնել, տիրուհին զայրացավ, գիշերով մեզ կարող էր դուրս շպրտել. Լիտվայում կամավոր աշխատած Սերինե Գաբրիելյան