Փոխդեսպան. Ինձ մեկ տարի է մնացել Հայաստանում, բայց ես անպայման կվերադառնամ

Aysor.am-ը շարունակում է ներկայացնել իր հարցազրույցների շարքը Հայաստանում տեղակայված դեսպանությունների ներկայացուցիչների հետ:

-Պարոն Մորզ, սիրում են արդյոք բրիտանացիները այցելել Հայաստան, ծանո՞է մեր երկիրը նրանց՝ որպես տուրիստական ուղղություն:

-Կարծում եմ, որ ինչքան շատ բրիտանացիներ իմանան Հայաստանի մասին, այնքան ավելի շատ մարդիկ կսիրեն Հայաստանն այնպես, ինչպես ես եմ սիրում: Օրերս երևանյան լողավազաններից մեկում հանդիպեցի մի քանի բրիտանացի զբոսաշրջիկների, որոնք այս պահին Հայաստանում են գտնվում ու նրանք բոլորը ապշած էին ու հիացական խոսքեր էին ասում Հայաստանի մասին՝ շեշտելով, որ Հայաստանը կարծես «քաղցր, թաքնված վայր լինի աշխարհում»: Իրականում ավելի շատ բրիտանացի զբոսաշրջիկներ կան Հայաստանում, քան մենք այդ մասին տեղյակ ենք, բայց մյուս կողմից էլ ավելի  քիչ է, քան կարող էր լինել:

-Այսինքն ՝ Ձեր կարծիքով իրազեկման պակաս կա՞: Հայաստանը բավարար չափով չի՞ ներկայացվում Մեծ Բրիտանիայում՝ որպես տուրիստական ուղղություն:

-Մասամբ, այո, դա է պատճառը, որովհետև ինֆորմացիայի պակասը իր բացասական ազդեցությունն անշուշտ անում է՝ մարդիկ տեղյակ էլ չեն, թե Հայաստանը որտեղ է գտնվում աշխարհագրորեն: Երբ ինձ հարցնում եմ, թե ես որտե՞ղ եմ հիմա ու պատասխանում եմ, որ Երևանում եմ, գուցե ոմանք  ինչ-որ բան լսել են՝ Հայաստան, եկեղեցիներ և այլն, բայց դժվար թե կարողանան պատկերացնել` որտեղ է այս հրաշք երկիրը: Եվ երբ ես իմ ընկերներին եմ ցույց տալիս Հայաստանում արված լուսանկարները, բոլորը հիացմունքով են արձագանքում, թե որտե՞ղ է այս գեղեցիկ երկիրը գտնվում: Այնպես որ իսկապես ինֆորմացիայի պակասը շատ լուրջ է իրեն զգացնել տալիս:
Բայց նաև ուրիշ խնդիր կա՝ դժվար է Հայաստան հասնելը և այնքան էլ մատչելի չէ, ավելի մատչելի տեղեր կան տուրիստի համար:

-Իսկ ինչպե՞ս եք գնահատում Հայաստանի ենթակառուցվածքները՝ ճանապարհներ, հյուրանոցներ: Վերջին տարիների Հայաստանն այս ուղղությամբ՝ տուրիզմը զարգացնելու հպատակով, շատ առաջընթաց է արձանագրել, բայց արդյոք դա բավարար է բրիտանացի զբոսաշրջիկներին գոհացնելու համար:

-Այո, ես կարծում եմ, որ իսկապես որոշակի առաջընթաց կա: Չեմ կարող ասել՝ դա բավարար է, թե ոչ, բայց իմ անձնական կարծիքով՝ ավելին պետք է արվի: Իսկ հիմա մանրամասնեմ:

Մայրաքաղաք Երևանում տեսանելի է, որ հյուրանոցներ կառուցվում են, բայց հարց է, թե արդյոք այդ հյուրանոցները մատչելի են սովորական զբոսաշրջիկների համար: Պետք է ճիշտ տիպի հյուրանոց կառուցել, պարտադիր չի, որ բոլորը լինեն 5 աստղանի, ավելի շատ գործարարների համար նախատեսված, որովհետև շարքային զբոսաշրջիկները նախընտրում են ավելի մատչելի հյուրանոցները: Իսկ բացի այս՝ Հայաստանը դա միայն Երևանը չէ, Երևանից դուրս շատ-շատ են վայրերը, որոնք հյուրանոցային շինարարության կարիք ունեն:

Ինչ վերաբերում է ճանապարհներին, ապա այստեղ ևս որոշակի խնդիր կա, քանի որ միշտ չէ, որ դրանք այնպիսի վիճակում են, որ որպես ենթակառուցվածք բավարարեն: Նաև շատ ցավալի մի փաստ արձանագրեմ. երբեմն շատ գեղեցիկ, տեսարժան վայր ես տեսնում, բացվող հոյակապ տեսարանով, բայց ամբողջ տարածքը աղբի կույտերով: Տպավորություն է փչանում: Կարծում եմ լավ կլիներ, որ բոլոր այն տեսարժան վայրերը, որոնք հետաքրքրություն են ներկայացնում զբոսաշրջիկների համար, մաքրվեն աղբից: Ես երբեմն լուսանկարներ եմ անում՝ լուրջ ճիգերն գործադրելով, որպեսզի կարողանամ խուսափել այդ վայրում առկա աղբից՝  անհամար տոպրակներից և այլն.. շատ անելիք կա այս առումով:

-Հայաստանն անվտա՞նգ է զբոսաշրջիկների համար:

-Այո: Հայաստանն իմ կյանքւմ եղած երկրներից ամենաանվտանգն է:

-Պարոն փոխդեսպան, շատ զբոսաշրջիկներ ճամփորդությունը համեմում են մշակութային ծրագրով, ինչպե՞ս կգնահատեք հայաստանյան մշակութային կյանքը: Մենք ասելիք ունե՞նք այս առումով:

-Իհարկե  դա կախված է նրանից, թե մարդն ինչ նպատակով է ընտրել Հայաստանը որպես տուրիստական ուղղություն և արդյոք մտադիր է իր այցելությունը համեմել նաև մշակութային միջոցառումներով: Անշուշտ՝ Հայաստանի մշակութային կյանքը շատ հարուստ է և այդ իմաստով չի զիջում տեսարժան վայրերի բազմազանությանը. առաջարկները բազմազան են, մնում  է միայն ընտրես: Բայց այստեղ է, որ անելիք ունեն տուրիստական գործակալությունները, որոնք ճիշտ ու հասանելի կմատուցեն այդ բազմազանությունը:

-Իսկ  հայկական խոհանո՞ցը:

-Օ՜… այստեղ ես շատ ասելիք ունեմ: Հայկական խոհանոցի մասին խոսելիս չես կարող թաքցնել էմոցիաները: Ես շատ եմ սիրում հայկական խորովածն ու ձուկը և, օրինակ, մեկ շաբաթ առաջ մենք Իսպանիայում էինք և երբ կանգնեցինք ընտրության առաջ՝ հունական ռեստորանում ընթրել, թե իսպանականում, միանշանակ կանգ առանք վերջինիս վրա, քանի որ հունականում մեզ կառաջարկեին բարբեքյու, բայց մենք արդեն գիտենք, թե ինչպիսին պետք է լինի խորովածը՝ իսկական խորովածի համն ու հոտը միայն Հայաստանում կարող ես զգալ: Բոլոր նրանք, ովքեր համտեսում ենք հայկական խոհանոցն, ուղղակի հիացած են մնում… իսկ ձեր բանջարեղենը: Լոլիկը ուտելիս հասկանում ես, որ դա իսկապես լոլիկ է, իսկ մեզ մոտ, ցավոք, այդ տեսակ լոլիկ արդեն վաղուց չկա ու ես չգիտեմ, թե ինչու է այդպես, բայց Հայաստանում ամեն ինչ իսկական համ ու հոտ ունի:

Ես հատուկ ուշադրություն եմ ուզում հրավիրել նաև հայկական գինիներին: Չգիտես ինչու հայկական գինին անտեսվում է, ես կասեի նույնիսկ հպարտ չեք ձեր գինիներով, բայց ասեմ՝ հայկական գինիները հոյակապ են: Անգամ ռեստորաններում են խուսափում հայկական գինի առաջարկել, մինչդեռ տարեց տարի որակը լավանում է ու տեսականին ավելանում: Երբ առաջին անգամ Երևան էի ժամանել ու տիկնոջս հետ գնացինք ռեստորան, խմիչքներից հայկական գինի ընտրեցինք, ինչը շատ զարմացրեց մատուցողին ու նա սկսեց առաջարկել իտալական կամ ֆրանսիական գինի ընտրել: Մենք պնդեցինք ու երբ խմեցինք հայկական գինին ես հասկացա, որ այն ոչնչով չի զիջում հայկական կոնյակին: 

-Պարոն Մորզ, որոնք են Ձեր ամենասիրած վայրերը Հայաստանում , որոնք նաև խորհուրդ կտայիք բրիտանացի զբոսաշրջիկներին անպայման այցելել:

-Լավ հարց է, որովհետև հայրս ամռանը մեզ պետք է  այցելի և մենք հիմա ծրագրում ենք, թե ուր պետք է տանենք նրան, ինչ պետք է հայրս տեսնի Հայաստանում: Հիմա թվարկեմ:

Առաջին անգամ ես վերջերս եղա Զվարթնոց տաճարում և ես հաստատ այնտեղ նորից կգնամ: Սա այն վայրերից մեկն է, ուր ես խորհուրդ կտամ Հայաստան ժամանող զբոսաշրջիկներին անպայման լինել: Դե իհարկե՝ Գառնի, Գեղարդ, Սևանա լիճ ու հատկապես ամռանը, որպեսզի փորձեն համեղագույն իշխան ձուկը: Ի դեպ, Գառնին ու Գեղարդը այն վայրերից են, որ թեև մոտ են Երևանին, բայց ճանապարհն այնքան վատն է, որ ճանապարհը երկար է տևում: Նաև Տաթևն է հրաշք տեղ, բայց դարձյալ ժամանակատար, քանի որ չգիտես ինչու Տաթև գնալուց միայն Գորիսում պետք է մնաս, այս իմաստով ենթակառուցվածքը վատ է զարգացած այդտեղ:
Շատ եմ սիրում Նորավանքը և դա այն վայրերից մեկն է, որ պարտադիր է տեսնել Հայաստանում՝ շատ գեղեցիկ, խորհրդավոր:  Եվ իհարկե Ծաղկաձորը, թեև այն ավելի շատ ցանկալի է տեսնել ձմռանը, երբ դահուկներ կարող ես քշել, բայց ամռանն էլ այն գեղեցիկ է:
Մեծ բացթողում կլինի, եթե Հայաստանում սեփական ձեռքով խորոված չպատրաստես ու չհամտեսես այն բնության գրկում՝ դա իսկապես հրաշք արարողություն է:

-Կա՞ն մոտավոր տվյալներ, թե Մեծ Բրիտանիայի քանի քաղաքացի է տարեկան այցելում Հայաստան:

-Կոնկրետ թվային պատկերից խոսել չենք կարող, քանի որ շատ են այն զբոսաշրջիկները, որոնք ինքնուրույն են ճամփորդում: Բայց մեկ բան հստակ է՝ նրանց թիվն ավելի մեծ է, քան կարող ենք պատկերացնել: Մի քանի օր առաջ հանդիպեցի մի երիտասարդի, ով Հայաստանում կազմակերպում է թռչունների ուսումնասիրության տուրեր՝ մարդիկ ճամփորդում են Հայաստան, որպեսզի ուսումնասիրեն թռչուններին, նրանց կյանքը: Եվ նրա խոսքով ամեն տարի շուրջ 3-4 հազար բրիտանացի է այցելում Հայաստան հենց այդ տուրի շրջանակում…
-Պատկառելի թիվ է:

-Այո, իսկապես: Ու ես նույնպես զարմացա: Բացի այդ, մի քանի դեպք ենք ունեցել, երբ էքստրեմալ տուրիզմի սիրահարները Հայաստանում փաստաթղթերն են կորցրել և այդպես բացահայտել ենք, որ Հայաստանը նաև այդպիսի զբոսաշրջության հետաքրքրություն է առաջացնում: Կրկնում եմ՝ հաստատ ավելի շատ են գալիս, քան մենք կարծում ենք ու ամենակարևորն է՝ կայուն հոսք կա բրիտանացի զբոսաշրջիկների: Ինչն ինձ շատ ուրախացնում է:

-Եթե Դուք չլինեիք փոխդեսպան, Հայաստանը Ձեզ հետաքրքիր կլիներ: Ու նաև՝ այցելությունից հետո, ըստ Ձեզ, ցանկություն կունենայիք նորից վերադառնալ այստեղ:

-Պետք է խոստովանեմ, որ շատ-շատերի նման ես էլ չգիտեի Հայաստանի մասին և կարծում էի, որ Հայաստանը խորհրդային միության տիպիկ մի երկիր է՝ մութ, ցուրտ, մռայլ ու գորշ գույներով: Երբ մենք նոր էինք ժամանել  Երևան, առաջին մի քանի օրերից հետո երեխաներս հարցրեցին, թե ինչքա՞ն ենք մնալու Հայաստանում ու ես պատասխանեցի՝ երեք տարի: Նրանց հաջորդ հարցն էր՝ իսկ կարելի՞ է ավելի երկար մնալ: Եվ մի շաբաթ առաջ, երբ դստերս ասացի, որ մեզ մի տարի է մնացել, որ Հայաստանում պետք է մնանք նա լաց եղավ:

Կարող եմ հստակ ասել՝ ինձ մեկ տարի է մնացել Հայաստանում, բայց ես անպայման կվերադառնամ: