Հայ ժողովրդի գերխնդիրը. Հայկական պետության ապագան չի կարելի պատկերացնել առանց հստակ ծրագրերի. Կամո Աթայան

Հայ ժողովուրդն անկախության 30 տարիների ընթացքում ունեցավ մեծ հաղթանակ՝ ի դեմս Ազատ Արցախի Հանրապետության ստեղծման, զարգացման և կայացման: Հայաստանն այդ հաղթանակից 30 տարի հետո պարտվեց՝ մի քանի ամիս առաջ կորցնելով Արցախի Հանրապետության տարածքի մոտ 80 տոկոսը, և ստորացուցիչ պայմաններում 2020թ. նոյեմբերի 10-ին ստորագրեց հայտնի հայտարարությունը, որը փաստացի արձանագրեց Հայաստանի կապիտուլյացիան…

Նկատենք, որ Հայաստանի կապիտուլյացիան այլ հարթություններում, մասնավորապես, բարոյական և արժանապատվության տիրույթներում շարունակվում է, ու բռնապետ Իլհամը բոլոր հարթակներում շարունակում է վիրավորել հայի արժանապատվությունը, որի արժանի պատասխանը հայ ժողովրդի կողմից շատ է ուշանում: Մասնավորապես, «ավարի այգի թանգարան» բացելով Բաքվում, նա գենային մակարդակով կրկին հիշել է իր քոչվոր նախնիններին...

Ադրբեջանն ու Թուրքիան ցնծության մեջ են, ստեղծված են բոլոր նպաստավոր պայմանները, ոչ միայն ամբողջովին իրենց օգտին լուծելու Արցախի խնդիրը, այլև լուծելու կարևոր հարց պանթյուրքիզմի և մեծ թուրանի ստեղծման ճանապարհին՝ այն է Սյունիքով միացնել Թուրքիան և Ադրբեջանը: Դա այժմ հնարավոր է նաև խաղաղ պայմաններում՝ ՀՀ թուրքասեր իշխանության օգնությամբ:

Աշխարահասփյուռ հայությունը, մոտ 8 միլիոնանոց հայկական Սփյուռքը այս ամիսներին ամենուր ապրում է խոցված արժանապատվության զգացումով: Մտածող մարդիկ չեն կարողանում ներել այն սխալները, որոնք հանգեցրին այսպիսի վիճակի: Մի՞թե այդքան մեծագործություններ կատարած հայերի համար մի մեծ դժվարություն էր մեր բանակը նոր տեխնոլոգիաներով ու հատկապես ԱԹՍ-երով զինելը: Չէ՞ որ 2016թ ապրիլյան քառօրյան ցույց տվեց, որ թշնամին դրա վրա լուրջ միջոցներ է ծախսում և ունի հաջողություններ։

Մի՞թե առանձնակի դժվարություն էր մի քանի հարյուր միլիոն դոլարով ոչ միայն դրանցից անհրաժեշտ քանակություն ձեռք բերելն, այլև ՀՀ-ում դրանց անընդհատ նորացվող արտադրության կազմակերպումը:

Հարցեր, որոնք շատ են ու նաև անպատասխան։

Հայաստանում հետպատերազմյան շրջանում ոգևորող ոչ մի բան տեղի չունեցավ: Երբ կապիտուլյացիայի թուղթը ստորագրվեց, թվում էր, որ դրան հաջորդելու են ինչպես ինքնասպանություններ, այնպես էլ՝ հրաժարականներ: Բայց արի ու տես, որ դրանցից ոչ մեկի ականատեսը ժողովուրդը չեղավ, ու հաճույքով մարդիկ նախարար, փոխնախարար ու պատգամավոր են դառնում, ու նաև հանդգնում են ամենաբարձր մակարդակով ամեն ինչ խեղաթյուրել ու ներկայացնել իրենց անհրաժեշտ ռակուրսով։
Ընդիմությունն ավելի քան հինգ ամիս փորձում էր սահմանադրական ճանապարհով հասնել իշխանափոխության, սակայն անարդյունք։

Դեռ ավելին՝ այդ ընթացքում մի անգամ իշխանությունը խոսեց նոր ընտրությունների մասին, հետո ինքն իրեն «սիրտ տալով» սկսեց մարդամեջ դուրս գալ ու մի օր էլ հայտնեց, որ պետության մեջ նման պահանջ չկա, և միայն երկրորդ ալիքից հետո կրկին խոսեց ընտրությունների մասին, որը սակայն դեռևս հստակ ամրագրված չէ: Նկատելի է, որ ընդդիմադիր շարժման միջուկը կազմող կուսակցություններն և անհատները չեն կարողանում ազգային մեծ համախմբման հասնել այդ հույժ կարևոր գործում:

Իսկ ի՞նչ է տեղի ունենում բզկտված, մի բուռ դարձած Արցախում: Այնտեղ, ըստ էության, ոչ մի քաղաքական գործընթաց տեղի չի ունենում: Հետպատերազմյա այս ամիսներին փորձում են գոնե նվազագույն պայմաններ ստեղծել տասնյակ հազարավոր ներքին փախստականների, բնակարաններ կորցրածների և, իհարկե, զոհվածների ու հաշմանդամ դարձածների ընտանիքների համար:

Չպետք է մոռանալ նաև պատերազմի ընթացքում ենթակառուցվածքների կրած լուրջ վնասների ու դրանց վերականգնման ու նորացման մասին: Ինչպես մի քանի օր առաջ ընկերս արտահայտվեց՝ այսօր Արցախն ավելի շատ նման է մի մեծ կայարանի, որտեղ քաղաքական գործընթաց լինել չի կարող: Մարդիկ շվարած են, ոչ մեկը նույնիսկ վատ երազում այսպիսի իրավիճակ չէր պատկերացնում…

Այստեղ ավելի շատ խոսում են գոնե վերջին փշրանքները հայեցի պահելու գործում Ռուսաստանի վճռորոշ դերի ու նաև ռուս խաղաղապահների մասին, որոնք Արցախում են:

Բայց ժամանակը չի սպասում, եթե հայ ժողովուրդը չկարողանա Հայաստանի ու Արցախի հետագայի հետ կապված հստակ օրակարգ ձևավորել, ապա ինչպես մի դար առաջ, այսօր էլ նման օրակարգ ուրիշները մեր փոխարեն կրկին կձևավորեն։

Դիտարկումները և իրողությունները հաստատում են, որ Հայաստանի ներկա իշխանություններն ի վիճակի չեն ի շահ ՀՀ-ի և Արցախի որևէ կոնկրետ քայլ ձեռնարկել՝ քանզի նրանք պարտված են, ու իրենց մնում է անարյուն ձևով, հոժարակամ թողնել իշխանությունը և սպասել արդար դատաստանի: Չէ՞ որ ՀՀ-ն Արցախի անվտանգության երաշխավորն էր մոտ երեսուն տարի ու այդ առաքելությունը նաև փորձության պահերին էր պատվով կատարում, և դա տևեց մինչև անցած տարվա սեպտեմբերի վերջը…

Ներկա փուլում հայ ժողովուրդի գերխնդիրն ազգային նոր իշխանությունների ձևավորումն է: Միայն ազգային, հայրենանվեր իշխանությունների պարագայում, և համառ, գերլարված աշխատանքի շնորհիվ կարելի է ձևավորել ՀՀ ապագային միտված օրակարգ ու ձեռնմուխ լինել դրա կատարմանը:

Միայն ՀՀ նոր իշխանությունների ձայնը լսելի կլինի աշխարհում ու մասնավորապես Արցախի հիմնախնդրի լուծման գործընթացում այն հստակ դերակատարում կունենա: ՀՀ-ն, անկասկած, կփորձի վերականգնել Արցախի անվտանգության երաշխավորի իր դիրքերը:

Համապատասխան լծակներով ու գործիքակազմով իր օրակարգը կթելադրի այդ խնդրի լուծման միջազգային հարթակին՝ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբին: Ձևավորված հայկական օրակարգի հիմնական պահանջը պետք է լինի նվազագույնը ԽՍՀՄ փլուզման պահին ԼՂԻՄ-ի ունեցած տարածքով Արցախի Հանրապետության ճանաչումն ազգերի ինքնորոշման անքակտելի իրավունքի կիրառմամբ: Այստեղ մեծագույն դժվարություններից մեկը կլինի բանակցություններով նախկին ԼՂԻՄ-ի տարածքի ամբողջական վերականգնումը՝ դեօկուպացիան, քանզի Ադրբեջանն այն կփորձի օգտագործել իր կազմում ինքնավարություն ստեղծելու պատրվակով, կամ ավելի ճիշտ՝ խաբկանքով:

Հայկական պետության ապագան չի կարելի պատկերացնել առանց հստակ ծրագրերի: Մենք անպայման պետք է ստեղծենք մեր զարգացման ազգային ռազմավարությունը, որն էլ կդրվի մեր պետության զարգացման ծրագրերի հիմքում: Վերջին երեք տարում արյուն ու պարտություն բերած ծանր իրողությունները հաստատում են, որ հայ ժողովուրդը իր դառը պատմությունից անհրաժեշտ դասեր չի քաղում, այլապես նա իր բոլոր ձեռքբերումները երեք տարի առաջ չէր վստահի պատեհապաշտների ու քաղաքական աճպարարների այդ ոհմակին, որոնք մսխելով ժողովրդական լայն աջակցությունն, ազգին պարտություն և արյուն բերին: Այո, ոչ մեկին թույլատրված չէ ժողովրդավարության անվան տակ խաղալ ազգի նուրբ լարերի վրա, նրա մի հատվածին զոմբիացնել ու սկսել այն սև գործը ներսից կատարել, որը թշնամին դրսից չկարողացավ լրիվությամբ իրականացնել:

Այս բոլորի իրագործման համար անհրաժեշտ է նախ մշակել ազգային գաղափարախոսություն, որից հետո ազգային գաղափարների շուրջ իրականացնել լայն ազգային համախմբում, ու դրանից հետո, ըստ անհրաժեշտության լուծել մարտավարական խնդիրներ, որոնց մեջ կարևորն ինչպես նշվեց նոր կառավարության ձևավորումն է: Իսկ իրականությունը բոլորովին այլ է՝ յուրաքանչյուր աստծո օր ականատես ենք հերթական նոր կուսակցության հիմնադրման շնորհանդեսին…