24/04/2013 11:24
Լրագրողի նոթերից. Տան ու այն տեղի մասին, որ կոչվում է իրական
Դասախոսներիցս մեկը առաջին անգամ մտավ լսարան ու հարցրեց մեկ առ մեկ` որտեղի՞ց ես: Դե, բնականաբար, բոլորն ասացին` Երևանից, Գյումրիից, Տավուշից: Դասախոսս նշան արեց, որ լռեն, ու նորից հարցրեց` «չէ, նկատի ունեմ ԻՐԱԿԱՆՈՒՄ»: Այդ օրվանից տունս երկուսը դարձան` այն, ինչ ունենք, ու ԻՐԱԿԱՆՈՒՄ:
Մեր տանը երբեք չեն խոսել էրգրի, թողածի, անցածի մասին. Երևի որովհետև հիշածն ու հորինածը խառնվել են իրար, երևի որովհետև հիշելն անտանելի է, երևի որովհետև հիշելուց խելագարություն մի քայլ է: Կամ, երևի, որովհետև մեծ պապս մենակ փրկվեց գերդաստանից, ու 1941-ին հետ չեկավ պատերազմից, որովհետև պատմող չունեինք:
Ինչ տարօրինակ բան է հիշողությունը. Քեզանից առաջ հիշելու և/կամ զգալու կարողությունը միայն մեզ է տրվա՞ծ, թե յուրաքանչյուրին, ում կտրել են տնից, հողից, ապրելու հույսից: Մեկ-մեկ մտածում եմ` եթե նույնիսկ չսպանեին, էլի Ցեղասպանություն կլիներ, որովհետև մարդուն իր տնից կտրել չի կարելի, տնից հեռու ապրելս ո՞րն է: Տնից հեռու…
Տան մասին. Ընկերներիցս մեկը գնացել էր Արևմտյան Հայաստան: Եկավ, պատմում էր, որ գտել է պապերի տունը: Ճիշտ-սուտ չգիտեմ, էական էլ չէ. Մարդը ՏՈՒՆ է գտել. ԻՐԱԿԱՆ: Ասաց` մյուս անգամ դու էլ արի, ձերն էլ կգտնենք: Չգնացի: Ես փոքրհոգի եմ, ես իմ տանը հյուր չեմ կարող լինել, ես իմ տան տերը պիտի լինեմ: Հա, երևի վախկոտ էլ եմ, որովհետև գիտեմ` գնալուց հետո հետ գալ չի լինի:
Ապրելու մասին. Հիշում եմ` փոքր էի, առաջին անգամ լսեցի մեր պետական այրերից մեկի խոսքը Ցեղասպանության մասին: Ասաց` մեզ մորթեցին ոչխարի նման: Վիրավորվեցի, տխրեցի. Չէ, մարդու նման, անտուն մարդու նման: Ես, օրինակ, չգիտեմ, թե ինչ կանեի, եթե լինեի նրանցից մեկը: Ո՞վ գիտի: Կխելագարվեի, կմեռնեի, կփախնեի, կգոռայի… Չգիտեմ. Ես չէի մեռնի, ես չէի մեռնի, ես չէի մեռնի…